Yüksel Aydın
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
İşletme Bilim Uzmanı yukselaydin@hotmail.com

689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabının Yorumu Hakkında

GİRİŞ

Tekdüzen Hesap Planı açısından

689. DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR

Yukarıda tanımlanan hesaplar kapsamı dışında kalan diğer olağan dışı gider ve zararlardan oluşur diye yazmaktadır.

İşletmenin normal faaliyet akışı içerisinde yer alan olağan işlemlerden kaynaklanan giderlerinin   dışında, öngörülemeyen ya da aniden ortaya çıkan giderler olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla bu hesabın kendine özgü bir gider anlayışı ve işleyişi vardır.

Son zamanlarda tüm meslektaşlarımla yaptığım ikili görüşmelerde, 689 hesabın yorumlanmasında, özellikle Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ile ilişkili durumlarda şu tespiti yaptım.

Tek Düzen Hesap Planındaki bu hesap, sanki Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Hesabı adını almış gibi. Bu hesap Gelir Tablosu içerisinde yer alan bir gider hesabıdır. Bu hesabı, uygulamada sadece Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler için kullanılabilir bir hesap gibi değerlendirmek aşağıda da belirttiğim ilkeler açısından da  uygun olmadığı görüşündeyim.

689 Hesaba kaydedilmesi gereken bir gider varsa bu hesaba kaydedilir. Şayet kaydedilen bu gider aynı zamanda Kanunen Kabul Edilmeyen bir gider niteliği taşıyorsa o zaman Nazım Hesaplarda (950 ve 951) karşılıklı olarak kayıt açılarak takibi yapılır.  

ÖRNEKLER

Örnek: A İşletmesi bir ay geciktirdiği 1.000.- TL vergi aslı borcunu %2 gecikme zammı ile birlikte 1.020 Tl olarak ödemektedir.

-----------------------------------/--------------------------------

360 Ödenecek Vergi ve Fonlar        1.000

689 Diğ.Olağandışı Gid. Ve Zarar        20

                                    100 Kasa Hesabı      1.020

-----------------------------------/--------------------------------

Şimdi dikkat edecek olursak, vergi gecikme zammını 689 hesapta kaydettik. Bir işletmenin tahakkuk eden vergisini prensip olarak zamanında ödeyeceğini varsayarız. Ancak, ekonomik sıkıntılar sebebiyle işletmeler zaman zaman ödemelerini aksatmakta, bu da gecikmeli duruma düşmelerine neden olmaktadır. Bunun sonucunda da gecikme bedeli ödemek durumunda kalınmaktadır. İşte size olağandışı bir gider durumu. Bu gideri,  689 hesaba işleyerek doğru hesapta tasnif etmiş olduk.

Şimdi diyorsunuz ki, ama bu gider Kanunen Kabul Edilmeyen bir giderdir. Evet doğru. Hemen;

-----------------------------------/--------------------------------

950 Kanunen Kabul Edilmeyen Gider  20

        951 Kanunen Kab. Edilmeyen Gid. Alacak  20

-----------------------------------/--------------------------------

Kaydını oluşturup bu gideri nötrlemiş,  yani kara ilave edilecek hale getirmiş oluruz. Böylece, İşletmemizin gelir tablosunda ticari kar ve zararını hesaplarken bu gideri dikkate almış, Kanunen Kabul Edilmeyen Gider (950,951 hesap) ayırmakla da, mali kar veya zararımızı tespit etmiş oluruz.

Özetle toparlayacak olursak, 689 hesaba kaydedilen giderler nitelik olarak Kanunen Kabul Edilmeyen gider niteliği taşıyabilir ama bu hesabın adı Kanunen Kabul Edilmeyen Gider hesabı değildir. Kanaatimce,  Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Nazım Hesaplar(950-951) hesaplarda takip edilmelidir. Böylece hem tek düzen hesap planının uygulanmasında birliktelik sağlanmış olur,  hem de meslektaşlarımız arasındaki kayıt karmaşası da ortadan kalkmış olur.

Buraya kadar anlattıklarımın daha da iyi anlaşılabilmesi için aşağıdaki örneği veriyorum.

Örnek 1 ;

-Y Ltd. Şti. Yönetim işlerinde kullandığı aracı ile ilgili 1000,00.-Tl  Mtv taksitini banka hesabından ödediğini varsayalım;

MTV, Gider niteliğinde olan, ancak yasal olarak Kanunen Kabul Edilmeyen Gider niteliğinde bir giderdir. Ancak dikkatinizi şuraya çekmek istiyorum. MTV, olağandışı bir gider midir?

Yoksa ticari hayatın normal akışı içerisinde meydana gelen bir gider midir?

‘’Evet,  ticari hayatın içinde olan bir giderdir’’ dediğinizi duyar gibiyim. Bir şirketin yönetimde kullandığı bir taşıtının MTV’sini ödemek kadar daha olağan başka ne olabilir?

Kanun Koyucu Tek Düzen hesap Planında;

770-Genel Yönetim Giderleri altında,

770-5 Vergi Resim ve Harçlar başlığını boşuna koymamış değil mi?   

Şimdi birçok meslek mensubumuzun şu kaydı yaptığına tanık oluyoruz.

-----------------------------------/--------------------------------

689-Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar  1.000

            102- X Bankası ………Şubesi Hs.      1.000

-----------------------------------/--------------------------------

950 Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler 1.000

     951 Kanunen Kabul Edilmeyen Gider Alac.1.000

-----------------------------------/--------------------------------

Kaydın böyle yapılmasında, netice itibarı ile bir sakınca yoktur görüşüme göre. Ama özün önceliği kuralını da ihmal etmiş oluyoruz. Bu düşünceden hareketle;

-----------------------------------/--------------------------------

770-Genel Yönetim Giderleri              1.000

770.5 Vergi Resim Ve Harçlar   

770.5.001 Motorlu Taşıtlar V.

           102- X Bankası ……….Şubesi Hs.   1.000

-----------------------------------/--------------------------------

950 Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler    1.000

     951 Kanunen Kabul Edilmeyen Gider Alac.1.000

-----------------------------------/--------------------------------
Kaydı yapılmalıdır ısrarımı yeniliyorum.

Bu ve buna benzer örnekleri çoğaltabiliriz.

Örnek 2 ;

-Z Ltd.Şti. Yönetim bölümü telefon gideri ile alakalı 350,00.-TL fatura ödemiştir. Bu tutar içerisinde 100,00.-TL’lik kısmı Özel İletişim Vergisidir. (Diğer ödemeler ihmal edilmiş hali ile) kayıt;

-----------------------------------/--------------------------------

770-Genel Yönetim Giderleri      100

770.5 Vergi Resim Ve Harçlar   

770.5.002 Özel İletişim V.

                  102- X Bankası ……….Şubesi Hs.   100

-----------------------------------/--------------------------------

950 Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler    100

                951 Kanunen Kabul Edilmeyen Gider Alac.100

-----------------------------------/--------------------------------

Örnek 3 ;

-K Ltd.Şti.’ nin X Bankası hesabından 1.000,00.-TL Bsmv ödemesi kesilmiştir.

-----------------------------------/--------------------------------

770-Genel Yönetim Giderleri  1.000

770.5 Vergi Resim Ve Harçlar   

770.5.003 Bsmv

        102- X Bankası ……….Şubesi Hs.   1.000

-----------------------------------/--------------------------------

950 Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler    1.000

     951 Kanunen Kabul Edilmeyen Gider Alac.1.000

-----------------------------------/--------------------------------

Muhasebenin Temel Kavramlarına da baktığımızda;

Muhasebenin temel kavramları şunlardır :

1. Sosyal Sorumluluk Kavramı,

2. Kişilik Kavramı,

3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı,

4. Dönemsellik Kavramı,

5. Parayla Ölçülme Kavramı,

6. Maliyet Esası Kavramı,

7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı,

8. Tutarlılık Kavramı,

9. Tam Açıklama Kavramı,

10. İhtiyatlılık Kavramı,

11. Önemlilik Kavramı,

12. Özün Önceliği Kavramı.

Özün Önceliği Kavramında;

‘’Özün Önceliği kavramı, işlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder.

Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte, bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu takdirde, özün biçime önceliği esastır.’’ deniliyor.

Yine, Tekdüzen hesap planı hakkında yönetmelik amaç ve kapsam madde 1 – de ‘’(1) Bu Yönetmeliğin amacı, Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına uygun olarak muhasebe ve finansal raporlama sisteminde üretilen, denetim ve gözetim için gerekli olan bilgilerin doğrulanabilir ve denetlenebilir bir şekilde doğrudan ve sağlıklı olarak elde edilmesini, ekonominin izlenmesi ve yönlendirilmesi için ihtiyaç duyulan finansal bilgilere ve diğer istatistikî bilgilere doğrudan ulaşılmasını, finansal analiz, risk analizi, verimlilik analizi gibi çeşitli analiz ve yorumlar için ihtiyaç duyulan bilgilerin standart bir şekilde elde edilmesini sağlamaktır.’’ denilmektedir.

Dikkat edecek olursak, MTV giderini  Faaliyet giderleri içerisinde değerlendirmemizin sonucunda İşletmenin Faaliyet Karını belirlemiş oluyoruz. Halbuki ,689 hesaba atsak ne olur dediğimizde işletmenin Faaliyet Giderleri ve Faaliyet Karını hesaplamada doğru sonuç almamış oluruz. Bunun sonucunda Ekonominim izlenmesi ve yönlendirilmesi için ihtiyaç duyulan finansal bilgileri de doğru tasnif etmemiş oluruz.

SONUÇ

Bu dayanaklardan hareketle, çok basit bir gider işlemi gibi görülse de hem Tek Düzen Hesap Planına ve Tek Düzen Hesap Planı Yönetmeliğine, hem Muhasebenin Temel Kavramalarında yer alan Özün Önceliği Kuralına,  hem de ticari hayatın akışına uygun bir kayıt olacağını belirtmek istiyorum. Kanunlarımızın ruhu ile beraber lafzını da yerine getirmeyi ihmal etmemiş, 689 hesabın özünü ve ruhunu da bozmamış oluruz . Mesleki faaliyetlerimizi özenle yerine getirmeye çalıştığımızı ve artan iş yükü  ile de çok yıprandığımızın farkındayız. Ancak şu da unutulmamalıdır ki; ülke ekonomisinin ihtiyacı olan finansal verilerin tamamına yakını,  bizim çalışmalarımızdan ortaya çıkan raporlardan istifade edilerek gerçekleştirilmektedir.    

Yararlanılan Kaynaklar:

-Tek Düzen Hesap Planı

-Tek Düzen Hesap Planı Yönetmeliği

-Muhasebenin Temel Kavramları

12.04.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.