Yeniden Değerleme Nedir? Muhasebe Kaydı

YENİDEN DEĞERLEME KALICI HALE GELDİ - BİLİNMESİ GEREKENLER!

213 sayılı VUK’nun Mükerrer 298. Maddesine eklenen Ç bendi ile birlikte yeniden değerleme müessesesi tekrar hayatımıza girmiş bulunmaktadır. Bu hafta bu müessese ile ilgili bilinmesi gereklere değineceğiz.

KİMLER YARARLANABİLECEK?

Bu uygulamadan, tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabilecektir. Kollektif, adî komandit ve adî şirketler dâhil, enflasyon düzeltmesi yapanlar ile kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilenler hariç.

FAİZ VE KUR FARKLARINDAN KAYNAKLANAN AMORTİSMANLARA İLİŞKİN ÖZEL DÜZENLEME

İktisadi kıymetlerin maliyet bedellerine eklenmiş bulunan (iktisadi kıymetlerin aktifleştirildiği hesap dönemine ilişkin olanlar hariç) kur farkları ve kredi faizleri (bunlara isabet eden amortismanlar dâhil) yeniden değerleme kapsamına girmez. Örneğin 2021 yılında döviz kredisi ile alınan bir makinenin 31.12.2021 tarihine kadar maliyet bedeline eklenen faiz veya kur farkı yeniden değerlemede iktisadi kıymetin bir unsuru gibi kabul edilecektir. Aynı makineye 2022 yılında eklenen kredi faiz ve kur farkları ile bunlara isabet eden 257 hesaptaki birikmiş amortismanlar yeniden değerleme hesaplamasında dikkate alınmayacaktır.

AMORTİSMAN AYRILMASA BİLE NET DEFTER DEĞERİNİN TESPİTİNDE AYRILMIŞ GİBİ İŞLEME TABİ OLACAKTIR

Yeniden değerlemede, iktisadi kıymetlerin ve bunlara ait amortismanların, değerleme hükümlerine göre tespit edilen ve değerlemenin yapılacağı hesap dönemi sonu itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan değerleri dikkate alınır. Amortismanın herhangi bir yılda yapılmamış olması durumunda, yeniden değerlemeye esas alınacak tutar bu amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılarak belirlenir.

Örneğin 2019 yılında alınan ve 5 yıl amortisman süresi olan ve aktif değeri 1.000.000 TL olan ve sadece 1 yıl amortisman ayrılarak birikmiş amortismanı 200.000 TL olan makinenin net defter değerinin tespitinde birikmiş amortisman 200.000 TL değil 600.000 TL olarak re’sen dikkate alınacaktır.

YENİDEN DEĞERLEME YENİDEN DEĞERLEMENİN YAPILACAĞI YILA AİT YENİDEN DEĞERLEME ORANI İLE ÇARPILARAK BULUNUR

İktisadi kıymetlerin yukarıdaki açıklamaya göre tespit edilen değerleri ve bunlara ilişkin amortismanların, yeniden değerlemenin yapılacağı yıla ait olan yeniden değerleme oranı ile çarpılması suretiyle yeniden değerleme sonrası değerleri bulunur.

Örneğin bu uygulama bu yıla da sirayet etmiş olsaydı bu yılın Ekim ayında ilan edilen yeniden değerleme oranı olan %36,20  dikkate alınacaktı.

Geçici vergi dönemleri itibarıyla yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı, bir önceki yılın Kasım ayından başlamak üzere; 3, 6 ve 9 uncu aylarda bir önceki 3, 6 ve 9 aylık dönemlere göre Türkiye İstatistik Kurumunun Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı esas alınmak suretiyle belirlenir.

HERBİR İKTİSADİ KIYMET İÇİN HESAPLANAN YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞI HESAP HESAP ÖZEL BİR FON HESABINDA GÖSTERİLİR

Yeniden değerleme neticesinde iktisadi kıymetlerin değerinde meydana gelen değer artışı, yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin her birine isabet eden değer artışı ayrıntılı olarak görünecek şekilde, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilir.

YENİDEN DEĞERLEME, DEĞERLEME SONRASI NET BİLANÇO AKTİF DEĞERİ İLE DEĞERLEME ÖNCESİ NET BİLANÇO AKTİF DEĞERİ ARASINDAKİ FARKTIR

Değer artışı, iktisadi kıymetlerin yeniden değerleme sonrası ve yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif değerleri arasındaki farktır. Net bilanço aktif değeri, iktisadi kıymetlerin bilançonun aktifinde yazılı değerlerinden, pasifte yazılı amortismanların tenzili suretiyle bulunan değeri ifade eder. İktisadi kıymetler için amortismanın herhangi bir yılda yapılmamış olması durumunda söz konusu değer, bu amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılarak belirlenir.

Yeniden Değerleme Oranı 1,3620 olduğu varsayılmıştır.

YDO Öncesi Maliyet Bedeli:	8.057.674,76 TL
YDO Öncesi Birikmiş Amortisman:	4.431.721,12 TL
YDO Öncesi Net Değer: (8.057.674,76-4.431.721,12=)	3.625.953,64 TL
YDO Sonrası Maliyet Bedeli: (8.057.674,76 * 1,3620=)	10.974.553,02 TL
YDO Sonrası Maliyet Değer Artışı: (10.974.553,02-8.057.674,76=)	2.916.878,26 TL
YDO Sonrası Birikmiş Amortisman: (4.431.721,12 * 1,3620=)	6.036.004,16TL
YDO Sonrası Birikmiş Amortisman Değer Artışı:	1.604.283,04 TL
YDO Sonrası Net Değer: (10.974.553,02-6.036.004,16=)	4.938.548,86 TL
YDO Sonrası Net Defter Değer Artışı(4.938.548,86-3.625.953,64=)	1.312.595,22 TL

MUHASEBE KAYDI

--------------------------------------------------/--------------------------------------------

252 BİNALAR      2.916.878,26

               257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR               1.604.283,04

               522 YENİDEN DEĞERLEME                       1.312.595,22

----------------------------------------------------------------------------------------------

YENİDEN DEĞERLEME ÜZERİNDEN YENİ RAKAMLARA AMORTİSMAN AYRILABİLECEKTİR

Özellikle yüksek kurumlar veya gelir vergisi ödeyen bilanço esasına tabi tam mükellef şirketler için oldukça önemli olan bu uygulama ile birlikte iktisadi kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutan mükellefler bu kıymetlerini, yeniden değerleme sonrasında bulunan değerleri üzerinden amortismana tabi tutmaya devam ederler. Yeniden değerlemeye tabi tutulanların her birine isabet eden değer artışları ile bunların hesap şekilleri amortisman kayıtlarında ayrıntılı olarak gösterilir.

ÖZEL FONLARDA TUTULAN YENİDEN DEĞERLEME FONLARI ŞİRKETTEN ÇEKİLEMİYOR

Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının, sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur. Sermayeye eklenen değer artışları, ortaklar tarafından işletmeye ilave edilmiş kıymetler olarak kabul edilir. Bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.

DEĞER ARTIŞINA TABİ TUTULAN İKTİSADİ KIYMET SATILDIĞINDA FON HESABI NASIL KAPATILACAK?

Yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması (satış, devir, işletmeden çekiş, tasfiye gibi) halinde, bunlara isabet eden pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları aynen amortismanlar gibi muameleye tabi tutulur. Yani 257 hesap gibi borçlandırılarak 522 hesap kapatılacaktır.

YENİDEN DEĞERLEME YAPILMAZSA ERTESİ YIL YAPILIRSA HANGİ YILIN ORANI BAZ ALINACAK

Her yılın yeniden değerleme oranı ancak o yıla ait değerlemede nazara alınabilir. Yeniden değerlemenin herhangi bir yıl yapılmamasından veya değerleme oranının düşük uygulanmasından dolayı daha sonraki yıllarda geçmiş dönemlere ilişkin yeniden değerleme yapılamaz.

2022 YILINDA ALINAN İKTİSADİ KIYMETLERE 2022 YILINDA YENİDEN DEĞERLEME YAPILIR MI?

Hayır yapılamaz. Hesap dönemi içinde aktife giren iktisadi kıymetler için aktife girdiği hesap döneminde, yeniden değerleme yapılmaz.

YENİDEN DEĞERLEME YAPILDIKTAN SONRA ENFLASYON DÜZELTMESİNE GEÇİLİRSE UYGULAMA NASIL OLACAK?

Yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin elden çıkarılmasından önce enflasyon düzeltmesi yapılmasına ilişkin şartların oluşması halinde, enflasyon düzeltmesi yapılır. Enflasyon düzeltmesi esnasında sermaye kalemlerinin düzeltilmesinde daha önce yapılan ve 522 hesaba alınan yeniden değerleme değer artış fonu öz sermayeden düşülür. Ayrıca 522 hesabın sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları sermaye artışı olarak dikkate alınmaz ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz.

ENFLASYON DÜZELTMESİ UYGULANMASI HALİNDE YENİDEN DEĞERLEME YAPILIR MI?

Enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluştuğu dönemlerde, yeniden değerleme yapılmaz. Enflasyon düzeltmesine ilişkin şartların oluşmadığı ilk hesap döneminden itibaren, yeniden değerleme uygulamasına devam olunabilir. Bu durumda iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemesine esas değerler olarak, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş son bilançoda yer alan değerler dikkate alınır. Bu değerin tespitinde, iktisadi kıymetler için amortismanın herhangi bir yılda yapılmamış olması durumunda, bu amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılır.

YAZAR: DR. KORAY ATEŞ

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale yazılı veya elektronik ortamda kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak göstermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.