Yunus Doğru
Yeminli Mali Müşavir
ymmyunusdogru@gmail.com

6111 Sayılı Yasa Kapsamında Faydalanılan Ortaklar Cari Hesabının Muhasebesel Sonuçları Ve TTK Karşısındaki Durumu

I. GİRİŞ

6111 sayılı yasa ile getirilen ortaklardan alacaklar ve kasa mevcuduna ilişkin düzenleme; bu düzenleme sonucu şirket öz varlığı üzerinde etkili olacak muhasebesel sonuç ve bu sonucun TTK karşısındaki durumunun irdelenmesi makalemizin konusunu oluşturmaktadır.

II. ORTAKLARDAN ALACAKLAR HESABININ OLUŞUMU

KOBİ işletmelerinin önemli bir kısmının muhasebesinde, 131 Ortaklardan alacaklar 331-Ortaklara Borçlar hesabı yoğunlukla çalışmaktadır. Böyle olmasının sebebi bu tarz şirketlerin kurumlaşamamış olmasından kaynaklanmaktadır. Bu tür şirketler aslında adi ortaklık ya da kolektif şirket olmaları gerekirken; kimine göre imaj, kimine göre Kurumlar vergisi avantajından, kimine göre de sermaye şirketlerinin üçüncü kişilere karşı sermayesinden sorumlu olması durumu sermaye şirketini tercih etmeleri sonucunu doğurmuştur. Bu çeşit şirketler belli bir büyüklükte sermaye birikimine gelene kadar muhasebe açısından  sancılı bir süreç geçirmektedir. Bu süre zarfında başarılı olanlar yeterli sermaye birikimi yapmakta ve kurumlaşmaktadır. Bir kısmı da eski alışkanlıklarını uzun yıllar devam ettirmektedirler. 

Bir şirkette 131 hesabın yoğunlukla kullanılması ve büyük bakiyeli olması; genellikle o şirketin satışlarının kayıt altında olduğu, ancak harcamalarının bir kısmının kayıt dışı olmasından kaynaklanmaktadır. Bu harcamaların büyük çoğunluğunu ortakların şirketten çektiği paralar, düşük gösterilen işçi ücretleri, ‘’belgesi mi olur’’ denen türden ödemeler oluşturmaktadır.

Geçici vergi dönemlerinde ve yıl sonunda vergi uygulamalarına özen gösteren şirketler 131- hesaptaki hareketlere adat hesaplamakta ve hesaplanan tutar bir taraftan faiz geliri yazılırken diğer taraftan 131 hesaba borç yazılmaktadır. Dolaysıyla yıllar geçtikçe 131 hesap devasal bir hal almaktadır. 6111 sayılı yasa ayrıca kasadaki fazla paradan bahsetmekte ise de, muhasebede  kasadaki fazlalıklar 131- hesaba kaydırılmaktadır. 

III.  131 HESABIN KKEG YAZILMASININ ÖZ VARLIK ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

6111 sayılı kanunun 11. maddesinde Kasa mevcudu ve 131- Ortaklardan Alacaklar hesabı için;

‘’ ………..

(2) Kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar hakkında aşağıdaki hükümler uygulanır:

a) Bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri, 31/12/2010 tarihi itibarıyla düzenleyecekleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarını bu Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebilirler.

b) (a) bendi kapsamında beyan edilen tutarlar üzerinden % 3 oranında hesaplanan vergi, beyanname verme süresi içinde ödenir.

c) Bu fıkra kapsamında ödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilmez; beyan edilen tutarlar ve ödenen vergiler, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmez. Bu fıkra uyarınca beyan edilen tutarlar nedeniyle ilave bir tarhiyat yapılmaz

……….. ‘’

Denilmektedir.

Yukarıda da bahsettiğimiz üzere KOBİ ölçeğindeki şirketlerde 131- Ortaklardan Alacaklar Hesabı yoğlukla kullanılmakta ve bu hesabın bakiyesi bilanço aktifinde önemli bir büyüklükte yer almaktadır. 6111 sayılı kanunla gelen düzenleme önemli bir imkan olup, şirketlerin bundan yararlanması gerekir. Ancak bundan sonra 131- hesabın oluşumuna neden olan  unsurları da ortadan kaldırması gerekir. Yoksa kısırdöngü devam eder. 

6111 sayılı kanundan yararlanmak şirketin öz varlık durumunu bozmaktadır. Şöyle ki;

şirketin özvarlığının aşağıdaki gibi olduğunu düşünelim. 

500 SERMAYE                                             : 400.000,00

540 YASAL YEDEKLER                                : 80.000,00

570 GEÇMİŞ YIL KARLARI                        : 300.000,00 

ÖZ VARLIK TOPLAMI                             : 780.000,00 

Şirket yılsonunda 200.000,00 TL Ticari kar elde etmesi gerekirken 1.300.000,00 TL ortaklardan alacaklar nedeniyle 6111 sayılı yasadan faydalanmış ve bu meblağ KKEG kaydedilerek şirket 1.100.000,00 TL Ticari zarar elde etmiştir. Dolaysıyla bu şirketin mali kar’ 

1.100.000,00 Ticari Zarar

1.300.000,00 KKEG

200.000,00 Mali kar şeklindedir. 

Yukarıdaki durum paralelinde  öz varlığın yeni durumu aşağıdaki gibi olur. 

500 SERMAYE                                             : 400.000,00

540 YASAL YEDEKLER                                : 80.000,00

570 GEÇMİŞ YIL KARLARI                        : 300.000,00

591 DÖNEM NET ZARARI                          1.100,000,00 

ÖZ VARLIK TOPLAMI                             : -  320.000,00

Görüldüğü üzere 131 hesabı 6111 sayılı yasa kapsamında yok etmek, 400.000,00 TL olan şirket sermayesinin tamamını yok ettiği gibi, öz varlığı  – 320.000,00 TL’ye düşürmüştür. 

IV. TTK HÜKÜMLERİ KARŞISINDAKİ DURUM 

4.1 Sermayenin Yarısının Eksilmesi 

Yasalarımıza göre; şirket esas sermayesinin yarısı ve üçte ikiye varmamak koşuluyla yarıdan fazlası karşılıksız kalırsa, yönetim kurulu, durumu derhal genel kurula bildirmek zorunda. (TTK. Md. 324/I)

Yönetim kurulu üyeleri, 1/2 sermaye kaybına rağmen, kasden veya ihmal nedeniyle durumu genel kurula bildirmezlerse, bu yüzden doğacak zararlardan şirkete, pay sahiplerine ve alacaklılara karşı, ‘‘müteselsilen sorumlu'' olur. (TTK. Md. 336/1, b. 5) Yönetim kurulunun bu görevini yerine getirmemesi halinde, ‘‘denetçiler'' onlara bu görevlerini hatırlatmak (TTK. Md. 353, b. 10, 354/son cümle), genel kurula verecekleri yıllık raporlarında durumu açıklamak (TTK. Md. 354), bu gündemle genel kurulu olağan ya da olağanüstü toplantıya çağırmak yoluna başvurabilirler (TTK. Md. 353, b. 8 ve Md. 355). Bu husustaki görevlerini hiç ya da gereği gibi yapmayan denetçiler de, doğacak zarardan müteselsilen sorumlu olurlar (TTK Md. 359). 

4.2 Sermayenin 2/3’nün Eksilmesi 

Türk Ticaret Yasası'nın, konu ile ilgili 324. maddesine göre; şirketin, ‘‘esas sermayesinin üçte ikisi karşılıksız kaldığı takdirde'', genel kurul toplanıp;

a)Bu sermayenin tamamlanmasına veya

b) Kalan üçte birlik sermaye ile yetinilmesine,

karar vermediği takdirde, şirket feshedilmiş sayılır. (TTK. Md. 324/II, 434 b.3). Bu yönde kararlar alınmaksızın başka kararlar alınırsa, bu kararlar iptali mümkün kararlardır. Kaldı ki, şirket feshedilmiş sayılacağı için, kararların uygulanma olanağı da olmayacaktır.

Şirket sermayesinin üçte ikisinin kaybı halinde, yönetim kurulu ya da denetçiler, ‘‘genel kurulu toplantıya çağırmak'' zorundalar. Sermayenin üçte ikisi eksildiği halde, yönetim kurulu denetçiler veya azınlık, genel kurulu toplantıya çağırmazsa, yönetim kurulu ve denetçilerin sorumluluğu 1/2 sermaye kaybında olduğu gibidir. 

V. SONUÇ 

6111 sayılı yasa ile getirilen 131 hesabın yok edilmesi durumu şirketler için önemli bir fırsattır. Bu fırsattan yararlanacakların iki hususa dikkat etmeleri gerekmektedir. Bunlardan birincisi, yasa kapsamından faydalandıktan sonra 131- hesabın oluşumuna neden olan  unsurları ivedilikle ortadan kaldırmasıdır. Yoksa kısırdöngü devam eder.

İkici olarak şirketler öz varlık durumlarını gözden geçirmeleri ve sermayenin azalması tehlikesi varsa sermaye artırarak olumsuzluğu gidermeleri gerekir.

Yukarıdaki açıklamalardan ve dayanağı olan yasa hükümlerinden de farkedileceği gibi, şirket sermayesinin  kaybı  son derece önemli husus olup, bu konuda önlemler alınması gerekiyor.

KAYNAKLAR
-         6111 sayılı kanun
-         10 Ekim 2002 Tarihli Makale ‘’Sermayesi eksilen şirketi bekleyen tehlike’’Ş. KIZILOT
-         Ticari Ve Mali İşlemler Uygulama Rehberi- YMM. Yunus DOĞRU

12.05.2011

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.