Zekai Özcan
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Baş Denetçi
zekaiozcan@gmail.com

Belgesi Temin Edilemeyen Harcamaların Gider Kaydı ve Katma Değer Vergisi İndirimi

            I- GİRİŞ 

            Türk vergi sistemi esas itibariyle mükellefin beyanına dayanır. Bu sistemde vergi idaresinin görevi beyan edilen verginin doğruluğunun tespiti üzerinde şekillenir.  

             Beyana dayalı vergilendirmede en önemli süreç; vergiye tabi olayların belgelendirilmesidir. Mükellef, her bir olaya ilişkin belgeyi saklamak ve ilgililerin isteği halinde ibraz etmekle yükümlüdür.  

            Mükelleflerin, vergiye tabi her bir olayı belgelendirmede çeşitli zorluklarla karşılaştıkları bir vakıadır. Vergiye tabi olay, çeşitli sebeplerle kimi zaman belgelendirilemezken kimi zaman da temin edilen belge kaybolabilmektedir.    

            Belge temininde karşılaşılan en büyük sorun; elektrik, su, telefon veya doğalgaz gibi hizmetler karşılığında ilgili kurum tarafından düzenlenen faturaların mükellefe ulaşamamasıdır. Uygulamada sıklıkla karşılaşılan böyle durumlarda kullanılan hizmetin gider kaydı ve katma değer vergisinin indirime konu edilip edilemeyeceği tartışmalara yol açabilmektedir. 

            II- BELGESİ TEMİN EDİLEMEYEN HARCAMALARIN GİDER KAYDI VE KATMA DEĞER VERGİSİ İNDİRİMİ 

            A- Vergi Mevzuatımızda Kayıtların Tevsiki 

            213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 227. maddesine göre; aksine bir hüküm olmadıkça Vergi Usul Kanunu’na göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsiki[1] mecburidir. Bu genel kuralın istisnaları bulunmaktadır. Söz konusu istisnalar Vergi Usul Kanunu’nun 228. maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre;  

1-     Örf ve teamüle göre bir vesikaya istinat[2] ettirilmesi mutat[3] olmayan müteferrik giderler[4],

2-     Vesikanın teminine imkan olmayan giderler,

3-     Vergi kanunlarına göre götürü olarak tespit edilen giderler, 

Herhangi bir belgeye dayandırılmadan gider yazılabilir. Bu istisnaların dışında kalan tüm harcamaların tevsik edici belgelere dayandırılması gerekmektedir.  

Tevsik edici belgeler Vergi Usul Kanununda aşağıdaki gibi sayılmıştır; 

1-     Fatura,

2-     Perakende satış vesikaları,

3-     Gider pusulası,

4-     Müstahsil makbuzu,

5-     Serbest meslek makbuzu,

6-     Ücret bordrosu,

7-     Taşıma irsaliyesi,

8-     Yolcu listeleri (taşıma işletmelerince düzenlenen),

9-     Günlük müşteri listeleri (otel, motel ve pansiyon gibi konaklama yerlerine ait),

10- Muhabere evrakı, 

Bu sayılanların dışında; çek, senet, bono, poliçe, tahvil, hisse senedi, finansman bonosu, kar ortaklığı belgesi ve benzeri kıymetli evraklarla, mukavelename, taahhütname, kefaletname, mahkeme ilamları, ihbarname, karar örnekleri, vergi makbuzları ve diğer vergi evrakları kayıtların belgelendirilmesinde tevsik edici evrak olarak kullanılabilecektir. 

Buna göre; ticari iş ve işletmeyle ilgili olarak yapılan giderlerin yasada öngörülen belgelerle ispatlanması vergi hukukunun gereğidir. 

B- Belgesi Temin Edilemeyen Harcamaların Gider Kaydı 

Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler safi kazancın tespitinde gider olarak indirilebilir. Ancak bu giderlerin Vergi Usul Kanunu’nun 227. maddesi hükmüne göre tevsik edilmesi önemli bir zorunluluktur. Buna göre; “Bu kanunda aksine hüküm olmadıkça bu kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsiki mecburidir.             

          (205 sayılı kanunun 14. maddesiyle eklenen fıkra) Defter tutmak mecburiyetinde olmayan mükellefler vergi matrahlarının tespiti ile ilgili giderlerini tevsike mecburdurlar. (Götürü usulde tespit edilen giderler hariç.)            

          (3505 sayılı Kanunun 3. maddesiyle eklenen ve 10.12.1988 tarihinden itibaren yürürlüğe giren fıkra) Bu Kanuna göre kullanılan veya bu Kanunun Maliye ve Gümrük Bakanlığına verdiği yetkiye dayanılarak, kullanma mecburiyeti getirilen belgelerin, öngörülen zorunlu bilgileri taşımaması halinde bu belgeler vergi kanunları bakımından hiç düzenlenmemiş sayılır.              

          (3505 sayılı Kanunun 3. maddesiyle eklenen ve 10.12.1988 tarihinden itibaren yürürlüğe giren fıkra) Maliye ve Gümrük Bakanlığı, düzenlenmesi mecburi olan belgelerde bulunması gereken zorunlu bilgileri belirlemeye ve bu belgelerden uygun gördüklerine, düzenlenme saatinin yazılması mecburiyetini getirmeye yetkilidir.             

Mükelleflerin belgelemek zorunda bulunduğu işlemler doğal olarak vergi kanunlarına aykırılık teşkil etmeyen işlemlerinden ibarettir. Kanunen gider kabul edilmeyen bir harcamanın belgeye dayandırılması sadece ticari karın saptanmasında dikkate alınır.”. Görüleceği üzere, mükelleflerin üçüncü şahıslarla olan tüm muamele ve münasebetlerini tevsik edici belgelerle (fatura, sevk irsaliyesi, gider pusulası, perakende satış fişi, giriş ve yolcu taşıma bileti, müstahsil makbuzu, serbest meslek makbuzu vb.) kayıt altına almaları gerekmektedir.  

Danıştay Vergi Dava Daireleri’nin bir kararına göre; tevsik edilemeyen kur farklarının ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilmesi mümkün değildir[5].  

Konu ile ilgili bir özelge hükmüne göre; ““Buna göre,  ............ Kooperatifi tarafından düzenlenen ve kooperatif tarafından verilmiş bir hizmetin karşılığı olarak düzenlenmiş bulunmayan elektrik bedellerinin tahsilatında kullanılan “Aidat Makbuzu” Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre düzenlenmiş bir belge niteliğinde bulunmadığından bu belgeye dayanarak yapılan ödemelerin gider olarak indirim konusu yapılması mümkün görülmemiştir.[6]”. Aidat makbuzu, Vergi Usul Kanununda düzenlenmiş bulunan tevsik edici evraklar arasında bulunmadığından, söz konusu makbuzla belgelendirilmiş olan harcamanın ticari kazancın tespitinde indirilemeyeceği bu özelgede açıkça belirtilmektedir.  

Vergi Usul Kanununun 228. maddesinde düzenlenen ve yukarıda belirttiğimiz, tevsik edilmesine gerek olmayan giderlerin dışında kalan tüm harcamaların ve muamelelerin tevsik edilmesi gerekmektedir. Aksi halde, söz konu giderlerin ticari kazancın tespitinde giderleştirilmesi mümkün olmayacaktır. Dolayısıyla uygulamada sıklıkla rastlanılan ve belgesi temin edilemeyen elektrik, su, telefon veya doğalgaz gibi hizmetlerin ticari kazançtan düşülmesi mümkün olmayacaktır. Söz konusu hizmetleri sunan işletmelerden alınan cari hesap dökümleri, fatura dökümleri vb. yazılarla da bu giderlerin safi kazancın tespitinde gider olarak indirilebilmesi mümkün olmayacaktır. Zira söz konusu belgeler, Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen tevsik edici evraklar arasında yer almamaktadır. 

C- Belgesi Temin Edilemeyen Harcamaların KDV İndirimi 

            3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 29/1. maddesine göre; “Kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisi” mükelleflerin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilebilir. İndirimin gerçekleşebilmesi için faturanın düzenlenmiş olması ve söz konusu fatura üzerinde katma değer vergisinin gösterilmiş olması gerekmektedir.  

            Bunun yanı sıra aynı kanunun 34. maddesine göre; “1. Yurt içinden sağlanan veya ithal olunan mal ve hizmetlere ait Katma Değer Vergisi, alış faturası veya benzeri vesikalar ve gümrük makbuzu üzerinden ayrıca gösterilmek ve bu vesikalar kanuni defterlere kaydedilmek şartıyla indirilebilir.                                                                                      

          2. Katma Değer Vergisinin fatura ve benzeri vesikalarda ayrıca gösterilmesine gerek görülmeyen işlemlerde vergi indiriminin nasıl belgelendirileceği Maliye ve Gümrük Bakanlığınca tespit olunur.” 

            Buna göre, yüklenilen katma değer vergisinin vergiye tabi işlemlerden hesaplanan katma değer vergisinden indirilebilmesi için; 

-         Alış faturası veya benzeri bir vesika üzerinde ayrıca gösterilmeli,

-         Vesikalar kanuni defterlere kaydedilmelidir. 

Bir özelge hükmüne göre; “Buna göre; şirketinizin T.C.D.D.’dan almış olduğu hat işgali hizmeti ve vagon taşıma veya bu vagonların şirketinizce üçüncü kişilere kiralanması işlemleri katma değer vergisine tabi olup kiraya veren tarafından hizmetin ifa edildiği vergilendirme dönemleri itibariyle düzenleyeceği faturalarda kira bedelleri üzerinden katma değer vergisinin hesaplanıp beyan edilmesi gerekmektedir.

         

 Kira bedellerine ilişkin olarak düzenlenen söz konusu faturalarda yer alan katma değer vergisinin kiralayanlar tarafından indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.

         

Ancak, 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu gereğince “Muhtelif Hasılat Makbuzu” fatura yerine geçen belge olarak kabul edilmediğinden bu belgeye istinaden KDV indirimi mümkün bulunmamaktadır.[7]” Dikkat edilecek olursa, katma değer vergisi indiriminin kabul edilebilmesi için, verginin fatura veya belge üzerinde ayrıca gösterilmesi gerektiği açıkça kayıt altına alınmıştır.

 

Aynı yöndeki bir başka özelgede de; “Buna göre, belediyeden kiralamış bulunduğunuz çöp araçlarının kiralanması ile ilgili düzenlenen dilekçeleriniz ekinde örnekleri bulunan yazı veya tahakkuk müzakeresi KDV Kanunu’nun 34/1 maddesinde yazılı olan fatura ve benzeri vesika anlamında değerlendirilemeyeceğinden söz konusu belgelerin indirim için geçerli belge sayılması mümkün bulunmamaktadır.[8]” denilerek aynı hususa vurgu yapılmıştır.

 

İzmir Vergi Dairesi Başkanlığına ait bir başka özelgede de yine aynı yönde görüş beyan edilmekte ve; “Yukarıda yer alan kanun hükmü ve tebliğler kapsamında; … Ltd. Şti.'nden almış olduğunuz yapım işi karşılığında adı geçenin borcundan dolayı ... İcra Müdürlüğüne yapmış olduğunuz ödemeye isabet eden Katma Değer Vergisini indirim konusu yapabilmeniz için ödemeye ait fatura veya benzeri vesikanın … Ltd. Şti tarafından düzenlenerek tarafınıza verilmesi gerekmektedir. Alınan fatura veya benzeri vesikanın yılı içinde kanuni defter ve kayıtlarınıza intikal ettiği dönemde indirim konusu yapılması mümkün bulunmakla birlikte ... Ltd. Şti. adına düzenlenen …… tarihli tutanak, Vergi Usul Kanunu'na göre kabul edilen bir belge olmadığından söz konusu işlem için ödenen katma değer vergisinin indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır.[9]” denilmektedir.

 

Buna göre, yüklenilen verginin hesaplanan katma değer vergisinden indirilebilmesi için;

 

-         Fatura veya benzeri vesikada ayrıca gösterilmeli,

-         Fatura veya benzeri vesika yasal defterlere kaydedilmelidir.

 

Aksi halde yüklenilen katma değer vergisinin vergiye tabi olan ve hesaplanan katma değer vergisinden indirilebilmesi mümkün olmayacaktır. 

III- SONUÇ 

Gerek Vergi Usul Kanunu ve gerekse de Katma Değer Vergisi Kanunu’nda, üçüncü kişilerle olan muamele ve münasebetlerin belgelendirilmesi mecburidir.  

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre; örf ve ticari muamelelere göre belgelendirilmesi gerekmeyen müteferrik giderler, belgelendirilmesi mümkün olmayan giderler, götürü giderler, PTT’den alınan pullar, şehir içi ulaşım giderleri ve boğaz köprüsü geçiş ücretleri vb. giderler dışındaki tüm harcamaların, aynı kanuna göre tevsik edici belge olarak tanımlanmış belgelerle kayıt altına alınması gerekmektedir.  

Çeşitli sebeplerle belgesi temin edilemeyen elektrik, su, telefon veya doğalgaz gibi hizmetlerin ticari kazançtan düşülmesi mümkün değildir. Söz konusu hizmetleri sunan işletmelerden alınan cari hesap dökümleri, fatura dökümleri vb. yazılarla da bu giderlerin safi kazancın tespitinde gider olarak indirilebilmesi mümkün olmayacaktır. Zira söz konusu belgeler, Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen tevsik edici evraklar arasında yer almamaktadır. 

3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanununa göre ise, fatura veya benzeri vesikalarda ayrıca gösterilmeyen ve yasal defterlere kaydedilmeyen yüklenilen katma değer vergisinin, vergiye tabi olan ve hesaplanan katma değer vergisinden indirilmesi mümkün olmayacaktır. 

 

---

DİPNOTLAR
[1] Belgeleme.
[2] Dayanma.
[3] Alışılmış, alışılan.
[4] Genel giderler.
[5] Danıştay Vergi Dava Daireleri; Karar Tarihi: 08.11.2002, Karar No: 2002/398, Esas No: 2002/283.
[6] Antalya Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 01.06.2002 tarihli özelgesi. Özelgeye http://www.ant-vdb.gov.tr/ozelgeler/ozelge.php?islem=goster&ozid=262 internet adresinden ulaşılabilir.
[7] İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı, 12.10.2001 tarih ve 4864 sayılı özelge.
[8] İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı, 16.10.2000 tarih ve 5459 sayılı özelge.
[9] İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı, 28.02.2008 tarih ve 463 sayılı özelge.

 

24.02.2010

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.