Zekeriya Aslan
Yeminli Mali Müşavir
zekeriyaaslan@finansalymm.com

Fabrika Binası ve Makinaların Değeri, Her Yıl Nasıl Artırılabilir ve Değer Artışları Nasıl Muhasebeleştirilebilir?

01.01.2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 213 Sayılı Kanunun Mükerrer 298 inci Maddesinin başlığı “Enflasyon düzeltmesi, yeniden değerleme oranı ve yeniden değerleme:” şeklinde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Tam mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri (kollektif, adî komandit ve adî şirketler dâhil, (A) fıkrasının (9) numaralı bendi kapsamında söz konusu fıkranın (1) numaralı bendinde yer alan şartlara bakılmaksızın enflasyon düzeltmesi yapanlar ile kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir para birimiyle tutmalarına izin verilenler hariç), (A) fıkrasında yer alan enflasyon düzeltmesi yapma şartlarının gerçekleşmediği hesap dönemlerinin sonu itibarıyla, bilançolarına dâhil bulunan amortismana tabi iktisadi kıymetlerini (bu niteliklerini korudukları müddetçe sat-kirala-geri al işlemine veya kira sertifikası ihracına konu edilenler hariç) ve bunlar üzerinden ayrılmış olup bilançolarının pasifinde gösterilen amortismanları aşağıda belirtilen şartlar doğrultusunda yeniden değerleyebilirler.

A- Hangi İktisadi Kıymetler Yeniden Değerleme Konusu Yapılabilir?

Amortismana tabi iktisadi kıymetler yeniden değerleme konusu yapılabilir. Bu kıymetler şunlardır:

1-Fabrika binaları,

2-Makinalar,

3-Demirbaşlar,

4-İktisadi kıymetlerin alındığı döneme ilişkin aktifleştirilen kredi faizleri,

5-İktisadi kıymetlerin alındığı döneme ilişkin aktifleştirilen kur farkları.

B- Hangi İktisadi Kıymetler Yeniden Değerleme Konusu Yapılamaz?

Aşağıdaki iktisadi kıymetler yeniden değerleme konusu yapılamaz.

1- Boş arsa ve araziler,

2- İktisadi kıymetlerin aktifleştirildikleri dönemden sonraki kredi faizleri,

3- İktisadi kıymetlerin aktifleştirildikleri dönemden sonraki kur farkları

C- Fabrika Binası ve Makinaların Gerçek Değeri Nasıl Hesaplanır?

Fabrika binası ve makinaların tespit edilen değerleri ile amortismanları, yeniden değerlemenin yapılacağı yıla ait olan yeniden değerleme oranı ile çarpılarak yeniden değerleme sonrası değerleri bulunur.

D- Fabrika Binası ve Makinaların Değeri Geçici Vergi Dönemlerinde Nasıl Artırılabilir?

Geçici vergi dönemleri itibarıyla yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı, bir önceki yılın Kasım ayından başlamak üzere; 3, 6 ve 9 uncu aylarda bir önceki 3, 6 ve 9 aylık dönemlere göre Türkiye İstatistik Kurumunun Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı esas alınmak suretiyle belirlenir.

E- Yeniden Değerleme Artış Fonu Nasıl Hesaplanır?

1-Yeniden değerleme neticesinde iktisadi kıymetlerin değerinde meydana gelen değer artışı, yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin her birine isabet eden değer artışı ayrıntılı olarak görünecek şekilde, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında gösterilir.

2-Değer artışı, iktisadi kıymetlerin yeniden değerleme sonrası ve yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif değerleri arasındaki farktır.

3-Net bilanço aktif değeri, iktisadi kıymetlerin bilançonun aktifinde yazılı değerlerinden, pasifte yazılı amortismanların tenzili suretiyle bulunan değeri ifade eder.

3-İktisadi kıymetler için amortismanın herhangi bir yılda yapılmamış olması durumunda söz konusu değer, bu amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılarak belirlenir.

F- Fabrika Binası ve Makinaların Satılması Halinde Yeniden Değerleme Artış Fonu Nasıl Vergilendirilir?

Yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması (satış, devir, işletmeden çekiş, tasfiye gibi) halinde, bunlara isabet eden pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları aynen amortismanlar gibi muameleye tabi tutulur. Diğer bir ifade ile, Yeniden Değerleme Artış Fonu, kazanç çıkması halinde “679-Diğer Olağan Dışı Karları” artıran bir hesaptır.

Örnek-1:

(K) Halı A.Ş.’nin 31.12.2022 tarihli bazı bilanço değerleri şöyledir

Hesaplar	Tutar (TL)
254-Taşıtlar	10.000.000
257-Birikmiş Amortismanlar	4.000.000

1-Taşıtlar tır arabası olup, 01.06.2021 tarihinde aktife girmiştir.

2-31.12.2022 Tarihinde Yeniden Değerleme Yapılmıştır.

3-2022 Yılı Yeniden Değerleme Oranı %25’tir.

Buna göre Yeniden değerleme Tablosu ve Yevmiye Kayıtları şöyledir:

Hesaplar	Kayıtlı Değer (TL)	YDO Oranı (%)	Artış Tutarı (TL)	Yeni Değer (TL)
254-Taşıtlar	10.000.000	0,25	2.500.000	12.500.000
257-Birikmiş Amortismanlar	-4.000.000	0,25	-1.000.000	-5.000.000
Net Aktif Değer	6.000.000			7.500.000
Değer Artış Fonu (DAF) (7.500.000-6.000.000)	1.500.000

 

Borçlu Hesaplar	Alacaklı Hesaplar	Borç Tutarı (TL)	Alacak Tutarı (TL)
254-TAŞITLAR		2.500.000
	257-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR		1.000.000
	522-MDV YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI		1.500.000
31.12.2022 Yeniden Değerleme

Örnek-2:

(K) Halı A.Ş. sözü edilen taşıtları 20.02.2023 tarihinde 12.000.000.-TL +2.160.000.-KDV = 14.160.000.-TL bedel ile satmıştır.

Borçlu Hesaplar	Alacaklı Hesaplar	Borç Tutarı (TL)	Alacak Tutarı (TL)
102-BANKALAR		14.160.000
257-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR		5.000.000
522-MDV YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI		1.500.000
	254-TAŞITLAR		12.500.000
	391-HESAPLANAN KDV		2.160.000
	679-DİĞER OLAĞANDIŞI KARLAR		6.000.000
20.02.2023 Taşıt Satış Kaydı

Örnek-3::

(K) Halı A.Ş., 522-MDV YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI HESABINI, satış işleminden önce 500-SERMAYE HESABINA ilave etmiş olması halinde, taşıt satış yevmiye kaydı şöyle olur:

Borçlu Hesaplar	Alacaklı Hesaplar	Borç Tutarı (TL)	Alacak Tutarı (TL)
102-BANKALAR		14.160.000
257-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR		5.000.000
	254-TAŞITLAR		12.500.000
	391-HESAPLANAN KDV		2.160.000
	679-DİĞER OLAĞANDIŞI KARLAR		4.500.000
20.02.2023 Taşıt Satış Kaydı

Kaynakça:

Resmi Gazete Tarihi ve Sayısı	Yasal Dayanak
26.10.2021-31640	Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

 

 

01.11.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.