Veysel Çiftçi
E.Vergi Müfettişi
veysell.ciftci@outlook.com

Avans Kâr Payı Dağıtımı ve Vergisel Avantajlar

Şirketlerin varlıklarını sürdürebilmeleri ve ticari faaliyetlerinin devamı açısından karlılık önemli bir unsur olmakla birlikte elde edilen karın ne şekilde değerlendirileceği de önem arz etmektedir. Kâr dağıtımı yapılırken; Yeni Türk Ticaret Kanunu ve vergi kanunlarına göre bazı kurallara uymak ve birtakım mükellefiyetleri yerine getirmek gerekiyor. Elde edilen kurum kazancının tamamı dağıtılabileceği gibi kısmen dağıtım sağlanarak kalan tutar yatırım finansmanı için sermaye unsuru olarak da değerlendirilebilmektedir.

Şirketlerde kâr dağıtımı ilgili hesap döneminin kapanması ile netlik kazanmaktadır. Avans kâr payı dağıtımı ise, işletmelerin dönem sonunda elde ettikleri kardan önce geçici vergi dönemlerinde elde ettikleri net karın dönem sonunda yapılacak kar dağıtımına mahsuben dağıtım işlemidir. Avans Kar Payı uygulaması; Sermaye Piyasası Kanununa (SPK) tabi olmayan şirketlerin dönem içinde avans kar dağıtımına yönelik usul ve esasların belirlendiği yönetmelik, Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca 9 Ağustos 2012 tarihli Resmî Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

Vergisel yönden check-up yaptığımız birçok firmada ortakların işletmelerine yüksek tutarlı borçlu olduğunu görmekteyiz. Ortak İhtiyaç duyduğu finansmanı kredi kullanmak yerine şirketten borçlanma ile karşılamaktadır Şirket ise işletmede atıl bulunan parayı gelir elde etme amacıyla değerlendirmeyip ortağa borç vererek birtakım gelirlerden mahrum kalmaktadır.

Peki, Ortakların şirketten borçlanmaları avantajlı mı? İşletmelerin ortaklarına borç para kullandırması bir finansman hizmeti olup, ortak, şirketten faizsiz aldığı ödünç paralarla, banka veya diğer finans kurumlarından kredi temin etmek suretiyle katlanacağı faiz yükünden kurtulmaktadır. Kurumlar Vergisi Kanunu, ortağı şirket için ilişkili kişi kabul ettiğinden, yapılan borçlanma 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 13’ncü madde kapsamında Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı sayılmaktadır. Mali idarenin birçok sistemden veri alarak ve yapay zekâ kullanarak oluşturduğu risk analiz merkezleri, bilançoları tarayarak tespit ettiği hususları denetim birimlerine aktarmaktadır. Vergi müfettişleri tarafından emsal veri tabanı programı kullanılarak yapılan transfer fiyatlandırmasına yönelik vergi incelemelerinde tespit edilen tutarlar üzerinden cezalı tarhiyat(adat) yapılmakta, Kurumlar Vergisi, Katma Değer Vergisi ve Stopaj hesaplanmaktadır.

Yapılan açıklamalar ortakların şirketten borçlanmalarının vergisel maliyetinin yüksek olduğunu ve avantajlı olmadığını göstermektedir. Bu durum avans kâr payı müessesesinin önemini artırmaktadır

Avans Kar dağıtımı için gerekli olan şartlar;

• Şirketin 1. 2. ve 3. Geçici vergi dönemlerinde kar etmiş olması,
• Şirket Genel Kurulunca avans kâr payı dağıtım kararı alınmış olması gereklidir

Dağıtılacak Avans Kar Payının Hesaplanması

Dağıtılacak kâr payı avansının; varsa geçmiş yıllar zararlarının tamamının, vergi, fon ve mali karşılıkların, kanunlara ve sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçelerin, varsa intifa senedi sahipleri ile sözleşmede ortaklar dışında kâra katılması öngörülen diğer kimseler için ayrılacak tutarların, oluşan ara dönem kârından indirilmesi suretiyle hesaplanır. Ödenecek kâr payı avansı, bu şekilde hesaplanan tutarın yarısını geçemez. Aynı hesap dönemi içinde izleyen ara dönemlerde de kâr oluşması halinde dağıtılacak kâr payı avansı tutarı belirtilenlerin yanı sıra önceki ara dönem veya dönemlerde ödenmiş olan kâr payı avansı tutarları da indirilerek hesaplanır. Ödenecek kâr payı avansı, bu şekilde hesaplanan tutarın yarısını geçemez.

Kar Payı Avansı Ne Zaman Geri Çağırılır

İlgili hesap dönemi sonunda, yıl içinde dağıtılan kâr payı avansını karşılayacak tutarda net dönem kârı oluşmaması durumunda, net dönem kârını aşan kâr payı avanslarının varsa bir önceki yıla ait bilançoda yer alan serbest yedek akçelerden mahsup edilecek, serbest yedek akçe tutarının da dağıtılan kâr payı avanslarını karşılayamaması halinde fazla ödenmiş olan kâr payı avanslarının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edilecektir.

Geçici Vergi Döneminde Kar Payı Avansı

Kâr payı avansı; 3, 6 veya 9 aylık olarak hazırlanan finansal tablolara göre tespit edilmektedir. Bu açıdan Mart, Haziran ve Eylül dönemler önem arz etmektedir. 2024 yılı Ekim ayına girdiğimiz bu dönemde Eylül ayı sonu itibariyle oluşan mali tablolar dikkate alınarak kar avans kararı alınabilmektedir. Alınan karar doğrultusunda Kâr payı avansının izleyen en geç 6 hafta içerisinde ödenmesi gerekmektedir. Kâr payı avans ödemesi için geçici vergi beyannamesi verilme zorunluluğu bulunmamaktadır. Dönemin tamamlanmış ve kârın tespit edilmiş olması yeterlidir.

Kâr Payı Avansında Vergisel İşlemler

Kar payları, Gelir Vergisi kanunu madde 2’de yer alan yedi gelir unsurundan Menkul Sermaye İratları içinde yer almaktadır. Aynı kanunun 75/1-2 maddesinde gelir vergisine tabi, md 94/6b-i ve ii bentleri kapsamında ise %10 tevkifata tabi olduğu belirtilmektedir. Yapılan tevkifat(stopaj), avans kâr payı dağıtımının yapıldığı aya ait muhtasar beyanname ile beyan edilmektedir. Kâr payı avans ödemesi yapılanın tam mükellef kurum olması durumunda ise tevkifat yapılmamaktadır.

 Gelir Vergisi Kanunu madde 22/2 uyarınca; dağıtılan kar paylarının yarısı Gelir Vergisinden istisnadır. Kalan kâr payı tutarı ise ilgili kanunun 86/1-c maddesi kapsamında 2’inci gelir dilimini (2024 yılı için 230.000 TL) aşması durumunda beyan edilecektir. Verilecek beyannamede yarısı beyan edilen kâr payının brüt tutarı(tamamı) üzerinden yapılan stopaj mahsup edilecektir. Duruma göre vergi iadesi de alınabilmektedir. İlgili tutarı aşmayan kar payları için tevkifat(stopaj) nihai vergi olacaktır.

Avans Kar Payının Beyan Zamanı

Dağıtılan Avans kâr payının ortaklar açısından elde etme tarihi, kurumun yıllık kazancının kesinleşip, kârın nakden veya hesaben dağıtıldığı vergilendirme dönemidir. Yani hukuki ve ekonomik tasarruf tarihi itibariyle avans kâr payı elde edilmiş olacaktır.2024 yılı hesap dönemi 2.geçici vergi kurum kazancı dikkate alınarak dağılacak olan avans kâr payı ödemesi 2024 yılının kazancı değil,2025 yılı kazancı olarak 2026 yılında beyan edilecektir.

Örnek: HARPUT LTD.ŞTİ 2024 yılı Eylül ayı sonu itibariyle oluşan mali tabloları dikkate alarak kâr payı avansı dağıtım kararı almıştır. Ortaklardan ZHR LTD. ŞTİ ve BAHADIR Bey’e 800.000’er TL olmak üzere 1.600.000,00 TL kâr payı avans ödemesi yapılmıştır. (Hesaplamada T.T.K.’ya göre ayrılması gereken yasal yedek akçeler ihmal edilmiştir)

Tüzel kişi ZHR LTD.ŞTİ’ye yapılan 800.000 TL kâr payı avans ödemesi brüt tutarı ile dağıtılacak olup herhangi bir stopaj yapılmayacaktır. HARPUT LTD.ŞTİ‘nin yıllık safi kazancının kesinleşip, kârın nakden veya hesaben dağıtıldığı, dönem sonunda ZHR LTD.ŞTİ’nin elde etmiş olduğu bu kazanç diğer şartların sağlanması durumunda Kurumlar Vergisi 5/1-A maddesi kapsamında iştirak kazancı olup vergiden istisnadır.

Gerçek kişi BAHADIR Bey tarafından elde edilen kâr payı avans ödemesi ise, Menkul Sermaye İradı olduğu için yapılan 800.000,00 TL avans kâr payı ödemesinden %10 stopaj yapılacaktır. Elde edilen kâr payının %50 si gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar beyanname verme sınırını aşması durumunda beyan edilecektir. BAHADIR Bey’e 2024 yılında yapılan avans kâr payı ödemesi HARPUT LTD.ŞTİ’nin 2024 yılı hesap döneminin neticelenmesi sonucunda 2025 yılında elde edilmiş olacaktır. BAHADIR Bey tarafından elde edilen kâr payı G.V.K.86/1-c bendine göre 2’inci gelir dilimini aşarsa 2026 yılında beyan edilecek olup ilave vergi çıkması durumunda bu vergi Mart ve temmuz aylarında iki taksit halinde ödenecektir.

Gelir Vergisi tarifesinde yer alan 2’inci gelir dilimi (2024 yılında uygulanan tarife) 230.000 TL dir. Aşağıda yapılan hesaplama 2024 yılı için geçerli olan gelir vergisi tarifesinin 2025 yılında da geçerli olduğu varsayımı ile yapılmıştır.

Dağıtılan kâr payı:800.000,000 TL Kesilen stopaj:80.000,00 İstisna kâr payı:400.000,00 beyan edilecek kâr payı:400.000,00 2’ci gelir dilimini (230.000,00) aşan tutar:170.000,000 TL

[2024 yılı için Gelir Vergisi Kanunu 103.maddede yer alan vergi dilimleri:110.000 TL ye kadar %15,230.000 TL’nin 110.000 TL’si için 16.500, fazlası için %20, 580.000 TL’nin 230.000 TL’ si için 40.500 fazlası için %27 olarak uygulanmaktadır]

Ödenmesi gereken vergi tutarı: [400.000-230.000] *0,27+40.500=86.400

Kesilen Stopaj tutarı: 80.000

Ödenmesi gereken vergi tutarı:6.400

Gelir vergisi tarifesinde yer alan tutarlar her yıl yeniden değerleme oranında artmakta olup 2025 yılı için bu oranın %40 ile %50 aralığında artacağı tahmin edilmektedir. Avans kâr payı ödemesinin sağladığı vergisel avantajın daha iyi anlaşılması adına ilgili tutarların tahmini %44 arttığı varsayımı ile hesaplama yapılacaktır.1’inci gelir diliminde yer alan tutar 160.000 TL  2’ci gelir diliminde yer alan tutar ise tahmini 330.000,00 TL olarak dikkate alınmıştır. Tarifedeki değişiklik, kâr payının daha az vergilendirilmesini sağlayacaktır.

Dağıtılan kâr payı:800.000,000 TL Kesilen stopaj:80.000,00 İstisna kâr payı:400.000,00 beyan edilecek kâr payı:400.000,00   2’ci gelir dilimini (330.000,00) aşan tutar:70.000,000 TL

Ödenmesi gereken vergi tutarı: [400.000-330.000] *0,27+58.000=76.900,00

Kesilen Stopaj tutarı: 80.000

İade edilmesi gereken vergi tutarı:3.100,00

Parasının satın alma gücünün her geçen gün düştüğü ve yüksek enflasyon sürecinin yaşandığı bir dönemden geçmekteyiz. Ticari kredi faiz oranlarının %60’ları aştığı, ortakların cari hesap ilişkisi kapsamında şirketten borçlanmalarının da cezalı Kurumlar Vergisi, KDV ve Stopaj maliyetine neden olması, erken tarihlerde alınacak avans kâr payını daha da önemli bir hale getirmektedir. Avans kâr payı, ortakların satın alma gücünü enflasyona karşı korumakta, ilgili tutarları farklı gelir unsurlarında değerlendirme imkânı sağlamaktadır. Örnek hesaplamalarda da görüldüğü üzere yüksek ticari kredi faiz oranlarına karşın avans kâr payının gerçek kişi ortaklara maliyeti çok düşük seviyelerde kalmaktadır. Karlılık durumu müsait olan şirketlerin bu avantajlardan hissedarlarını yararlandırmaları önemli bir kazanım olacaktır.

21.10.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.