Zübeyde Zengin Çoşkun
Gelir Uzmanı
zuzengin.23@gmail.com

Değer Artış Kazancı ve İstisnası

Değer artış kazancı, mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar olarak tanımlanmaktadır. Değer artış kazancı vergisi ise, mal veya hakların alış ve satış tutarları arasındaki farktan doğan kazançların istisnayı aşan tutarı üzerinden alınan vergidir.

Elden çıkarmadan maksat, ilgili mal ve hakların satılması, bir bedel karşılığında devir ve temliki, trampa edilmesi, takası, kamulaştırılması, devletleştirilmesi, ticaret şirketlerine sermaye olarak konulmasıdır.

Değer artış kazancı, Gelir Vergisi Kanunu’nun 80. maddesi ve devamındaki düzenlemelerle belirlenmektedir. Bu kanuna göre değer artış kazancı kapsamına giren mal ve haklar şunlardır:

Gelir Vergisi Kanunu'nun mükerrer 80’inci maddesinin birinci fıkrasında altı bent halinde sayılan değer artışı kazançları aşağıdaki gibidir:

-İvazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar.

-70’inci maddenin birinci fıkrasının (5) numaralı bendinde yazılı hakların (ihtira beratları hariç) elden çıkarılmasından doğan kazançlar.

-Telif haklarının ve ihtira beratlarının müellifleri, mucitleri ve bunların kanuni mirasçıları dışında kalan kimseler tarafından elden çıkarılmasından doğan kazançlar.

-Ortaklık haklarının veya hisselerin elden çıkarılmasından doğan kazançlar.

-Faaliyeti durdurulan bir işletmenin kısmen veya tamamen elden çıkarılmasından doğan kazançlar.

-İktisap şekli ne olursa olsun (ivazsız olarak iktisap edilenler hariç) 70’inci maddenin birinci fıkrasının (1), (2), (4) ve (7) numaralı bentlerinde yazılı mal (gerçek usulde vergiye tabi çiftçilerin zirai istihsalde kullandıkları gayrimenkuller dâhil) ve hakların iktisap tarihinden başlayarak 5 yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar. (Kooperatiflerin ortaklarına bu sıfatları dolayısıyla tahsis ettikleri gayrimenkulleri tahsis tarihinde ortak tarafından satın alınmış sayılır)

Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80’inci maddesinin son fıkrasında faaliyetine devam eden ticari bir işletmenin kısmen veya tamamen satılmasından veya ticarî işletmeye dahil amortismana tâbi İktisadî kıymetlerle birinci fıkrada yazılı hakların elden çıkarılmasından doğan kazançların ticarî kazanç sayıldığı ve bunlara ticarî kazanç hakkındaki hükümlerin uygulanacağı belirtilmiştir.

Değer artışı kazancında vergilendirilecek kazanca safi değer artışı denilmektedir. Değer artışında safi kazanç, elden çıkarma karşılığında alınan para ve ayınlarla (eşya, mal vb.) sağlanan ve para ile temsil edilebilen her türlü menfaatlerin tutarından; Elden çıkarılan mal ve hakların maliyet bedeli, Elden çıkarma dolayısıyla yapılan ve satıcının üzerinde kalan giderler ile ödenen vergi ve harçların, düşülmesi suretiyle bulunmaktadır.

Maliyet bedelinin tespit edilememesi halinde maliyet bedeli yerine; Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre Takdir Komisyonunca tespit edilecek bedel, kazancı bilanço veya işletme hesabı esasına göre tespit edilen işletmelerde ise son bilançoda veya envanter kayıtlarında gösterilen değer esas alınır.

Değer artış kazancı hesaplanırken Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) baz alınmaktadır. Alış ve satış tarihlerinden birer ay önceki Yİ-ÜFE endeksleri kullanılarak mal veya hakkın alış ve satış fiyatları arasındaki fark bulunur. Bu farktan istisna haddi adı verilen ve her yıl güncellenen bir tutar düşülür. Kalan tutar üzerinden ise gelir vergisi tarifesine göre vergi hesaplanır.

Değer Artış Kazancında İstisna Haddi

Değer artış kazancında istisna haddi, değer artış kazancının vergilendirilmesinden muaf tutulan tutardır. Bu tutar değer artış kazancı hesaplanırken, istisna haddi elde edilen kazançtan düşülür.

Değer artış kazancında istisna haddi, her yıl yeniden belirlenir ve Resmi Gazete’de yayımlanır. 2022 yılı için istisna haddi 25.000 TL olarak belirlenmiştir.

Değer artış kazancında istisna haddi, mal ve hakların türüne göre farklılık gösterir. Örneğin, menkul kıymetler veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar için istisna haddi 20.000 TL’dir.

Telif hakları, ihtira beratları gibi hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar için istisna haddi 20.000 TL’dir.

Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar için istisna haddi 20.000 TL’dir.

Faaliyeti durdurulan bir işletmenin kısmen veya tamamen elden çıkarılmasından doğan kazançlar için istisna haddi 25.000 TL’dir.

Gayrimenkullerin iktisap tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar için istisna haddi 25.000 TL’dir.

Değer Artış Kazancında Zamanaşımı:

Değer artış kazancında zaman aşımı, mal veya hakkın elden çıkarılmasından itibaren beş yıl geçmesi durumudur. Zaman aşımına uğrayan kazançlar için değer artış kazancından dolayı gelir vergisi ödenmez.

Değer artış kazancında zaman aşımı, mal veya hakkın türüne göre değişir. Örneğin,

Menkul kıymetler veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar için zaman aşımı iki yıldır.

Telif hakları, ihtira beratları gibi hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar için zaman aşımı beş yıldır.

Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar için zaman aşımı beş yıldır.

Faaliyeti durdurulan bir işletmenin kısmen veya tamamen elden çıkarılmasından doğan kazançlar için zaman aşımı beş yıldır.

Gayrimenkullerin iktisap tarihinden başlayarak elden çıkarılmasından doğan kazançlar için zaman aşımı beş yıldır.

Örnek-1:

Bay (A), 15/04/2021 yılında sahibi olduğu tam mükellef kuruma ait Borsa İstanbul (BİST)’ da işlem görmeyen hisse senetlerini 21/04/2022 yılında satmıştır. Buna göre mükellef, söz konusu hisse senetlerini iktisap tarihinden itibaren 2 yıldan fazla süre ile elde tutmadan satmış olduğundan, elde ettiği kazanç değer artışı kazancı olarak vergiye tabi olacaktır.

Örnek-2:

Bayan (B), 23/07/2020 yılında sahibi olduğu tam mükellef kuruma ait Borsa İstanbul (BİST)’ da işlem gören hisse senetlerini 06/02/2022 yılında satmıştır. Buna göre mükellef, söz konusu Borsa İstanbul (BİST)’ da işlem gören 8 hisse senetlerini iktisap tarihinden itibaren 1 yıldan fazla süre ile elde tutarak satmış olduğundan, elde ettiği kazanç Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 80 inci maddesi kapsamında değer artışı kazancı olarak vergiye tabi olmayacaktır.

Örnek-3:

Bay (E), 13/12/2018 tarihinde 350.000 TL’ye satın almış olduğu gayrimenkulü 20/09/2022 tarihinde 1.000.000,00-TL’ye satmıştır. Buna göre mükellef, söz konusu gayrimenkulü alış tarihinden itibaren beş tam yıl geçmeden satmış olduğundan, elde ettiği kazancın istisna tutarını aşan kısmı değer artışı kazancı olarak vergiye tabi olacaktır.

27.11.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.