Yalçın Pekgöz
Yeminli Mali Müşavir
E.Vergi Müfettişi
yalcin.pekgoz@prodenetim.com

Kısa Çalışma Ödeneği, İş Sözleşmelerinin Feshi, Nakdi Ücret Desteği

I. GİRİŞ:

Ülkemizde ilk yeni koranavirüs vakasının görüldüğü 12.03.2020 tarihinden sonra salgının ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirmek amacıyla çeşitli tedbir programları uygulamaya konulmuştur. Son olarak olumsuz ekonomik etkileri azaltmak maksadıyla hazırlanan 7244 sayılı “Yeni Koronavirüs (COVID-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, 17.04.2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Yazımızda 7244 sayılı yasa ile getirilen kısa çalışma ödeneği, iş sözleşmelerinin feshi, nakdi ücret desteği konularına değinilecektir.

II. KISA ÇALIŞMA ÖDEMELERİ İŞVERENLERİN BEYANI DOĞRULTUSUNDA GERÇEKLEŞTİRİLECEK

Kısa çalışma başvurusunda bulunan mükelleflerin uygunluk tespiti yapılması için aşağıdaki belgeleri ilgili İŞKUR biriminin elektronik posta adreslerine göndermesi gerekmektedir.

1. Vergi Levhası
2. İmza Sirküleri
3. İşçilere ait son 3 aylık Hizmet Dökümü
4. İşyerinde faaliyetin işyeri yönetimince durdurulması halinde buna kanıt olarak tek başına Yönetim Kurulu Kararı,
5. İdari organlarca kapatılma söz konusu ise buna kanıt olarak işletme ruhsatı ve/veya faaliyet belgesi ve kapatma kararı,
6. Siparişler iptal edilmiş ise buna kanıt olarak tek başına iptali gösterir belge veya stok artışını gösterir belgeler yeterlidir.

Uygunluk tespiti, işverenin, kısa çalışma talebinin uygunluğuna ilişkin iş müfettişleri tarafından yapılan inceleme faaliyetlerini ifade etmektedir. Bu inceleme faaliyetleri mükellefler tarafından sunulan yukarıdaki bilgi ve belgelerin doğruluğunu esastan ortaya koymaya yöneliktir. İş müfettişleri tarafından uygunluk tespitinin yapılması için asgari bir süreye ihtiyaç duyulmakta, bu nedenle kısa çalışma ödeneği başurularının sonuçlandırılması zaman almaktadır. Diğer taraftan iş müfettişleri uygunluk tespitini gerçekleştirirken, görevleri gereği doğru karar verebilmek için layıkıyla inceleme yapmalı ve aldıkları sorumluluk doğrultusunda yanlış işlemlerin gerçekleştirilmesine mani olmalıdırlar.

Durum böyleyken, koronavirüsün sebep olduğu yoğun başvurulara ilişkin iş ve işlemlerin süratle sonuçlandırılması ve bu sayede koronavirüs sebebiyle yapılan kısa çalışma başvuruları için uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemelerinin gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda 7244 sayılı Yeni Koronavirüs (COVID-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 8. maddesi ile 4447 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.

“GEÇİCİ MADDE 25- Yeni koronavirüs (Covid-19) sebebiyle işverenlerin yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvuruları için, uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemesi gerçekleştirilir. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ve yersiz ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.”

İlgili geçici madde 29/2/2020 tarihinden itibaren uygulanmak üzere 17.04.2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

4447 sayılı Kanuna eklenen Geçici Madde 25’in sonuçları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. Uygunluk tespiti tamamlanmadan kısa çalışma ödemesinin gerçekleştirilmesi tüm kısa çalışma başvurularını kapsamayacak, sadece (Covid-19) sebebiyle yapılan başvurular için geçerli olacaktır.
2. İşverenlerin 29/2/2020 tarihinden itibaren (Covid-19) sebebiyle gerçekleştirdikleri kısa çalışma başvuruları için uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeden  kısa çalışma ödemesi gerçekleştirilecektir.
3. Uygunluk tespiti tamamlanmadan kısa çalışma ödemesinin gerçekleştirilmesi ilgili tespitin yapılmayacağı anlamına gelmemektedir. Ödeme yapıldıktan sonra uygunluk tespitleri tamamlanacak, şüpheli görülen durumlar araştırılabilecektir.
4. Geçici madde ile kısa çalışma ödemesi yapılması için beyan esası yeterli sayılmış, bu durum işverenlerin sorumluluklarını artırmıştır.
5. İşverenler kısa çalışma başvurularına dayanak teşkil eden bilgi ve belgeleri hazırlarken azami özeni göstermelidir. Zira işverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ve yersiz ödemeler, yasal faizi ilebirlikte işverenden tahsil edilecektir.

III. ÜÇ AY SÜREYLE İŞTEN ÇIKARMALAR YASAKLANMIŞTIR

7244 sayılı Yeni Koronavirüs (COVID-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 9. maddesi ile 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununa aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.

“GEÇİCİ MADDE 10- Bu Kanunun kapsamında olup olmadığına bakılmaksızın her türlü iş veya hizmet sözleşmesi, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay süreyle 25 inci maddenin birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında işveren tarafından feshedilemez.

Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç aylık süreyi geçmemek üzere işveren işçiyi tamamen veya kısmen ücretsiz izne ayırabilir. Bu madde kapsamında ücretsiz izne ayrılmak, işçiye haklı nedene dayanarak sözleşmeyi fesih hakkı vermez.

Bu madde hükümlerine aykırı olarak iş sözleşmesini fesheden işveren veya işveren vekiline, sözleşmesi feshedilen her işçi için fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası verilir.

Cumhurbaşkanı birinci ve ikinci fıkrada yer alan üç aylık süreleri altı aya kadar uzatmaya yetkilidir.”

İlgili geçici madde 17.04.2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

4857 sayılı İş Kanununa eklenen Geçici Madde 10’un sonuçları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. 17.04.2020 tarihinden itibaren işverenler tarafından iş ve hizmet sözleşmeleri ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller dışında üç ay süreyle feshedilemeyecek.
2. İşverenler 17.04.2020 tarihten itibaren üç aylık süreyi geçmemek üzere işçiyi tamamen veya kısmen ücretsiz izne ayırabilecekler.
3. Ücretsiz izne ayrılması hususunda işçi ve işverenin karşılıklı mutabakatı aranmayacak.
4. İşçiler ücretsiz izne ayrılmayı haklı nedene dayandırarak sözleşmeyi feshedemeyecek.
5. 17.04.2020 tarihinden itibaren üç aylık süre içerisinde iş ve hizmet sözleşmelerini ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller dışında fesheden işveren veya işveren vekiline sözleşmesi feshedilen her işçi için fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası verilecek.
6. Cumhurbaşkanı üç aylık iş ve hizmet sözleşme feshi ve ücretsiz izne ayırabilme sürelerini altı aya kadar uzatabilecek.

IV İŞVEREN TARAFINDAN ÜCRETSİZ İZNE AYRILANLAR İLE İŞTEN ÇIKARILANLARA NAKDİ ÜCRET DESTEĞİ VERİLECEK

7244 sayılı Yeni Koronavirüs (COVID-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 7. maddesi ile 4447 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.

“GEÇİCİ MADDE 24- Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte iş sözleşmesi bulunmakla birlikte 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesi uyarınca işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler ile 15/3/2020 tarihinden sonra 51 inci madde kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve bu Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, Fondan günlük 39,24 Türk lirası nakdi ücret desteği verilir. Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılamaz.

Birinci fıkra kapsamında ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde işverene, bu şekilde çalıştırılan her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesince belirlenen aylık brüt asgari ücret tutarında çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerince idari para cezası uygulanır ve ödenen nakdi ücret desteği ödeme tarihinden itibaren işleyecek kanuni faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.

Bu madde kapsamında nakdi ücret desteğinden yararlananlardan 5510 sayılı Kanuna göre genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyenler, aynı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılırlar ve genel sağlık sigortasına ilişkin primleri Fondan karşılanır.

Bakanlık, nakdi ücret desteğine ilişkin ödeme usul ve esaslarını belirlemeye ve bu maddenin uygulanmasına ilişkin ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye yetkilidir.”

İlgili geçici madde 17.04.2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

4447 sayılı Kanuna eklenen Geçici Madde 24’ün sonuçları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

1. 17.04.2020 tarihinde iş sözleşmesi bulunmakla birlikte, işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçilerden, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almayanlara, günlük 39,24 Türk lirası nakdi ücret desteği verilecek.
2. 15/3/2020 tarihinden sonra iş sözleşmesi feshedilen ve işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilerden,  herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almayanlara, günlük 39,24 Türk lirası nakdi ücret desteği verilecek.
3. İşçiler nakdi üceret desteğinden fesih yapılamayacak süreyi (üç ay-süre uzatımı yapılırsa 6 ay) geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar faydalanılabilecek.
4. Nakdi üceret desteği ödemelerinden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılmayacak.
5. Ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçiyi çalıştıran işverenlere, çalıştırılan her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacak ve ödenen nakdi ücret desteği kanuni faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecek.
6. Nakdi ücret desteğinden yararlanan ve genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyenler genel sağlık sigortalısı sayılacak ve genel sağlık sigortasına ilişkin primleri Fondan karşılanacak.

IV. SONUÇ

İşkur kısa süreli eğitimler vererek uygunluk tespitini yapacak personel sayısını arttırmış, buna rağmen koronavirüsün sebep olduğu yoğun başvuruları karşılamakta zorlanmaktaydı.  Ülkemizin olağanüstü süreçlerden geçtiği bugünlerde uygunluk tespitinin tamamlanmasını beklemeksizin çalışanlara ivedilikle kısa çalışma ödemesi yapılacak olması yerinde olmuştur. Ücretsiz izne ayrılanlar ile işten çıkarılanlara nakdi ücret desteği verilmesi ve  genel sağlık sigortasından bedelsiz yararlandırılması uygulamaları salgının toplum sağlığı ve ekonomi üzerindeki etkilerini bir nebze azaltacaktır.   

KAYNAKÇA

1. 7244 sayılı “Yeni Koronavirüs (COVID-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”
2. 4857 Sayılı İş Kanunu

20.04.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.