Yılmaz Dönmez
Yeminli Mali Müşavir
Gelir İdaresi E. Grup Müdürü
ydonmez@ninovaymm.com

Fabrika Yandi Bitti Kül Oldu, Hani Bunun KDV’si?

Geçtiğimiz günlerde Gaziantep ilinde üzücü bir olay yaşandı. Gaziantep’in büyük bir halı fabrikasında yangın meydana geldi. Yangın, komşu illerden gelen itfaiye ekipleri ile Adana’dan gelen helekopterin yardımıyla söndürülebildi.

Can kaybının olmadığı yangın sonucunda, fabrika tamamen yandı. Medyanın verdiği bilgilere göre maddi kayıp, 120 Milyon TL civarında.

Can kaybının olmaması tek tesellimiz. Maddi kayıplar da sigortadan alınacak tazminatla giderilecektir. Ancak yanan fabrika nedeniyle KDV ödenmesi gerekecek.

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 30 uncu maddesinde indirim konusu yapılamayacak katma değer vergileri, tek tek sayılmıştır.

Bunlardan bir tanesi de (c) fıkrasında yer alan zayi olan mallara ait katma değer vergisi.

Bu ne anlama geliyor? Zayi olan mallara ilişkin olarak alım sırasında ödenen katma değer vergilerinin, malın zayi olduğu dönemde indirim hesaplarından çıkarılması ve ilave kdv olarak beyan edilerek ödenmesi, anlamına geliyor.

Katma değer vergisinin indirim sistemine göre bu uygulama doğrudur, olması gerekendir. Ancak her zaman sistemin doğrusu, gerçek hayatta doğru olarak kabul görmüyor.

Keza, bu fıkra hükmü 1999 yılındaki depremden sonra gündeme gelmiş ve mağdur olan mükelleflerin bir de maliye tarafından mağdur edilmemesi için kanun hükmü değiştirilmiştir.

Yapılan değişiklikle; deprem, sel felaketi ve Maliye Bakanlığının yangın sebebiyle mücbir sebep ilân ettiği yerlerdeki yangın sonucu zayi olan mallara ait ilişkin katma değer vergisi, bu hükmün dışında tutulmuştur. Yani belirtilen nedenlerle zayi olan mallara ait katma değer vergisinin indirimi kabul ediliyor ve ayrıca ilave kdv olarak beyan edilmesi gerekmiyor.

Deprem ve sel felaketi için her hangi bir kurumdan izin alınması veya bir kurumun karar alması beklenmiyor. Ancak yangın durumunda, Maliye Bakanlığının mücbir sebep ilan etmesi gerekiyor. Bir fabrikanın yanması nedeniyle Maliye Bakanlığının mücbir sebep ilan ettiği görülmemiştir. Fabrikadaki yangın, başka fabrikalara sirayet etseydi; Maliye Bakanlığı mücbir sebep ilan eder miydi?

Kanun hükmünde geçen zayi olan mal tabirinden, sadece işletmenin alım satımını yaptığı mallar aklınıza gelmesin. Bu fıkrada geçen mal tabiri, işletmenin alım satımını yaptığı ticari emtianın yanında, işletmede kullanılan demirbaşları, taşıtları, makine ve teçhizat ile hammadde stokları dahil işletmede bulunan ve ekonomik değeri olan tüm varlıkları kapsamaktadır.

Bu aşamadan sonra nelere dikkat edilmelidir?

1- İtfaiye raporunun bir an önce alınması gerekiyor. İtfaiye raporunda yangında zayi olan mallar ayrıntılı olarak belirtilmelidir. Özellikle gelir ve gider faturaları ile yasal defterler de yanmışsa; bunların, yılları ve nev’ileri itibariyle ayrıntılı olarak raporda yer alması sağlanmalıdır.

2- Fabrika binasıyla birlikte işletmenin yasal defter ve belgeleri de yanmışsa, Asliye Ticaret Mahkemesinde ayrıca tespit davası açılmalıdır. Çünkü Vergi İdaresi, sadece itfaiye raporunu yeterli bulmuyor, mahkeme kararını da istiyor.

Mahkeme kararı olmadığı takdirde; Vergi Müfettişince ibrazı istenen yasal defter ve belgeler, itfaiye raporuna göre tamamen yanmış olsa bile, ibraz edilmediği takdirde Savcılığa suç duyurusunda bulunulabilir ve indirim konusu yapmış olduğu KDV’lerin tamamının indirimi reddedilerek cezalı tarhiyat yapılır.

Bu nedenle, yangında yasal defter ve belgeler de yanmışsa mutlaka 30 gün içeresinde tespit davası açılmalıdır.

3- Yangında zayi olan ve/veya değeri düşen mallar için Vergi Dairesi Başkanlığı bünyesindeki daimi Takdir Komisyonu Başkanlığına başvurulmalı ve değer tespiti yaptırılmalıdır.

4- Son dönemlerde hemen hemen tüm işletmeler, işyerlerini sigorta ettiriyorlar. Yanan fabrikanın da sigortası vardır büyük bir ihtimalle.

Sigorta firması tarafından bir ekspertiz görevlendirecektir. Görevlendirilen ekspertiz, yangın ve yangın sonucunda meydana gelen hasarlarla ilgili olarak bir rapor düzenleyecektir. Düzenlenecek bu rapor, ödenecek sigorta tazminatına dayanak teşkil edecektir.

Ancak sigorta firmasına dava açmadan tam olarak hakkınızı almanız da imkansız gibi. Bu nedenle sigorta tazminatları konusunda iyi bir avukat bulmalısınız.

5- Sigortadan Stoklar, Demirbaşlar, Taşıtlar, Makina ve Teçhizatlar ile diğer nedenlerle tazminat alınabilmektedir. Bunlar sigorta firmasıyla yapmış olduğunuz sözleşmede ayrıntılı olarak belirtilmektedir.

Alınan sigorta tazminatlarında dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıdaki gibidir:

a) Üçüncü maddede belirttiğimiz üzere; zayi olan ve/veya değeri düşen malların değerini tespit ettirmek için Takdir Komisyonu Başkanlığına başvurulmalıdır.

b) Stokların kısmen ve/veya tamamen zayi olması durumunda, stoklar için sigortadan alınacak tazminat tutarının olağandışı gelir ve karlar hesabına aktarılması gerekir.

c) Demirbaşlar, Taşıtlar ile Makina ve Techizatlar için alınan sigorta tazminat tutarından olağandışı gelir ve karlar hesabına aktarılacak tutarı hesaplayabilmek için maddi duran varlık için önceki dönemlerde ayrılan amortisman tutarlarını belirlemek gerekmektedir.

Maddi duran varlık değerinden ayrılmış olunan amortisman tutarı düşüldükten sonra bulunan net değer ile alınan sigorta tazminat tutarı karşılaştırılmalı ve işletme lehine oluşan fark tutar, olağandışı gelir ve karlar hesabına aktarılmalıdır.

Maddi duran varlıklar nedeniyle olağandışı gelir ve karlar hesabına aktırılan tutar için neden Yenileme Fonunu kullanmıyoruz diyebilirsiniz. Yenileme Fonuna aktarmış olduğumuz tutarlar için en az üç dönem ödenmesi gereken vergiyi ötelemek varken yangının olduğu yılda neden peşinen vergi ödeyelim?

Vergi İdaresi tarafından konu ile ilgili olarak verilen birden fazla özelgede (ki bu özelgelere katılmadığımızı belirtmek istiyorum); maddi duran varlığın elden çıkarıldığı yılda yenilenmesi durumunda Yenileme Fonunun kullanılamayacağı, ancak izleyen yıllarda yenilenmesi durumunda bu fonun kullanılabileceği belirtilmektedir.

Vergi idaresi özetle şunu söylüyor: Fabrikan yandı geçmiş olsun, bu yıl içinde fabrikanı tekrar kurup faaliyete geçersen sigortadan aldığın tazminatın vergisini de peşinen ödersin; ancak acele etmeyip fabrikayı bu yıl değil de izleyen yıllarda kurarsan sigortadan aldığın tazminatın vergisini, peşinen ödemezsin, ödeyeceğin vergiyi yıllara yayarız.

Devlet, iş adamlarını istihdam sağlamaları için teşvik ederken, hali hazırda çalışan ve istihdam sağlayan fabrikanın yangın sonrası biran önce tekrar faaliyete geçmesi için teşvik edilmesini beklersiniz. Ancak yenileme fonu uygulamasında; fabrikayı biran önce faaliyete geçiren iş adamını teşvik ve tebrik etmek bir yana, iş adamı cezalandırılmaktadır.

Bu nedenle Vergi İdaresinin konu ile ilgili olarak vermiş olduğu özelgeleri tekrar gözden geçirmelidir.

6-  İşletmenin önceden almış olduğu siparişler varsa, bu siparişlerin yetiştirilmesi gerekecektir. Fabrika binası tamamen yandığı için bunu işletme bünyesinde yapılması olanaksızdır. Bu nedenle önceden alınan siparişlerin, fason olarak başka fabrikalarda yaptırılması ve zamanında müşteriye teslim edilmesi gerekecektir.

7- Gelelim yazımızın başlığında belirttiğimiz KDV konusuna. Yukarıda da belirttiğimiz üzere; Maliye Bakanlığınca yangın nedeniyle mücbir sebep ilan edilmemişse, yangın sonucunda zayi olan malların alımında ödediğimiz KDV’lerin, indirim hakkını kaybediyoruz ve bu KDV’leri, ilave KDV olarak beyan edip ödememiz gerekiyor.

İşletme sahibinin fabrikasını sigorta ettirmediği veya sigortadan hak ettiği tazminatı alamadığı veya zamanında alamadığı zaman bahse konu KDV’lerin, işletmeye nasıl bir yük getirdiğini söylemeye gerek yok.

Bahsettiğimiz bu konu malların (mal tabirinin içine işletmede bulunan ve ekonomik değeri olan herşeyin girdiğini yukarıda belirtmiştik), tamamen zayi olması durumunda bu durum geçerlidir. Kısmen zayi olanlara, değeri düşen mal deniliyor ki, bu durumda olan mallar için alım sırasında ödenen KDV’ler için herhangi bir düzeltme yapılmasına gerek yoktur.

Vergi İdaresi tarafından verilen ve bizim de katıldığımız bir özelgede; yanarak tamamen kullanılamaz hale gelen iş makinası ile ilgili olarak takdir komisyonunca bir değer tespit ve takdir edilirse; iş makinasının zayi olduğundan bahsedilmeyeceği belirtilmiş ve değeri düşen mallar gibi işlem yapılması gerektiği hükmü verilmiştir.

Buna göre, yangın sonucu ekonomik değeri kalmayan mallar için ödenen KDV’lerin düzeltilmesi ve ilave KDV olarak beyan edilmesi gerekirken, Takdir Komisyonunca bir değer takdir edilen malların KDV’leri için herhangi bir düzeltme işlemi yapılmayacaktır.

Sonuç olarak, yangın nedeniyle zaten mağdur olan fabrika sahibinin, yangının diğer fabrikalara da sirayet etmesi için dua etmesini beklemeden; meydana gelen yangında zayi olan mallarda, deprem ve sel felaketinde olduğu gibi işlem yapılmasının daha yerinde olacağı kanaatindeyiz.
 

16.07.2014

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.