Yaşar Çatalkaya
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bilirkişi
yasarcatalkaya@gmail.com

2024 Enflasyon Düzeltmesinde Kritik Noktalar!

2024 yılında enflasyon düzeltmesi, mükellefler ve meslek mensupları için oldukça zorlayıcı bir süreç haline gelmiştir. Bu zorlukların başlıca sebebi, zaten karmaşık olan mevzuatın mali idarenin geç ve eksik düzenlemeleriyle daha da belirsiz hale gelmesi ve uygulamada ciddi uyumsuzluklara yol açmasıdır. Mali idare tarafından bugüne kadar enflasyon düzeltmesi konusunda 3 Tebliğ ve 5 Sirküler yayımlanmış olup, bu düzenlemeler bazı konuları netleştirirken, bazı kritik hususlar hâlâ belirsizliğini korumaktadır.

Ayrıca, idarenin bu düzenlemelerle beklediği vergi gelirlerini elde edemediği de görülmektedir. Bu nedenle, 2025 yılında enflasyon düzeltmesinden vazgeçilmesi, tüm taraflar açısından en doğru karar olacaktır.

Bu yazıda, belki de son kez uygulanacak enflasyon düzeltme işlemleri ve 2024 kurumlar vergisi beyannamesinin düzenlenmesi sırasında mükelleflerin karşılaşabileceği riskleri ve dikkat edilmesi gereken hususları ele alacağız.

2023 yılında 50 Milyon Altında Cirosu olan mükelleflerin dikkat etmesi gereken hususlar

563 Seri Nolu VUK Genel Tebliği ile 31/12/2023 tarihli gelir tablosunda brüt satışlar toplamı 50 milyon TL’nin altında olan mükelleflere, 2024 hesap döneminin ikinci ve üçüncü geçici vergi dönemleri için enflasyon düzeltmesi yapmama hakkı tanınmıştır. Ancak, kamuoyunda oluşan algının aksine, bu düzenleme kurumlar vergisi beyannamesini kapsamamaktadır. Dolayısıyla, bu kapsamdaki mükelleflerin 2024 yılı kurumlar vergisi beyannamelerini enflasyon düzeltmesi uygulayarak hazırlamaları gerekmektedir.

Bu mükellefler, 31.12.2023 tarihli bilançolarında yer alan ve 31.12.2024 itibarıyla halen mevcut olan varlık ve kaynaklar için yıllık taşıma katsayısı olarak 1,28525’i kullanacaklardır.

563 No’lu Tebliğ yayımlanmadan önce, 2024/2. geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesi yaparak beyannamesini veren mükellefler, bu düzeltme sonrası oluşan kar veya zararlarını yasal defterlerine kaydetmişti. Ancak Tebliğ’in yürürlüğe girmesiyle birlikte, bu mükellefler için enflasyon düzeltmesi yapmama hakkı tanınmıştı. Bu doğrultuda, önceden beyan edilen enflasyon düzeltmesi kaynaklı kar/zarar farklarının, geçici vergi beyannamesinde "Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler" veya "Diğer İndirimler" bölümünde düzeltilmesi gerekmişti.

2024 yılı sonu itibariyle enflasyon düzeltmesi kümülatif olarak uygulanacağından, bu mükellefler tarafından geçici vergi beyannamesinde beyan edilen düzeltme farklarına ilişkin KKEG/İstisna tutarlarının Kurumlar Vergisi beyannamesinde iptal edilmesi (gösterilmemesi) gerekmektedir.

Tüm Mükelleflerin Dikkat Etmesi Gereken Hususlar

2023 yıl sonu itibariyle vergisiz enflasyon düzeltmesi sonucunda oluşan geçmiş yıl kar/zararları enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. 2024 hesap dönemine ait vergi matrahı, düzeltilmiş bilançoya göre belirlenecek olup, geçici vergi dönemleri ve hesap dönemi sonu itibarıyla oluşan kâr veya zarar, Enflasyon Düzeltme Hesabının bakiyesine göre tespit edilecek, bu bakiye "Enflasyon Düzeltmesi Kârları/Zararları" hesapları aracılığıyla Dönem Kârı veya Zararı Hesabına devredilerek kapatılacak ve böylece işletmenin dönem kârı veya zararı net bir şekilde ortaya çıkacaktır. Ancak 2024 yılına ilişkin oluşan dönem kar/zararına ilişkin bir düzeltme yapılmayacaktır.

Sipariş Avansları

Sipariş verilen/alınan mal/hizmetin alış/satış fiyatını sabitleyen bir niteliği bulunan bir nevi kaparo mahiyetindeki avanslar parasal olmayan değer olarak düzeltmeye tabi tutulurlar. Yabancı para cinsinden avanslar düzeltme tarihinde geçerli olan döviz alış kuru dikkate alınarak düzeltilir. Söz konusu avanslara ilişkin 2023 yılına ait olup 2024 yılında avansın kapanması nedeniyle, gelir/gider hesaplarına aktarılan kısımların, kurumlar vergisi beyannamesinde indirim/kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

Gelecek Aylara/Yıllara Ait Giderler/Gelirler

2023 yılına ait enflasyon düzeltmesi farkları içinde yer alan Gelecek Aylara/Yıllara Ait Giderler (180/280) hesaplarına ait tutarların, 2024 yılında gider hesaplarına aktarılması durumunda beyannamede Kanunen Kabul Edilmeyen Gider (KKEG) olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Benzer şekilde, 2023 yılına ait Gelecek Aylara/Yıllara Ait Gelirler (380/480) hesaplarına ilişkin farklardan, 2024 yılında hasılat veya gelir hesaplarına aktarılan tutarların beyannamede indirim olarak düşülmesi mümkündür. Söz konusu hesapların 2024 geçici vergi dönemleri itibariyle oluşan düzeltme farkları için böyle bir durum olmayacak,  gelir veya gider hesaplarına aktarılması yeterli olacaktır.

Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesapları

Yıllara yaygın inşaat ve onarım maliyet ve hakediş bedellerine uygulanan enflasyon düzeltme farkları "697- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı" üzerinden takip edilerek bu hesabın borç ya da alacak kalanı vermesi halinde "178" veya "358" numaralı hesaplara devredilerek kapatılmalıdır. Daha önce yapılan enflasyon düzeltmesi sonucunda oluşan bu hesapların bakiyeleri ayrıca enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacak ve işin tamamlanmasının ardından kâr/zarar hesabına aktarılacak. Ancak 2023 hesap dönemi içinde veya öncesinde başlayan işlerde 2023 hesap dönemi sonu itibariyle yapılan enflasyon düzeltmesi sonucunda oluşan düzeltme farkları, işin bitiminde mali kar/zarar tutarının tespitinde dikkate alınmayacaktır.

Düzeltilmiş Varlıkların Zararına Satışı

Enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş amortismana tabi olmayan iktisadi kıymetlerin, 31.12.2024 tarihine kadar düzeltilmiş tutarının altında bir bedelle zararına satılması halinde; aradaki farkın (zararın) Kurumlar Vergi Beyannamesi’ne KKEG olarak ilave edilmesi gerekmektedir. Amortismana tabi olan iktisadi kıymetlerin, 31.12.2024 tarihine kadar düzeltilmiş tutarının altında bir bedelle zararına satılması durumunda ise beyanname üzerinde bir işlem yapılmasına gerek bulunmamaktadır.

İndirimli kurumlar vergisi uygulaması kapsamında enflasyon düzeltmesi sonrası bilançonun aktifinde izlenen harcamalara ilişkin düzeltme farklarının durumu

İndirimli kurumlar vergisi uygulanmak suretiyle yararlanılan kısmı hariç olmak üzere kalan yatırıma katkı tutarı yatırımın tamamlanması şartıyla,  yatırımın tamamlandığı hesap dönemini izleyen yıllarda Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre bu yıllar için belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmaktadır. Bu bağlamda, indirimli kurumlar vergisi uygulamasında teşvik belgesine bağlanan yatırımlarla ilgili fiilen yapılan harcamaların ya da indirime konu edilmemiş bu harcamaların yeniden değerlemesinden kaynaklı tutarların indirimli kurumlar vergisine konu edilmesi mümkün bulunmaktadır. Bu nedenle; enflasyon düzeltmesi sonrası bilançonun aktifinde izlenen harcamalara ilişkin düzeltme farkları yatırıma katkı tutarının hesabında dikkate alınmayacak ve bu farklar indirimli kurumlar vergisi uygulamasına konu edilmeyecektir.

İstisna Kazançlara İsabet Eden Enflasyon Düzeltmesi Kar ve Zararlarının Vergisel Durumu

Faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlarının bir kısmı gelir veya kurumlar vergisinden istisna olan mükellefler, dönem sonlarında bilançolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutacak ve düzeltme sonrası oluşan enflasyon düzeltmesi kar veya zararlarından istisna faaliyetlere isabet eden kısımlarını vergiye tabi kazancın tespitinde dikkate almayacaklardır.

İstisna faaliyetlere düşen kar veya zarar payını bulmak için, mükellefler istisna olan ve olmayan faaliyetler arasındaki ilişkiyi en iyi yansıtan dağıtım anahtarını kullanacaklardır. Bu dağıtım anahtarı, maliyet veya hasılat gibi unsurlara dayanabilir.

Özetle, hem vergiye tabi hem de vergiden istisna faaliyetleri olan mükellefler, enflasyon düzeltmesi sonucu ortaya çıkan kar veya zararları uygun bir dağıtım anahtarı ile ayıracaklar. İstisna faaliyetlere denk gelen düzeltme karları vergi matrahına dahil edilmeyecek, istisna faaliyetlerden kaynaklanan düzeltme zararları ise gider olarak kabul edilmeyecektir. Yani, bu kısımlar vergi hesaplamalarına etki etmeyecektir.

İhracatçı ve/veya İmalatçı Firmalarda Enflasyon Düzeltme Kar/Zararlarına Uygulanacak Vergi Oranı

İhracat faaliyetiyle iştigal eden ya da sanayi sicil belgesine sahip olup üretim faaliyetiyle uğraşan ve faaliyetleri sadece bu faaliyetlerden oluşan kurumların enflasyon düzeltmesi sonrası oluşan kar ya da zararlarına da kurumlar vergisi oranları indirimli şekilde uygulanacaktır. Ancak, indirimli kurumlar vergisi oranının uygulandığı faaliyetlerinin yanı sıra, %25 oranının uygulandığı kazançları da bulunan mükellefler; maliyet, hasılat gibi unsurları dikkate almak suretiyle uygun bir dağıtım anahtarı kullanacak ve bu dağıtım anahtarıyla enflasyon düzeltmesi sonucunda oluşan kar ya da zararlarına uygulayacakları kurumlar vergisi oranını tespit edeceklerdir. 

Yapılmakta Olan Yatırımlar

Ekim ayında yayımlanan 7529 sayılı Yasa ile yapılmakta olan yatırımlar hesabına ait düzeltme farklarının pasifte özel bir fon hesabına alınması ve dönem kazancının tespitinde dikkate alınmaması yönünde yapılan düzenlemeyle yatırımlardan kaynaklanan düzeltme farklarının gelir olarak dikkate alınmasının doğuracağı vergi etkisinin önüne geçilmiştir. Ancak yazımız tarihi itibariyle, tereddüt konusu hususların açıklığa kavuşturulması için bir tebliğ yayımlanmamıştır. Başka bir yazıda daha detaylı bilgi sunmak ve tebliğin yayımlanmasını beklemek üzere şimdilik aşağıdaki bilgilerle yetinelim:

1) 1.1.2024 -30.06.2024 II. Geçici Vergi Dönemi’nde 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı’nda oluşan enflasyon düzeltme farkının ilgili dönem sonunda oluşan 648/658 hesabının borcuna karşılık, 549 hesaba alacak kaydedilmesi suretiyle gelir etkisinin fona aktarılma işleminin gerçekleştirilmesi uygun olacaktır.

2) 3. geçici vergi döneminde 30.09.2024 tarihi itibariyle 258 hesapta varlığını sürdüren yapılmakta olan yatırımların son üç aylık düzeltme işlemi gerçekleştirilerek bulunan enflasyon düzeltme farklarının 258 Enflasyon Düzeltme Fark hesabının borcuna karşılık, 549 Özel Fonlar hesabına alacak kaydının yapılması gerekiyordu.

3) 31.12.2024 tarihinde yapılacak düzeltme işleminde, 3. Geçici vergi döneminde yapılan düzeltme işleminden sonra 258 hesapla ilgili herhangi bir harcama yapılmamış ise 258 hesap bakiyesinin taşıma katsayısı ile düzeltilip düzeltme farklarının 258 Hesabının borcuna karşılık, 549 Hesabının alacağına kaydedilmesi uygun olacaktır. Ekim-Aralık döneminde yapılan harcamaların ilgili aylara ilişkin düzeltme katsayılara düzeltilerek düzeltme farklarının 258 Hesabının borcuna karşılık, 549 Hesabının alacağına kaydedilmesi uygun olacaktır.

4) Bu işlemler sonucunda 549 hesapta oluşan bakiyeye ayrıca enflasyon düzeltmesi uygulanmayacak, VUK uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılacaktır. Ancak söz konusu değerleme farkının muhasebeleştirilmesi veya nasıl muhasebeleştirileceğine ilişkin kanunda bir düzenleme yapılmamıştır. Yayımlanması beklenen tebliğde; söz konusu farkların muhasebeleştirilmeksizin haricen takip edilmesi ve 5 döneme ilişkin beyannamelere ayrıca eklenmesi yönünde bir düzenleme yapılacağı beklenmektedir. Yayımlanacak tebliğ ile söz konusu hususta tereddütün giderileceğini umuyorum.

2024 yılı enflasyon düzeltmesi, mükellefler için birçok teknik zorluk ve belirsizlik içerse de, doğru planlama ve dikkatli uygulamalarla yönetilebilir. Vergi uyum süreçlerinde yaşanan bu karmaşıklığın, tüm taraflar için daha öngörülebilir ve sürdürülebilir hale getirilmesi büyük önem taşıyor. Umuyoruz ki, 2025 yılında enflasyon düzeltmesine son verilerek, vergi sistemi daha basit ve adil bir yapıya kavuşturulur.

18.02.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.