Yılmaz Ay
Eski Vergi Başmüfettişi
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
yay68@yahoo.com

İhtiyari Sürekli ve İhtiyari Geçici Yeniden Değerleme

VUK’nun 298. Maddesinde hükme bağlanmış olan  enflasyon düzeltmesi ve yeniden değerleme hükümlerinin uygulanmasına ilişkin 537 Seri No’lu VUK Genel Tebliği  Hazine ve Maliye Bakanlığınca 14/05/2022 tarih ve 31835 resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Yeniden değerleme kapsamına giren mükelleflere aşağıda ayrıntılarına yer verilen ilki VUK’nun 298/Ç maddesi çerçevesinde ‘‘İhtiyari ve sürekli yeniden değerleme’’ diğeri de VUK’nun Geçici 32. Maddesi hükümleri çerçevesinde yapılabilecek ‘’İhtiyari geçici yeniden değerleme’’ olarak adlandırılabilecek yeniden değerleme yapma hakkı tanınmaktadır. .Anılan yeniden değerleme uygulamaları genel çerçevede aşağıdaki gibi yapılabilecektir.

I. İHTİYARİ SÜREKLİ YENİDEN DEĞERLEME ( VUK’nun 298/Ç Maddesi )

VUK’nun 298/Ç maddesi’ne göre bilanço esasında defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, enflasyon düzeltme şartlarının 2022 yılı ve 2023 ün geçici vergi dönemleri içinde oluşmadığı VUK’nun Geç. 33. Maddesi hükümlerine göre kabul edilen, 2022 yılının geçici vergi dönemlerinin sonunda veya isterlerse yılın sonunda ve 2023 yılının geçici vergi dönemlerinde söz konusu geçici vergi dönemleri için ilan edilecek yeniden değerleme oranlarına göre, ya da 2022 yılı için yıl sonunda ilan edilecek yeniden değerleme oranına göre yeniden değerleme yapabilirler.

• Yeniden değerleme, bu madde kapsamında yeniden değerleme yapılmasına karar verilen dönemden önce en son  bilançoda kayıtlarda yer alan ATİK’lerin ve bunlar üzerinden ayrılmış bulunan birikmiş amortismanların değerleri esas alınarak yapılacaktır. Değerleme tüm ATİK’ler için yapılabileceği gibi sadece bazı ATİK’ler için de yapılabilecektir.
• 31.12.2023 tarihi itibariyle enflasyon şartlarının oluşma koşulu ile bağlı olmaksızın bilanço kalemlerinin VUK 298/A madde kapsamında enflasyon düzeltmesine tabi tutulması VUK’nun Geç. 33. Maddesi uyarınca zorunludur.
• Enflasyon düzeltme şartlarının oluşması durumunda VUK’nun 298/A madde hükümleri çerçevesinde enflasyon düzeltmesi yapılacak, şartların kaybolması durumunda takip eden ilk dönemden itibaren tekrar VUK 298/Ç kapsamında yeniden değerleme yapılabilecektir.
• 2022 Yılı 1. geçici vergi dönemi için, bu madde kapsamında yeniden değerleme 31.12.2021 tarihli bilançodaki  ATİK’lerin ve birikmiş amortismanların kayıtlarda yer alan değerleri baz alınarak yapılabilecektir.2022 yılı 2. Geçici vergi döneminde de 31.03.2022 tarihli bilançodaki ATİK’lerin yeniden değerlenmiş değerleri üzerinden yeniden değerleme yapılmaya devam edilebilecektir.
• Bu madde kapsamında yapılacak yeniden değerlemede, arsa ve araziler ile dönem içerisinde aktife giren amortismana tabi iktisadi kıymetler yeniden değerleme kapsamı dışındadır.
• Ayrıca, yeniden değerlemeye konu yasal defter kayıtlarında yer alan amortismana tabi ATİK’lerin maliyet bedeline eklenmiş (ATİK’lerin aktifleştirildiği hesap dönemine ilişkin olanlar hariç) kur farkları ve kredi faizleri ile bunlara isabet eden amortismanlar yeniden değerleme kapsamında değildir. Bu nedenle yasal defter kayıtlarında yer alan ATİK ve amortismanların değeri, söz konusu kur farkları ve kredi faizleri ile bunlara isabet eden amortismanlar  ayrıştırılarak, söz konusu değerlerden indirilmek suretiyle tespit edilmelidir.
• VUK 298/Ç uyarınca yapılacak yeniden değerleme sonucunda, bilançonun pasifinde değer artış tutarlarının ayrıntılı şekilde kayıtlarda yer alması gereken değer artış fonu tutarı üzerinden vergi hesaplanmayacak ve herhangi bir beyanda bulunulmayacaktır.
• Mükellefler ATİK’lere isabet eden değer artışlarını kayıtlarda ayrıntılı olarak göstermek koşuluyla iktisadi kıymetlerin kalan faydalı ömür sürelerine göre amortisman ayırmaya devam edebileceklerdir.
•  Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının, sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur. Sermayeye eklenen değer artışları, ortaklar tarafından işletmeye ilave edilmiş kıymetler olarak kabul edilir. Bu işlemler kâr dağıtımı sayılmayacaktır..
• Yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması (satış, devir, işletmeden çekiş, tasfiye gibi) halinde, bunlara isabet eden pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları aynen amortismanlar gibi muameleye tabi tutulacaktır.

II. V.U.K. GEÇİCİ 32. MADDESİ KAPSAMINDA YAPILABİLECEK YENİDEN İHTİYARİ GEÇİCİ YENİDEN DEĞERLEME UYGULAMASI :

                  VUK Geçici 32. Madde kapsamındaki yeniden değerleme uygulamasını açıklamak için kapsama giren mükellefleri daha önce VUK Geçici 31/7. madde kapsamında;

• Yeniden değerleme yapanlar,
• Yeniden değerleme yapmayanlar,

olarak ikiye ayırmak ve uygulamayı buna göre değerlendirmek gerekmektedir.

A- VUK Geç. 31. Maddesi ile Yeniden Değerleme Yapan Mükelleflere Yönelik Düzenleme:

i. 7144 Sayılı Kanun ile VUK’na Eklenen Geç. 31/1. Madde Kapsamında Taşınmazlarını Yeniden Değerlemeye Tabi Tutanlarda Uygulama:

7144 Sayılı Kanun’un 5. Maddesi ile VUK’na eklenen Geç. 31/1 madde hükümlerine göre taşınmazlarını yeniden değerlemeye tabi tutmuş olan kapsamdaki mükellefler, Geç. 32 . madde kapsamında taşınmazların değerlemesinde, VUK 298/Ç maddesine göre enflasyon düzeltmesi öncesindeki son bilançoları olan 31.12.2021 tarihli bilançolarında kayıtlarda yer alan taşınmazlarını, Aralık/2021 Yİ-ÜFE değerinin 2018/mayıs ayı Yİ-ÜFE değerine bölünmesi suretiyle bulunacak oran ile daha önce değerlenmiş değerlenmiş olan taşınmazları yeniden değerleme imkanı getirilmiştir.

ii. VUK Geç. 31/7 ile Yeniden Değerleme Yapan Kapsamdaki Mükelleflere Yönelik Düzenleme:

VUK 298/Ç maddesi hükmü çerçevesinde yapılabilecek olan ilk  yeniden değerleme öncesinde  yapılmak koşuluyla, VUK’nun Geçici 31/7. hükümlerini dikkate alarak yeniden değerleme yapan mükelleflere yeniden değerlemeye tabi tuttukları taşınmazlar ile ATİK’ler ile ATİK birikmiş amortismanları için, 2021/Aralık  Yİ-ÜFE değerinin, 2021/Haziran ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oranı dikkate alınmak suretiyle yeniden değerlenmiş tutarları tekrar yeniden değerleme imkanı tanınmıştır.

Mükellefler Geç.32. madde kapsamındaki bu yeniden değerleme uygulamasını VUK 298/Ç madde hükmüne göre yapabilecekleri yeniden değerlemeden önce olmak koşuluyla 2022 yılı içerisinde her zaman ve sadce 1 kez yapabileceklerdir. VUK 298/Ç kapsamında yeniden değerleme yapıldıktan sonra, bir daha Geç. 32. Maddeye göre yeniden değerleme yapılamayacaktır.

B- VUK Geç. 31/7 ile Yeniden Değerleme Yapmayan Kapsamdaki Mükelleflere Yönelik Düzenleme:

Geç. 32. Madde düzenlemesi ile daha önce hiç yeniden değerleme yapmayan mükelleflere, VUK 298/Ç maddesi hükmüne göre yapılacak değerleme öncesindeki son bilançoları olan 31.12.2021 bilançosunda kayıtlı bulunan taşınmazlar ile ATİK’lerini ve ATİK birikmiş amortismanlarını yeniden değerleme imkanı verilmiştir.

Bu yeniden değerleme uygulaması 2022 yılının herhangi bir döneminde ve 298/Ç madde hükmüne göre yapılabilecek yeniden değerleme öncesinde olmak koşuluyla herhangi bir dönemde ve sadece 1 kez yapılabilecektir.

Daha önce hiç yeniden değerleme yapmayan mükellefler için, yeniden değerlemede kullanılacak oranlar aşağıdaki gibi tespit edilecektir.

i. En son enflasyon düzeltmesi yapılan bilançoda yer alan taşınmaz ve ATİK Değerlemesi :

En Son enflasyon düzeltmesi yapılan bilançolarda yer alan taşınmaz ve ATİK ile bunların amortismanları için, VUK 298/Ç kapsamında yapılacak yeniden değerlemenin ilgili olduğu hesap döneminden önceki hesap döneminin son ayı olan Aralık/2021 Yİ-ÜFE değerinin, söz konusu bilançonun ait olduğu tarihi takip eden aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran kullanılır

ii. En son enflasyon düzeltmesi yapılan bilanço tarihinden sonra iktisap edilen  taşınmaz ve ATİK Değerlemesi :

En son enflasyon düzeltmesi yapılan bilanço tarihinden sonra iktisap edilen taşınmazlar ve ATİK’ler ile bunların amortismanları için, VUK 298/Ç madde kapsamında yapılacak yeniden değerlemenin ilgili olduğu hesap döneminden önceki hesap dönemi olan Aralık/2021 ayı Yİ-ÜFE değerinin, bunların iktisap edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran kullanılarak yeniden değerleme yapılacaktır.

C-  Geç.32. Madde Kapsamında Yeniden Değerlemeye tabi Tutulabilecek İktisadi Kıymetler :

                   -Taşınmazlar (Arsa, Arazi ve Binalar)

                   - Amortismana Tabi Diğer İktisadi Kıymetler

                   - Taşınmazlar ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin iktisap edilmesiyle ilgili olarak ortaya çıkan kur farkları ve faizler ile diğer giderler söz konusu varlıkların net aktif değeri içerisinde yer alabilecektir.

• Ancak; VUK uyarınca maliyet bedeli ile değerlenen taşınmazlar ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin aktifleştirilmesinden sonra, maliyet bedeline intikal ettirilen kredi faizleri ve kur farkları ile diğer giderler için Kanunun geçici 32’nci maddesi kapsamında parçalı yeniden değerleme yapılarak, iktisadi kıymetlerin yeniden değerleme sonrası değeri bulunacaktır.

Bundan kasıt; kur farkı, faiz vb diğer giderler ortaya çıktıkları dönemlerde maliyete ayrı ayrı eklenerek, oluşan söz konusu maliyet tutarları ayrı ayrı yeniden değerlemeye tabi tutulacağıdır.

• En son enflasyon düzeltmesi yapılan bilanço tarihinden sonra (2003-2004) inşa edilerek aktifleştirilen binaların yeniden değerlemeye tabi tutulmasında, mükelleflerce bina maliyet bedeline dâhil edilen arsa payı bedeli ile diğer maliyet unsurları ayrıştırılmak sureti ile yeniden değerleme sonrası tutar hesaplanır. Bunun anlamı arsa ve binanın aktifleştirilme tarih ve maliyet bedellerinin ayrı ayrı tespit edilmesi ve yeniden değerlemenin bu parametrelere göre yapılmasıdır.
• Geç. 32. Madde kapsamında yeniden değerleme 2022 hesap dönemi içerisinde, fakat 298/Ç maddesi kapsamında yapılacak yeniden değerleme öncesinde olmak koşuluyla kısmen ya da tamamen tüm taşınmazlar ve amortismana tabi kıymetler için her zaman fakat sadece 1 kez yapılabilir.
• Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının, sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur.
• Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmaz ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde, pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları, kazancın tespitinde dikkate alınmaz.
• Hesaplanan değer artış tutarı pasifte fon hesabında tutulacak ve üzerinden yüzde iki (% 2) vergi hesaplanarak değerlemenin yapıldığı ayın sonuna kadar ilk taksit ödemesinin, kalan 2 taksitin de takip eden 2. ve 4. aylarda ödenmesi gerektiği unutulmamalıdır.

27.05.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.