Küresel düzeyde önemli değişim ve gelişim sürecinin artması, bilgi ve teknolojik alanlardaki gelişmeler, globalleşme sürecinde sınır ötesi faaliyetlerin artması firmaları araştırma-geliştirme (Ar-Ge) faaliyetlerine atfedilen önemi arttırmaya zorlamaktadır. Günümüzde e-dönüşüm ile birlikte Ar-Ge ve Tasarım faaliyetleri yönelme makro büyüklükteki firmalardan mikro ölçekli bütün firmaları ilgilendirmektedir. Bu yönde ülkemizde Ar-Ge ve Tasarım faaliyetlerinde ilgili yapılan çalışmalara gerek kamu kurum ve kuruluşlarının verdiği teşvikler gerekse vergisel ve diğer teşvik araçları ile desteklenmektedir.
Bu çalışmada, Türkiye’de Ar-Ge faaliyetlerinin teşvik edilmesi için uygulanan Gelir Vergisi stopaj teşviki uygulaması üzerinde uygulanacaktır.
5746 Araştırma, Geliştirme Ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama Ve Denetim Yönetmeliği’nin 10.maddesine göre; [1]
Temel bilimler, yükseköğretim kurumlarının matematik, fizik, kimya ve biyoloji lisans programlarını ifade etmektedir.
Buna göre;
her bir işçi için hesaplanan gelir vergisinden indirilmek suretiyle terkin edilecektir.
- Bakanlar kurulunca tespit edilecek faaliyetler kapsamında Ar-Ge veya tasarım merkezi dışında geçirilecek sürelerin proje kapsamında ve zorunlu olduğunun tevsiki ve sorumluluğu, Ar-Ge veya tasarım merkezi yönetimine aittir. Bu kapsamda teşvikten yararlanmış olan Ar-Ge veya tasarım personeline ilişkin liste projeler itibarıyla Bakanlığa sunulan yıllık faaliyet raporlarında bildirilir.
- Lisansüstü eğitimde geçirilecek süre, üniversiteden onaylı ders programı dikkate alınarak ilgili Ar-Ge veya tasarım merkezinin onayı ile hesaplanır. Bu hesaplamalarda lisansüstü eğitimde alınan dersler kapsamında yapılacak araştırmalar da değerlendirilir. Yüksek lisans yapanlar için bir buçuk yıllık, doktora yapanlar için iki yıllık sürelerin uygulamasında kayıt dondurma kapsamında geçen süreler dikkate alınmaz.
- Bu madde kapsamında Ar-Ge veya tasarım merkezleri alanı dışında gerçekleştirilen faaliyetler ile lisansüstü eğitim kapsamında dışarıda geçirilen süreler, bu Yönetmelik kapsamında sağlanan indirim, destek ve teşvik unsurlarından da yararlandırılır.
- Gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanacak olan destek personelinin tam zaman eşdeğeri sayısı, toplam tam zaman eşdeğer Ar-Ge veya tasarım personeli sayısının yüzde onunu aşamaz. Küsuratlı sayılar tama iblağ edilir. Destek personelinin toplam tam zaman eşdeğer Ar-Ge veya tasarım personeli sayısının yüzde onunu aşması hâlinde, brüt ücreti en az olan destek personelinin ücretinden başlamak üzere teşvik uygulanır. Brüt ücretlerin aynı olması hâlinde, ücretine gelir vergisi teşviki uygulanacak destek personeli işverence belirlenir. Ar-Ge merkezi veya tasarım merkezi yöneticisi, görev tanımı ve niteliğine göre Ar-Ge personeli, tasarım personeli veya destek personeli olarak dikkate alınır.
5746 sayılı Kanun ve bu Kanuna dayanılarak çıkarılan Yönetmelikte yer alan yetkiye göre Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan 4 seri nolu 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliğinde konu hakkında ayrıntılı açıklamalar yapılmış bulunmaktadır.
Yapılan bu açıklamalar çerçevesinde şimdi gelir vergisi stopajı teşvikinin uygulama esaslarını etraflıca inceleyelim.
5746 sayılı Kanunun 2'nci maddesi uyarınca Ar-Ge merkezi belgesi alabilmek için Ar-Ge merkezlerinde en az 50 tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam edilmesi, tasarım merkezi belgesi alabilmek için ise en az 10 tam zaman eşdeğer tasarım personeli istihdam edilmesi zorunludur. Tam zaman eşdeğer personeli sayılarını kanuni seviyesine kadar artırmaya veya belirlenen sınırlar dâhilinde sektörler itibarıyla farklılaştırmaya ilişkin 5746 sayılı Kanunun 3'üncü maddesinde yer alan yetki, 1.8.2016 tarihli ve 2016/9093 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kullanılmıştır. Söz konusu Kararname ile 5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge merkezlerinde istihdam edilecek en az tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli sayısı 15 olarak belirlenmiştir. Söz konusu sayı, Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması (NACE Rev.2)'na göre aşağıda belirtilen sınıflarda yer alan sektörler için 30 olarak uygulanacaktır.
"a) C-İmalat başlığı altında yer alan:
29- Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı bölümü altındaki tüm sınıflar
30- Diğer ulaşım araçlarının imalatı bölümü altındaki aşağıdaki sınıflar
30.30- Hava taşıtları ve uzay araçları ile bunlarla ilgili makinelerin imalatı
30.40- Askeri savaş araçlarının imalatı
30.91- Motosiklet imalatı
30.99- Başka yerde sınıflandırılmamış diğer ulaşım ekipmanlarının imalatı"
Gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanmak için Ar-Ge merkezlerinde en az 15 (2016/9093 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen sınıflarda yer alan sektörler için 30) tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli, tasarım merkezlerinde ise en az 10 tam zaman eşdeğer tasarım personeli istihdam edilmesi gerekmektedir. Ar-Ge ve tasarım merkezleri dışında, teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge, yenilik veya tasarım projelerinde, teknogirişim sermaye desteklerinden yararlanan işletmelerde ve rekabet öncesi işbirliği projelerinde gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanmak için personel sınırlaması bulunmamaktadır.
5746 sayılı Kanunun 4'üncü maddesinin üçüncü fıkrasında, asgari Ar-Ge veya tasarım personeli sayısının hesabında fiilen ve tam zamanlı olarak çalışan personelin üçer aylık dönemler itibarıyla ortalamasının esas alınacağı hükme bağlanmış, Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliğinin 23'üncü maddesinin birinci fıkrasında ise "Ar-Ge veya tasarım merkezinde çalışan tam zaman eşdeğer Ar-Ge veya tasarım personeli sayısı; çalışan personelin, çalışma sürelerine göre üçer aylık dönemler itibarıyla toplam çalışma süresinin, bir kişinin üç aylık tam zamanlı çalışma süresine bölünmesi suretiyle hesaplanır. Haftada kırk beş saatin üzerindeki ve ek çalışma süreleri bu hesaplamada dikkate alınmaz'" açıklamalarına yer verilmiştir.
Bu çerçevede, gelir vergisi stopajı teşvikinin hesaplanmasında, bu kapsamdaki personelin fiilen Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetlerine ayırdıkları zamanın toplam çalışma zamanına oranı dikkate alınacaktır. 5746 sayılı Kanun kapsamında tam zamanlı olarak çalışan personelin, ay içindeki çalışmalarının tamamının Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetleri ile ilgili olması halinde, hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri ile 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda belirtilen tatil günlerine isabet eden süreler de tam zaman eşdeğerin hesabında dikkate alınacaktır. Ancak, haftada 45 saatin üzerindeki çalışma süreleri ile ek çalışma süreleri tam zaman eşdeğerin hesabında dikkate alınmayacaktır.
Kısmî zamanlı çalışma halinde, personelin Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetlerine ayırdığı zamanın toplam çalışma zamanına oranı dikkate alınmak suretiyle bulunan ücret tutarları Ar-Ge, yenilik veya tasarım harcaması olarak dikkate alınacak ve gelir vergisi stopaj teşvikinden yararlandırılacaktır. Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetlerinde kısmi zamanlı olarak çalışan personelin hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri ile 2429 sayılı Kanunda belirtilen tatil günlerine isabet eden ücretleri gelir vergisi stopajı teşvikinin uygulamasında dikkate alınmayacaktır.
1.8.2016 tarihli ve 2016/9091 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit edilen faaliyetlerle sınırlı olmak üzere, Ar-Ge veya tasarım merkezi dışında geçirilecek sürelerin projelerle doğrudan ilgili olduğu ile Ar-Ge ve tasarım merkezi dışında yürütülmesinin zorunlu olduğunun tevsiki ve sorumluluğu, Ar-Ge veya tasarım merkezi yönetimine ait olacaktır. Bu kapsamda teşvikten yararlanmış olan Ar-Ge veya tasarım personeline ilişkin liste projeler itibarıyla Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına sunulan yıllık faaliyet raporlarında bildirilecektir.
5746 sayılı Kanunun 3'üncü maddesinde yer alan yetki doğrultusunda 1/8/2016 tarihli ve 2016/9091 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde en az bir yıl süre ile çalışan Ar-Ge veya tasarım personelinin yüksek lisans yapanlar için bir buçuk yılı, doktora yapanlar için iki yılı geçmemek üzere merkez dışında geçirdiği sürelere (üniversiteden onaylı aylık ders saati kadar) ilişkin ücretlerin yüzde yüzü, Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliğinin 10'uncu maddesinde belirtilen esaslar dahilinde gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilecektir. Bu hesaplamalarda lisansüstü eğitimde alınan dersler kapsamında yapılacak araştırmalar da değerlendirilecektir. Yüksek lisans yapanlar için bir buçuk yıllık, doktora yapanlar için iki yıllık sürelerin uygulamasında kayıt dondurma kapsamında geçen süreler dikkate alınmayacaktır.
Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyetlerinde çalışan Ar-Ge, tasarım ve destek personeline bu faaliyetlerine ilişkin olarak ödenen ve Gelir Vergisi Kanununun 61'inci maddesine göre ücret kapsamında değerlendirilen prim, ikramiye ve benzeri ödemeler gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilecektir. Ancak, Ar-Ge veya tasarım merkezleri alanı dışında gerçekleştirilen faaliyetler ile lisansüstü eğitim kapsamında dışarıda geçirilen sürelere ilişkin ücretlerden; gerçek yol giderleri dâhil olmak üzere yol, konaklama, gündelik gibi adlar altında gider karşılığı olarak yapılan ödemeler ile sağlanan menfaatler destek ve teşvik kapsamında değerlendirilmeyecektir. Merkez dışında geçirilen sürelere isabet eden ücretler de, gelir vergisi stopaj teşvikinin hesabında dikkate alınacaktır. Ancak, teşvikten faydalanılan süre her hal ve takdirde haftada 45 saate isabet eden ücret tutarını geçemeyecektir.
5746 sayılı Kanunun 2'nci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendinde tasarım faaliyetinin, "Sanayi alanında ve Bakanlar Kurulunun uygun göreceği diğer alanlarda katma değer ve rekabet avantajı yaratma potansiyelini haiz, ürün veya ürünlerin işlevselliğini artırma, geliştirme, iyileştirme ve farklılaştırmaya yönelik yenilikçi faaliyetlerin tümünü," ifade ettiği belirtilmiştir. Ayrıca, söz konusu bentte yer alan yetkiye istinaden 1/8/2016 tarihli ve 2016/9094 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tasarım faaliyeti olarak belirlenen alanlar ile bentte yer alan faaliyetlerde bulunanların istihdam ettikleri personelin ücretlerine de bu Tebliğde belirlenen esaslar dahilinde gelir vergisi stopajı teşviki uygulanacaktır.
5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge merkezlerinin sözleşme çerçevesinde siparişe dayalı olarak yürüttükleri Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile tasarım merkezlerinin sözleşme çerçevesinde siparişe dayalı olarak yürüttükleri tasarım faaliyetleri 5746 sayılı Kanunda belirtilen indirim, istisna, destek ve teşvik unsurlarından yararlanabilecektir. Ancak, sipariş verenler, Ar-Ge ve tasarım indirimi ile sipariş verilmesine ilişkin kâğıtlara ait damga vergisi istisnası dışında kalan 5746 sayılı Kanun kapsamındaki gelir vergisi stopajı teşviki dahil diğer teşvik ve destek unsurlarından yararlanamayacaktır.
Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyeti kapsamında fazla mesai dahil çalıştığı süreye ilişkin ücret üzerinden hesaplanan vergi tutarına öncelikle 265 seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde Uzman Atıf Notu belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde asgari geçim indirimi Uzman Atıf Notu uygulanacak olup asgari geçim indirimi mahsubu yapıldıktan sonra kalan gelir vergisi tutarının doktoralı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde en az yüksek lisans derecesine sahip olanlar için yüzde 95'i, yüksek lisanslı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde lisans derecesine sahip olanlar için yüzde 90'ı ve diğerleri için yüzde 80'i her bir personel bazında muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkine konu edilecektir.
Gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanacak olan destek personelinin tam zaman eşdeğeri sayısı, toplam tam zaman eşdeğer Ar-Ge veya tasarım personeli sayısının %10'unu aşamayacak ve küsuratlı sayılar tama iblağ edilecektir. Destek personelinin toplam tam zaman eşdeğer Ar-Ge veya tasarım personeli sayısının yüzde onunu aşması hâlinde, brüt ücreti en az olan destek personelinin ücretinden başlamak üzere teşvik uygulanacaktır. Brüt ücretlerin aynı olması halinde, ücretine gelir vergisi teşviki uygulanacak destek personeli işverence belirlenecektir. Ar-Ge merkezi veya tasarım merkezi yöneticisi, görev tanımı ve niteliğine göre Ar-Ge personeli, tasarım personeli veya destek personeli olarak dikkate alınacaktır.
Örnek 1: (A) Anonim Şirketinin Ar-Ge merkezinde tam zamanlı 70 Ar-Ge personeli ve 6 destek personeli çalışmakta olup Ar-Ge personelinin 9'u doktoralıdır. Doktoralı ve bekar personel Bay (B)'ye, Ar-Ge faaliyeti kapsamındaki çalışmasına ilişkin olarak, 2016 yılı Temmuz ayında haftada 45 saati geçmemek üzere çalışması karşılığında 5.000 TL brüt ücret ödenmektedir. Bay (B), yürüttüğü proje gereği bu dönemdeki faaliyetlerinin % 40'ını saha araştırması amacıyla bölge dışında gerçekleştirmektedir. (A) A.Ş.'nin bu kapsamda yapacağı ücret ödemelerinden Ar-Ge kapsamında çalıştırılan doktoralı ve bekar personel Bay (B)'ye ait istisna uygulaması aşağıdaki gibi olacaktır.
Ar-Ge merkezinde çalışan Bay (B)'nin ücret gelirinden kesilen gelir vergisi tutarından asgari geçim indirimi mahsup edildikten sonra kalan vergi tutarının % 95'i olan 488,27 TL'si terkine konu olacak, terkin sonrası kalan 25,7 TL tutarındaki gelir vergisi ise vergi dairesine ödenecektir. Söz konusu örnekte Bay (B), haftada 45 saatin üzerinde çalışarak aynı ücreti almış olsaydı, haftada 45 saatlik çalışmasına isabet eden tutar gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilecek olup haftalık 45 saatin üzerindeki çalışmasına karşılık gelen ücret tutarı ise gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilmeyecekti.
Örnek 2: 2016 yılında (Z) Anonim Şirketi tarafından sanayi alanında yürütülen ve bir kamu kurumu tarafından desteklenen tasarım faaliyetinde tam zamanlı ve doktoralı 4 personel, 6 teknisyen ve 1 destek personeli görev yapmaktadır.
- Doktoralı personelin her birine tasarım faaliyeti kapsamındaki çalışmasına ilişkin 4.000 TL brüt ücret ödenmektedir.
- Diğer personelin her birine tasarım faaliyeti kapsamındaki çalışmasına ilişkin 2.000 TL brüt ücret ödenmektedir.
(Z) A.Ş.'nin bu kapsamda yapacağı ücret ödemeleri haftalık 45 saatlik çalışmalara ilişkin olup istisna uygulaması aşağıdaki şekilde olacaktır.
a) Doktoralı ve bekar olan bir personele ait istisna hesaplaması
b) Bekar diğer personele ait istisna hesaplaması
Genel Tebliğde yapılan açıklamalara göre, terkin tutarına ilişkin hesaplama, Ar-Ge ve tasarım kapsamında çalışan personelin her biri için ayrı ayrı yapılarak, Genel Tebliğ ekinde yer alan Ek:1 "Ar-Ge, Yenilik veya Tasarım Kapsamında Gelir Vergisi Stopajı Teşvikine İlişkin Bildirim" tablosunda gösterilecek ve bu bildirim muhtasar beyanname ekinde ilgili vergi dairesine verilecektir.
Mükellefler, Ek:1 "Ar-Ge, Yenilik veya Tasarım Kapsamında Gelir Vergisi Stopajı Teşvikine İlişkin Bildirim"in son sütununda yer alan "Terkine Konu Edilecek Tutar" toplamını, verecekleri muhtasar beyannamenin Tablo-1 "Matrah ve Vergi Bildirimi" bölümünün (20/c) no'lu satırında (20/c-Ücret Ödemeleri Üzerinden Yapılan Tevkifatın 5746 sayılı Kanun Gereği Terkin Edilen Tutarı) göstereceklerdir.
Bu tutar, (19/b) no'lu satırda gösterilen gelir vergisi kesintisi toplamından indirilerek terkin sonrası kalan gelir vergisi tutarı, (21) no'lu satırda gösterilecektir.
5746 sayılı Kanunda yer alan gelir vergisi stopajı teşviki uygulaması 1.4.2008 tarihinden itibaren uygulanmakta olup, 6676 sayılı Kanunla yapılan değişiklikler ise 1.3.2016 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Teşvik uygulamasından, bu Kanun uyarınca yayımlanan ve 1.3.2016 tarihinde yürürlüğe giren Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliğinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde yararlanılacaktır.
Anılan Yönetmelikte yer alan hükümler çerçevesinde;
- Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde, Değerlendirme ve Denetim Komisyonu karar tutanağının düzenlendiği,
- Rekabet öncesi işbirliği projelerinde, proje sözleşmesinin imzalandığı,
- Teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge, yenilik veya tasarım projesinin onaylandığı,
- Teknogirişim sermaye desteklerinde, kamu idaresiyle imzalanan proje sözleşmesinin yürürlüğe girdiği,
- Teknoloji merkezi işletmeleri ile Ar-Ge merkezleri ve tasarım merkezlerinde yürütülen, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan veya teknoloji geliştirme projesi anlaşmaları kapsamında uluslararası kurumlardan ya da kamu kurum ve kuruluşlarından Ar-Ge projelerini desteklemek amacıyla fon veya kredi kullanan vakıflar tarafından desteklenen veya TÜBİTAK tarafından yürütülen Ar-Ge, yenilik veya tasarım projeleri yeniden incelemeye tabi tutulmaksızın, Ar-Ge, yenilik veya tasarım projelerine yönelik destek karar yazısının düzenlendiği veya proje sözleşmesinin yürürlüğe girdiği,
- Türkiye'nin anlaşmalarla taraf olduğu ikili ya da çok taraflı uluslararası Ar-Ge işbirliği programları fonlarından malî olarak desteklenen Ar-Ge, yenilik veya tasarım projelerini yürüten işletmeler TÜBİTAK'ın onay yazısının düzenlendiği,
tarihten itibaren gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanılması mümkün bulunmaktadır.
Aşağıda belirtilen ödemeler nedeniyle, 5746 sayılı Kanun kapsamında gelir vergisi stopajı teşviki uygulamasından yararlanılamayacaktır.
- Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyeti kapsamı dışındaki çalışmalara ait ücret ödemeleri,
- Ar-Ge, yenilik veya tasarım projelerinde görev alan ve/veya işletmelerde çalışan kamu personeline yapılan ücret ödemeleri,
- Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyeti kapsamında kısmî zamanlı olarak çalışan personelin hafta tatili, yıllık ücretli izin ve mazeret izni gibi sürelere isabet eden ücret ödemeleri.
Aşağıda belirtilen hallerde gelir vergisi stopaj teşviki uygulanmayacaktır.
- 5746 sayılı Kanuna göre Ar-Ge merkezi olabilme niteliği, geçici vergilendirme dönemini içeren üçer aylık dönemlerde en az 15 (2016/9093 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen sınıflarda yer alan sektörler için 30 olarak uygulanır.), tasarım merkezi olabilme niteliği, geçici vergilendirme dönemini içeren üçer aylık dönemlerde en az 10 tam zaman eşdeğer personel istihdam şartına bağlandığından 5746 sayılı Kanunda belirtilen sayıda personel istihdam şartının ihlal edildiği geçici vergilendirme dönemi itibarıyla,
- Ar-Ge, yenilik veya tasarım projelerinde, projenin herhangi bir nedenle sona ermesi veya projeye verilen desteğin son bulması hallerinde, Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyeti bitmiş sayılacağından bu tarihten itibaren,
- KOSGEB teknoloji merkezi işletmelerinde yürütülen projelerin herhangi bir nedenle sona ermesi veya projeye verilen desteğin son bulması hallerinde, Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyeti de son bulacağından bu tarihten itibaren,
- Değerlendirme ve Denetim Komisyonunun değerlendirmesi sonucunda, projenin rekabet öncesi işbirliği niteliğini kaybettiğinin tespit edilmesi hâlinde, proje sözleşmesinin Bakanlık tarafından iptal edildiği tarihten itibaren,
gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.
Tamamlanmamış bir Ar-Ge, yenilik veya tasarım projesinin devredilmesi durumunda devralan işletme, bu Tebliğde belirtilen esaslar çerçevesinde gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanabilecektir.
5746 sayılı Kanun kapsamında gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlananların, teşvikten yararlanma şartlarına haiz olmadıkları halde haksız yere yararlandıklarının tespiti halinde, zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler yönünden vergi ziyaı doğmuş sayılacak ve ziyaa uğratılmış vergiler gecikme faizi ve vergi ziyaı cezasıyla birlikte tahsil edilecektir.
5746 sayılı Kanunun 3'üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin ücretlerine ilişkin teşvik, GelirVergisi Kanununun Geçici 75'inci maddesinde yer alan düzenlemeye göre, 31.12.2023 tarihine kadar ödenen ücretlerin vergiden müstesna tutulması yerine, muhtasar beyanname üzerinden ücret ödemelerine ilişkin tahakkuk eden vergiden asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra terkin edilmek suretiyle uygulanacaktır. 31.12. 2023 tarihinden sonra 5746 sayılı Kanunun 3'üncü maddesinin ikinci fıkrasında yer alan gelir vergisi istisnasına ilişkin hükümler uygulanacaktır.
5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’un Yönetmeliği’nin 11.maddesine göre, sigorta primi işveren hissesinin yarısı Maliye Bakanlığı bütçesinden karşılanmaktadır.
“Kamu personeli hariç olmak üzere teknoloji merkezi işletmelerinde, Ar-Ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan veya teknoloji geliştirme projesi anlaşmaları kapsamında uluslararası kurumlardan ya da kamu kurum ve kuruluşlarından Ar-Ge projelerini desteklemek amacıyla fon veya kredi kullanan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen ya da TÜBİTAK tarafından yürütülen Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projelerinde ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlanan işletmelerde çalışan Ar-Ge ve destek personeli, bu Kanun kapsamında yukarıda sayılan kurum ve kuruluşlar tarafından desteklenen tasarım projelerinde ve tasarım merkezlerinde çalışan tasarım ve destek personeli ile 26/6/2001 tarihli ve 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun geçici 2 nci maddesi uyarınca ücreti gelir vergisinden istisna olan personelin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı, (…)(1) Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanır.”
Sigorta desteğinin muhasebeleştirilmesi konusunda Gelir İdaresi;
“Ücreti gelir vergisinden istisna olan personelin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan ve Maliye Bakanlığı bütçesinden karşılanan sigorta primi işveren hissesinin yarısının, gelir ve gider hesapları ile ilişkilendirilmeden takip edilmesi gerekmektedir.” (Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 26.08.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.41.15.01-KVK-2010/22-122 no.lu özelgesi)
UYGULAMA 1: Kuzey A.Ş.’nin işyerinde çalışan ve bekar olan Süleyman Gezgin’e aylık 3.000 TL brüt ücret ödenmektedir. Bu durumda ücret hesaplaması ve muhasebesi aşağıdaki gibidir.
(a) Brüt Ücret |
3.000,00 |
(b) SGK işçi payı (b x %14) (3.000 x %14) |
420,00 |
(c) İşsizlik sigortası işçi payı (b x %1) (3.000 x %1) |
30,00 |
(ç) Vergiye tabi ücret matrahı [(a - (b + c)] [(3.000 - ( 420 + 30)] |
2.550,00 |
(d) Hesaplanan gelir vergisi (ç x %15) (2.550 x %15) |
382,50 |
(e) Bekar Çalışan için 2019 yılı asgari geçim indirimi (AGİ) |
191,88 |
(f) Ödenecek Gelir Vergisi (d-e) (382,50 - 191,88) |
190,62 |
(g) Damga vergisi (a x % 0,759) |
22,77 |
(i) Kesintiler toplamı (b + c + f + g) |
663,39 |
(J) Ücretliye ödenecek net ücret (a - i) (3.000 - 663,39) |
2.336,61 |
Tablo incelendiğinde devletinin uyguladığı vergi ve SGK yükümlükleri sonucunda çalışanın hak etmiş olduğu ücret 703,06 TL daha azalmıştır. Yıl sonlarına doğru artan oranlı vergi dolayısıyla bu bedeller daha artmaktadır.
İşveren açısından 3.000 TL brüt ücret ilk maliyet bölümünü oluşturur. Bu tutarın bir kısmı devlete, kalan kısmı ise ücretliye ödenir. İşveren açısından 2.maliyet ise SGK işveren payları olarak karşımıza çıkmaktadır. (Tehlike sınıfı “2” olarak dikkate alınmıştır.)
(a) SGK primine esas brüt ücret |
3.000,00 |
(b) SGK işveren payı (a x % [19 + ( 2 / 2 )]) (3.000 x %20) |
600,00 |
(c) İşsizlik sigortası işveren payı (a x %2) |
60,00 |
(d) İşletmenin cebinden çıkan toplam SGK payı (c + ç) |
660,00 |
İşverenin 3.000 TL brüt ücret ödediği bir işçi maliyeti (3.000 + 660) 3.660 TL olarak ortaya çıkmaktadır.
Örnekteki çalışan Süleyman Gezgin’in eline geçen 2.336,61 TL olmaktadır.
------------------------------------------31/01/2019----------------------------------------------
770 GENEL YÖNETİM GİD. 3.660
01.Brüt Ücret 3.000
02. SGK İşveren Payı 600
03. İş. Sig. İşveren Payı 60
136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 191,88
01. Asgari Geç. İnd. 191,88
335 PERSONELE BORÇLAR 2.336,61
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 405,27
01. Gelir Vergisi 382,50
(Devlete ödenen gelir vergisi + AGİ)
02. Damga Vergisi 22,77
361 ÖDE. SOSYAL GÜV. KESİNTİLERİ 1.110,00
01. SGK işçi payı 420
02. SGK İşveren payı 600
03. İşsizlik sig. İşçi payı 30
04. İşsizlik sig.işveren payı 60
Çalışan kişiye ait ücret tahakkuku
----------------------------------------------------…./01/2019------------------------------------------
335 PERSONELE BORÇLAR 2.336,61
102 BANKALAR 2.336,61
Personele ücretin ödenmesi
----------------------------------------------------…./01/2019------------------------------------------
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 405,27
01. Gelir Vergisi 382,50
02. Damga Vergisi 22,77
136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 191,88
01. Asgari Geç. İnd. 191,88
102 BANKALAR 213,39
Asgari geçim indirimi düşüldükten sonra gelir ve damga vergisi ödemesi
----------------------------------------------------…./01/2019------------------------------------------
361 ÖDE. SOSYAL GÜV. KESİNTİLERİ 1.110,00
01. SGK işçi payı 420
02. SGK İşveren payı 600
03. İşsizlik sig. İşçi payı 30
04. İşsizlik sig.işveren payı 60
102 BANKALAR 1.110,00
----------------------------------------------------…./01/2019------------------------------------------
UYGULAMA 2: Uygulama 1’de yer alan Kuzey A.Ş.’’nin Ar-ge merkezinde 60 tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli bulunduğu ve tam zamanlı çalışan bekar mühendis Aslan Yılmaz’a, Ar-ge faaliyeti kapsamındaki çalışmasına ilişkin olarak 3.000 TL brüt ücret ödendiği varsayıldığında aşağıdaki şekilde hesaplama yapılacaktır.
(a) Brüt Ücret |
3.000,00 |
(b) SGK işçi payı (b x %14) (3.000 x %14) |
420,00 |
(c) İşsizlik sigortası işçi payı (b x %1) (3.000 x %1) |
30,00 |
(ç) Vergiye tabi ücret matrahı [(a - (b + c)] [(3.000 - ( 420 + 30)] |
2.550,00 |
(d) Hesaplanan gelir vergisi (ç x %15) (2.550 x %15) |
382,50 |
(e) Bekar Çalışan için 2019 yılı asgari geçim indirimi (AGİ) |
191,88 |
(f) Asgari geçim indirimin mahsubundan sonra kalan vergi tutarı (d-e) |
190,62 |
(g) Muhtasar beyanname üzerinden terkin edilecek tutar (190,62 x % 80) |
152,50 |
(h) İşletmenin vergi dairesine ödeyeceği gelir vergisi tutarı (f x % 20) |
38,12 |
(ı) Damga vergisi (vergiden istisna) |
0,00 |
(i) Kesintiler toplamı (b + c + f) |
640,62 |
(J) Ücretliye ödenecek net ücret (a - i) (3.000 - 640,62) |
2.359,38 |
(k) İşverenin cebinden çıkan net tutar (b + c + h + J) |
2.847,50 |
(k) İşverenin cebinden çıkan net tutar (a - g) |
2.847,50 |
Uygulama 1 ile Uygulama 2 birlikte değerlendirildiğinde, 5746 sayılı Kanunun ücretliye fayda sadece damga vergisi tutarı ile sınırlıdır. 5746 sayılı Kanundan faydalanmayan çalışanın eline 2.336,61 TL geçer iken; Ar-Ge merkezinde çalışan kişiye (damga vergisi istisnasından dolayı) 2.359,38 TL net ödeme yapılmıştır.
-İşveren açısından ise; muhtasar beyanname üzerinden terkin edilen gelir vergisi tutarı işletmenin uhdesine kalmış ve bu tutar (152,50 TL) kadar fayda sağlamıştır.
Ar-Ge merkezi veya Ar-Ge projesi olan işletme açısından “brüt ücret” ilk maliyet bölümünü oluşturur. Bu tutarın bir kısmı teşvikler dikkate alınarak devlete, kalan kısmı ise ücretliye ödenir. İşveren açısından 2. Maliyet ise, desteğe tabi olan SGK işveren payları olarak karşımıza çıkmaktadır.
SGK prim matrahı ile gelir vergisine tabi ücret matrahının birbirinden farklı olacağı ve ilgili mevzuatlar gereği destek sürelerinin de farklılaşabileceği hususu göz ardı edilmemelidir.
5746 sayılı Kanundaki SGK işveren prim desteği de aşağı şekilde hesaplanmaktadır. (Tehlike sınıfı “2” olarak dikkate alınmıştır.)
(a) SGK primine esas brüt ücret |
3.000,00 |
(b) SGK işveren payı (a x % [19 + ( 2 / 2 )]) (3.000 x %20) |
600,00 |
(c) SGK işveren payının Devlet tarafından karşılanan tutarı (b / 2) |
300,00 |
(ç) İşsizlik sigortası işveren payı (a x %2) |
60,00 |
(d) İşletmenin cebinden çıkan toplam SGK payı (c + ç) |
360,00 |
Böylece işveren, 300 TL az SGK işveren payı ödemiştir.
5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge projesi olan bir işverenin, 3.000 TL brüt ücret hesapladığı bir personel için toplam maliyeti (2.847,50 + 360 ) 3.207,50 TL olmaktadır.
5746 sayılı Kanundan yararlanan ve yararlanmayan işletmeleri anlatan Uygulama 1 ve Uygulama 2 aşağıdaki tabloda karşılaştırılmıştır.
|
Uygulama 1 |
Uygulama 2 (5746 sayılı Kanundan yararlanan) |
|
Brüt Ücret |
3.000,00 |
3.000,00 |
|
Çalışanın eline geçen net tutar |
2.336,61 |
2.359,38 |
|
İşverenin cebinden çıkan net tutar |
3.660,00 |
3.207,50 |
|
Çalışanın elde ettiği avantaj (2.336,61 - 2.359,38) |
22,77 |
||
İşverenin elde ettiği avantaj (3.660 - 3.207,50) |
452,50 |
Personele verilen ücretlerin net ya ada brüt olarak tespit edilmesi, 5746 sayılı Kanun uygulamasında önem arz etmemektedir. Zira net olarak belirlenen ücretler, her şekilde brüte iblağ edilecek ve hesaplama bu şekilde yapılacaktır.
Sigorta desteğinin muhasebeleştirilmesi konusunda Gelir İdaresi;
“Ücreti gelir vergisinden istisna olan personelin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan ve Maliye Bakanlığı bütçesinden karşılanan sigorta primi işveren hissesinin yarısının, gelir ve gider hesapları ile ilişkilendirilmeden takip edilmesi gerekmektedir.” [4]
“…muhtasar beyanname üzerinde tahakkuk ettirildikten sonra terkin edilen gelir vergisi stopajı ile yarısı Maliye Bakanlığı bütçesinden karşılanan sigorta primi işveren hissesinin gelir ve gider hesapları ile ilişkilendirilmemesi, ayrıca söz konusu tutarların Ar-ge indirimine konu edilmemesi gerekmektedir.” [5]
Buna göre, gelir vergisi stopaj teşviki ile SGK işveren payı desteği muhasebe hesaplarına dahil edilmemesi gereklidir.
------------------------------------------31/01/2019----------------------------------------------
263 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME 3.207,50
01.Brüt Ücret 2.847,50
02. SGK İşveren Payı 300
03. İş. Sig. İşveren Payı 60
136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 191,88
01. Asgari Geç. İnd. 191,88
335 PERSONELE BORÇLAR 2.359,38
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 230,00
01. Gelir Vergisi 230,00
(Devlete ödenen gelir vergisi + AGİ)
(e + h)
(38,12 + 191,88)
361 ÖDE. SOSYAL GÜV. KESİNTİLERİ 810,00
01. SGK işçi payı 420
02. SGK İşveren payı 300
03. İşsizlik sig. İşçi payı 30
04. İşsizlik sig.işveren payı 60
Ar-Ge faaliyetinde çalışan kişiye ait ücret tahakkuku
----------------------------------------------------…./01/2019------------------------------------------
335 PERSONELE BORÇLAR 2.359,38
102 BANKALAR 2.359,38
Personele ücretin ödenmesi
----------------------------------------------------…./01/2019------------------------------------------
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 230,00
01. Gelir Vergisi 230,00
136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 191,88
01. Asgari Geç. İnd. 191,88
102 BANKALAR 38,12
Asgari geçim indirimi düşüldükten sonra gelir ve damga vergisi ödemesi
----------------------------------------------------…./01/2019------------------------------------------
361 ÖDE. SOSYAL GÜV. KESİNTİLERİ 810,00
01. SGK işçi payı 420
02. SGK İşveren payı 300
03. İşsizlik sig. İşçi payı 30
04. İşsizlik sig.işveren payı 60
102 BANKALAR 810,00
Sigorta Primlerinin ödenmesi
----------------------------------------------------…./01/2019------------------------------------------
Terkin tutarına ilişkin hesaplama, Ar-Ge ve tasarım kapsamında çalışan personelin her biri için ayrı ayrı yapılarak Ek:1 "Ar-Ge, Yenilik veya Tasarım Kapsamında Gelir Vergisi Stopajı Teşvikine İlişkin Bildirim" tablosunda gösterilecek ve bu bildirim muhtasar beyanname ekinde ilgili vergi dairesine verilecektir.
Mükellefler, Muhtasar beyannamesinin Ekler bölümünde Ek:1 "Ar-Ge, Yenilik veya Tasarım Kapsamında Gelir Vergisi Stopajı Teşvikine İlişkin Bildirim"in son sütununda yer alan "Terkine Konu Edilecek Tutar" toplamını, verecekleri muhtasar beyannamenin Tablo-1 "Matrah ve Vergi Bildirimi" bölümünün (20/c) no'lu satırında (20/c-Ücret Ödemeleri Üzerinden Yapılan Tevkifatın 5746 sayılı Kanun Gereği Terkin Edilen Tutarı) göstereceklerdir. Bu tutar, (19/b) no'lu satırda gösterilen gelir vergisi kesintisi toplamından indirilerek terkin sonrası kalan gelir vergisi tutarı, (21) no'lu satırda gösterilecektir.
Uygulama 2’de yer alan personelle ilgili bildirim aşağıdaki şekilde doldurulacaktır.
|
Ar-ge, Tasarım ve Yenilik Faaliyeti Kapsamında Çalışmaya İlişkin |
Mahsup |
Asgari Geçim İndiriminin mahsubu sonrası vergi tutarı (f) = (d) - e |
|
Terkin Edilecek Tutar (ğ) = (f) x (g) |
|||||
Ücret Matrahı (ç) |
Hesaplanan Vergi Tutarı (d) |
|||||||||
3000 |
3000 |
382,50 |
191,88 |
190,62 |
80% |
152,50 |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 seri nolu 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliğinde gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanmanın usul ve esasları ayrıntılarıyla açıklanmıştır.
5746 Kanun kapsamında çalıştırılan Ar-Ge ve Destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri gelir vergisinden istisnadır. Ar-Ge ve destek personelinin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretlerinin doktoralı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde en az yüksek lisans derecesine sahip olanlar için yüzde doksan beşi, yüksek lisanslı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde lisans derecesine sahip olanlar için yüzde doksanı ve diğerleri için yüzde sekseni gelir vergisinden müstesnadır.
Bu personellerin Ar-Ge, tasarım ve destek personelinin ücretlerine ilişkin teşvik, Gelir Vergisi Kanununun geçici 75 inci maddesinde yer alan düzenlemeye göre, 31/12/2023 tarihine kadar vergiden müstesna tutulması yerine, muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra terkin edilerek uygulanması gerekmektedir.
5746 sayılı kanundaki ücret gelirleri hesaplaması yapılırken yönetmelik kapsamındaki hususlara dikkat edilmesi gereklidir.
[1] 10.08.2016 tarihli ve 29797 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği
[2] 5746 Araştırma, Geliştirme Ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Kanun
[3] Arslan, C., Ar-Ge Tasarım İle Teknokentlerde Vergi ve Muhasebe Uygulamaları, Ankara 2018, 171.
[4] Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 26.08.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.41.15.01-KVK-2010/22-122 no.lu özelgesi
[5] İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 17.02.2016 tarih ve 62030549-120[89-2014/737]-13441 no.lu özelgesi
[6] 4 Seri No.lu 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliği
[7] Küçük, Ö. C., 5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Kapsamında Teşvik ve Desteklerin Hesaplanmasında Güncel ve Özellikli Konular, Temmuz 2018, Lebib Yalkın Dergisi, Erişim Tarihi:14.01.2018
[1] 5746 Sayılı Kanun Uygulama Yönetmeliği
[2] 5746 Sayılı Kanun
[3] Arslan, C. (2018), Ar-Ge Tasarım İle Teknokentlerde Vergi ve Muhasebe Uygulamaları, 171
[4] Kocaeli Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 26.08.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.41.15.01-KVK-2010/22-122 no.lu özelgesi
[5] İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 17.02.2016 tarih ve 62030549-120[89-2014/737]-13441 no.lu özelgesi
21.01.2019
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
Ayrıntılar için tıklayın.
>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.
>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.