Yusuf Kılıç
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Kıdemli Denetçi
yusuf_kilic@ismmmo.org.tr

Vergiye Uyumlu Mükelleflerde %5 Vergi İndiriminin Muhasebeleştirilmesi Ve İstisna Olarak Değerlendirilmesi

I. GİRİŞ

6824 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesiyle Gelir Vergisi Kanunu’nun mülga mükerrer 121 inci maddesi, başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiş ve vergi indirimi uygulaması 1/1/2018 tarihinden itibaren verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinden başlamak ve  uygulanmak üzere 8/3/2017 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren günümüze kadar yaşanan bazı aksaklıklar ve sorunlardan dolayı revize edilmeye ihtiyaç duyulmuştur. Söz konusu maddenin gövde metni aynen aşağıdaki gibidir:

“Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar ile kurumlar vergisi mükelleflerinden (finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri ile emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları hariç olmak üzere), bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen şartları taşıyanların yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin %5'i, ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilir. Şu kadar ki hesaplanan indirim tutarı, her hâl ve takdirde 1 milyon (7)(317 Seri No'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 1/1/2022 tarihinden itibaren verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde uygulanmak üzere 2.000.000 TL )Türk lirasından fazla olamaz. İndirilecek tutarın ödenmesi gereken vergiden fazla olması durumunda kalan tutar, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihi izleyen bir tam yıl içinde mükellefin beyanı üzerine tahakkuk eden diğer vergilerinden mahsup edilebilir. Bu süre içinde mahsup edilemeyen tutarlar red ve iade edilmez. Gelir vergisi mükelleflerinin yararlanacağı indirim tutarı, ticari, zirai veya mesleki faaliyet nedeniyle beyan edilen kazançların toplam gelir vergisi matrahı içerisindeki oranı dikkate alınmak suretiyle hesaplanan gelir vergisi esas alınarak tespit edilir.”

İndirimin şartları GVK bağlı olarak çıkarılan 301 seri numaralı Gelir Vergisi Tebliğinde detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Bu makalemizde  vergi indirim tutarının muhasebe kayıtlarında gösterilmesi konusunda idarenin vermiş olduğu güncel mukteza ile birlikte değerlendirme yapılacaktır.

II- VERGİ İNDİRİM TUTARININ MUHASEBE KAYITLARINDA GÖSTERİLMESİ

%5 vergi indiriminin muhasebe kaydı konusunda Gelir İdaresi başkanlığının Tebliğ ya da Sirküler düzeyinde düzenlemesi bulunmamakta olup, Gelir Vergisi Kanunu Mükerrer 121.maddesine ve buna bağlı olarak çıkarılan 301 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği ve indirimin uygulanacağı gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinin vergi bildirimi sistematiğine göre söz konusu indirim tutarlarının;

1-Geçmiş Yıl Karları ile ilişkilendirilmesi,

570 Geçmiş Yıllar Karları Hesabı, “Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan ve işletme sahibine veya ortaklarına dağıtılmamış bulunan kârlardan ilgili yedek hesaplarına alınmayan tutarların izlendiği hesaptır.”

Örneğin: XYZ A.Ş. 2021 Yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesinde 15.000 TL %5 vergi indirimi hesaplamıştır.

Kurumlar Vergisi Beyannamesinin verme tarihi ile ;

-----------------------------------/---------------------------------------

136.Diğer Çeşitli Alacaklar        15.000 TL

           570.Geçmiş Yıl Karları                         15.000 TL

-----------------------------------/---------------------------------------

Söz konusu alacağın gerekli GEKSİS kontrolleri tamamlandıktan sonra vergi borçlarına mahsubu halinde;

-----------------------------------/---------------------------------------

360.Ödenecek Vergi Ve Fonlar        15.000 TL

                 136.Diğer Çeşitli Alacaklar        15.000 TL

-----------------------------------/---------------------------------------

2-Gelir hesaplarına yazılarak, beyanname üzerinde diğer indirimler olarak gösterilmesi

1 Seri No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde yer alan “Tek Düzen Hesap Planı” çerçevesinde söz konusu indirim tutarının muhasebe kaydının yapılması icap etmektedir.

602-Diğer Gelirler Hesabı; İşletmenin korunması, ihracatı teşvik ya da hükümet politikasına uyma zorunluluğu karşısında oluşan işletmenin faaliyet hasılatındaki düşüklüğü veya faaliyet zararını gidermek için, sermaye katkısı niteliğinde olmayan, mali yardımlar (sübvansiyonlar), devletin bazı malları vergi, resim, harç ve benzeri yükümlülüklerden istisna etmesi yoluyla yaptığı yardımlar (vergi iadeleri) ve satış tarihindeki vade farkları, ihracatla ilgili fiyat istikrar destekleme primi vb.. hasılat kalemleri bu hesapta izlenir.

1 Seri No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde yer alan 679.Olağandışı Gelir Ve Karlar Hesabı , “Tek Düzen Hesap Planı”ndaki Diğer gelir hesap kalemleri dışında kalan duran varlık satışlarından doğan kârlar gibi gelir ve kârların yer aldığı hesaptır.

-----------------------------------/---------------------------------------

136.Diğer Çeşitli Alacaklar        15.000 TL

    679.Diğer Olağandışı Gelir Ve Karlar veya 602.Diğer Gelirler   15.000 TL

    679.01 Vergiye tabi olmayan gelir- İSTİSNA

-----------------------------------/---------------------------------------

-----------------------------------/---------------------------------------

360.Ödenecek Vergi Ve Fonlar        15.000 TL

                                     136.Diğer Çeşitli Alacaklar        15.000 TL

-----------------------------------/---------------------------------------

III-DEĞERLENDİRME

%5 vergi indirimine ilişkin olarak;  mali ve hukuki yönden geçmiş yılda doğan herhangi bir gelir olmaması nedeni ile beyannamenin verildiği cari yılın gelir hesaplarına intikal ettirilmesinde  bir problem gözükmemektedir.

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 25/5. Maddesinde belirtildiği üzere, “Beyanname, hesap döneminin kapandığı ayı izleyen dördüncü ayın birinci gününden yirmibeşinci günü akşamına kadar, tarhiyatın muhatabının Türkiye'yi terk etmesi halinde ise ülkeyi terk etmesinden önceki onbeş gün içinde verilir.”

…. Yılı kurumlar vergisi beyannamesinin verilme tarihi ile indirim tutarının belirlenecek olması hasebiyle yevmiye kaydı kurumlar vergisi beyannamesinin elektronik ortamda verildiği tarihte yapılması da uygundur.

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 11. maddesinde “Bu kanuna göre hesaplanan kurumlar vergisi kurum kazancının tespitinde indirim olarak kabul edilmez” ifadesinden yola çıkarak, %5 oranındaki indirimden kaynaklanan bu gelir kaydına yazılan tutarların da kurumlar vergisi hesaplamasında gelir olarak kabul edilmemesi gerektiğinden beyanname üzerinden istisna olarak düşülebilir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunun Mükerrer 121. Maddesi gereğince vergiye uyumlu mükelleflere tanınan % 5 oranında yararlanılan vergi indiriminin gelir kaydedilerek 2021 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesi'nde ise Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler" bölümünde beyan eden mükellef  iade aşamasında problem yaşaması hasebiyle  03.08.2022 tarihinde Gelir İdaresi Başkanlığından görüş talep etmiştir.

Söz konusu özelgeye göre ;

…

“Gelir Vergisi Kanununun "Vergiye uyumlu mükelleflere vergi indirimi" başlıklı mükerrer 121 inci maddesine göre 2020 hesap dönemine ilişkin olarak Nisan/2021 döneminde verilen kurumlar vergisi beyannamesinde hesaplanan vergi indirimi tutarının, 2021 hesap dönemi kurum kazancının tespitinde gelir kalemi olarak dikkate alınmıs¸ olması halinde, bu tutarın 2021 hesap dönemine ilişkin Kurumlar Vergisi Beyannamesinde "diğer indirim ve istisnalar" bölümüde gösterilmesi mümkün bulunmaktadır.” denilerek mükellefin yaptığı işlemi doğrulamıştır.

IV- SONUÇ

Vergiye uyumlu mükelleflere sağlanan indirimler başka kanun düzenlemelerinde de karşımıza çıkmaktadır. 

Örnek vermek gerekirse; 02.09.2021 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanması ile 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu, 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında lisansa tabi faaliyetlerde bulunanlar için teminat verme yükümlülüğü başlamıştır.

02 Eylül 2021’den önce faaliyette bulunan lisans sahiplerinden Gelir Vergisi Kanunu uyarınca ‘uyumlu mükellef’ kapsamına girenler, tüm bu teminatların 1/5'ini vereceklerdir. 

Ancak %5 verginin muhasebe kaydı konusunda net açıklamalar olmaması nedeni ile defter kayıtlarında  nasıl işlem yapılacağı konusunda bazı ihtilaflar yaşanmaktadır.  

Şahsi kanaatime göre %5 vergi indirimi tutarının gelir tablosu hesapları ile ilişkilendirmeden geçmiş yıl karlarına ilave edilmesi gerekir.

Diğer yöntem olarak karşımıza çıkan vergi indirim tutarının kurumlar vergisi beyannamesi verilme dönemi itibari ile defter kayıtlarında gelir olarak yazılan tutarın indirimin hesaplandığı ilgili yıl kurumlar vergisi beyannamesinde “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” bölümünde indirim olarak beyan edilmesi idare tarafından kabul görmüştür.

Bazı vergi daireleri %5 vergi indirimi kurumlar vergisi iadesi talep eden mükellefler nezdinde gelir yazılan tutarların önceki dönem ile ilişkilendirmesi gerektiğini savunmaktadır. Ancak yukarıda detaylı açıklandığı üzere vergi indirim tutarının gelir hesapları ilişkilendirilmesi durumunda kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği dönemde kazanç hesaplarına dahil edilmesi mümkündür.

Son olarak konumuzla ilgili olduğu için önemli bir hatırlatma yapmak istiyorum:
Gelir Vergisi Kanunun Mükerrer 121.Maddesinde ifade edildiği üzere;

İndirilecek tutarın ödenmesi gereken vergiden fazla olması durumunda kalan tutar, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihi izleyen bir tam yıl içinde mükellefin beyanı üzerine tahakkuk eden diğer vergilerinden mahsup edilebilir. Bu süre içinde mahsup edilemeyen tutarlar red ve iade edilmez.

Örneğin 2021 yılı kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden indirilemeyen 100.000.- TL’lik vergi indirimi tutarı, 2021 hesap dönemine ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihi izleyen bir tam yıl içerisinde (01/05/2023 tarihine kadar), mükellefin beyanı üzerine tahakkuk eden diğer vergilerinden mahsup edilebilecektir.

Bu süre içerisinde mahsup edilemeyen vergi indirimi tutarları ise red ve iade olunmayacaktır.
 
Bu süre içerisinde başvurmayan mükellefler haklarını kaybedecek olup , söz konusu tutarların her halükârda, nakden iade imkânı da bulunmamaktadır.

KAYNAKÇA:

- 193  Sayılı Gelir Vergisi  Kanunu Mükerrer 121.Madde

- 301 Seri No.lu Gelir  Vergisi Genel Tebliği   

-  18/08/2022 Tarih ve  E.62030549-120-Mükerrer 121-2022-922886 Sayılı Özelge

13.09.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.