Vedat Nair
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
vedatnair@hotmail.com

Yeni Varlık Barışında Verginin Ödenmesi ve İadesi

Önceki varlık barışı 7256 sayılı kanun ile düzenlenen ve 193 sayılı GVK.’na eklenen geçici 93. madde hükümleri ve buna ilişkin yayımlanan tebliğ ile düzenlenmişti. Varlık barışından yararlananlar oldukça önemli avantajlar elde etmiş, yapılan bildirimler her hangi bir vergiye konu edilmemişti. Buna ilişkin olarak 17.06.2022 tarihli yazımızda gerekli açıklamalara yer vermiştik. Kısaca hatırlayacak olursak;

Gerçek ya da tüzel kişilerin yurt dışından para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarını yurda getirerek bu varlıkları 30.06.2022 tarihine kadar Türkiye’deki banka ya da aracı kurumlara bildirilmesi halinde serbestçe kullanma hakkı tanınmıştı. Bildirimler yetkili vekil veya temsilci marifetiyle de yapılabilmişti. Bu bildirime istinaden herhangi bir vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmamış, yurt dışından getirilecek varlıklar için vergi mükellefi olmak ya da Türk vatandaşı olma şartı aranmamıştı. Yurt dışı varlıklarla ilgili olarak; yurda getirilerek milli ekonomiye kazandırılan söz konusu varlıklar için herhangi bir vergi söz konusu olmayacak, serbestçe tasarruf edilebilecek, varlıklar Türkiye’ye getirilmeden 17.11.2020 tarihi itibariyle kanuni defterlerde yer alan yurt dışı kaynaklı kredilerin kapatılmasında kullanılabilecek, getirilen varlıklar yatırım ve sermaye amaçlı kullanılabilecek, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince getirilen varlıklar istenirse kazancın tespitine konu edilmeden işletmeden çekilebilecek, varlıklar gelir ve kurumlar vergisine tabi olmayacağı gibi ortaklara dağıtılması durumunda kar dağıtımına tabi stopaj uygulanmayacağı gibi avantajlar elde etmişlerdi.

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri yurt içinde bulunan ancak yasal defterlerde yer almayan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ve taşınmazlarının bildirimini yapabilmişler ve 30.06.2022 tarihine kadar vergi dairesine yapılacak bildirim ile mükellefler sahip oldukları varlıkları kayıtlarına dahil etme ve bunları serbestçe kullanma hakkını elde etmişlerdi. Yurt içi varlıkların bildiriminde, söz konusu varlıklar için herhangi bir vergi söz konusu olmadan, serbestçe tasarruf edilebilir, varlıklar dönem kazancıyla ilişkilendirilmeden işletmeye dahil edilebilir, mükellefler bu bildirimleri yatırım veya sermaye amaçlı kullanabilir, istenmesi halinde bu varlıklar işletmeden çekilebilir, varlıklar için gelir ve kurumlar vergisi ya da ortaklara dağıtılması durumunda kar dağıtımına bağlı stopaj olmayacağı şeklinde avantajlar sağlamıştı.

Bu defa 1.7.2022 tarih ve 7417 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına dair Kanunun 50. maddesi ile 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen geçici 15. madde ile yeni varlık barışı ihdas edilmiştir. Ayrıca 15. maddenin 1 ila 12. madde hükümlerinin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar bir tebliğ belirlenmiştir. Uygulamadan yararlanma tarihi son gün dahil 31.03.2023 olarak belirlenmiştir.

Söz konusu tebliğde yapılan açıklamaların genel hatları;

Düzenlemenin kapsamı ve sağlayacağı yararlar genel olarak önceki uygulamayla paralellik göstermektedir. Genel hatlarını açıklayacağımız yeni varlık barışı düzenlemelerinde bildirim ve beyan dolayısıyla hesaplanacak vergi ve verginin iadesi konusu önceki uygulamadan farklı olarak karşımız çıkmaktadır. Bu nedenle bu makalede vergi konusuna yer vermeye çalışacağım. Ayrıca yurt içi varlıklarının beyan edilmesinde gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmayanlarda kapsama dahil edilmiştir.

- Yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının, düzenlemelere uygun olarak, 31.3.2023 tarihine kadar Türkiye’deki banka veya aracı kurumlara bildirilmesine imkan tanınmıştır.  Ancak bu sefer yapılacak bildirim için vergi ödenmesi ve belli şartların sağlanması halinde verginin iade edilmesi konuları da düzenlemelerde yer almıştır. Varlıkların, bildirimin yapıldığı tarihten itibaren üç ay içinde Türkiye’ye getirilmesi veya Türkiye’deki banka veya aracı kurumlarda mevcut ya da yeni açılan bir hesaba aktarılması gerekmektedir.

 - Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sahip olunan ve Türkiye'de bulunan, ancak kanuni defter kayıtlarında yer almayan varlıklardan; para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazların, 31.3.2023 tarihine kadar gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairelerine beyan edilmesine olanak sağlanmıştır. Şahıs şirketleri, adi ortaklıklar ve mükellef olmayanlar tarafından da yurt içi varlıkların beyanının yapılmasına ve verginin ödenmesine imkan sağlanmıştır. Kapsamın bu şekilde belirlenmesiyle yurt içi varlıkların her durumda kayıt altına alınması mümkün hale getirilmiştir.

- Şirketlerin kanuni temsilcileri, ortakları ya da şirket veya şirketin ortakları adına kapsama giren varlıkları ile şirket veya şirket ortaklarına ait olduğu halde şirketin kanuni temsilcileri, ortakları veya vekilleri dışındaki kişilerce tasarruf edilen varlıkların bildirim ve beyanı sağlanıştır.

- Bildirilen veya beyan edilen varlıkların tebliğde açıklanan değerlemeler ile belirlenecek tutarının mükelleflerce kanuni defterlere kaydedilmesi imkanı getirilmiştir. Bildirimi yapılan ve kanuni defterlere kaydedilen varlıklar için amortisman ayrılmayacak ve elden çıkartılmasında oluşacak zarar gelir ve kurum kazancının hesaplamasında dikkate alınmayacaktır. Düzenleme kapsamında bulunan varlıklara isabet eden tutarlara ilişkin vergi incelemesi ve tarhiyatı yapılmayacaktır.

Yurt dışı varlıkların bildirim ve beyanında verginin belirlenmesi ve iadesi;

Gerçek ve tüzel kişiler yapılacak bildirimler için bildirim zamanına bağlı olarak farkı oranlarda vergi ödeyeceklerdir. Bildirimin yapıldığı ay düzeltme nedeniyle vergi tutarında meydana gelen azalma nedeniyle bildirim sahibine banka ve aracı kurum tarafından azalan vergi tutarı geri ödenecektir. Sonraki aylarda düzeltme işlemi banka ya da aracı kurumlarca düzeltme talebi vergi dairesine yapılmalıdır. Bildirim tutarını artırıcı bir durum varsa düzeltme yerine ilave bildirim yapılacaktır. Bu şekilde verilecek ilave bildirimlerin tamamı bir biriyle ilişkilendirilmeden ayrı bildirim olarak değerlendirilecektir. Bildirim süresi sona erdikten sonra bildirimlere ilişkin yapılan düzeltme talepleri dikkate alınmayacaktır.

Yurt dışı varlıklarla ilgili bildirimde bulunacaklar tebliğ ekinde yer alan Ek-1 formunu iki nüsha olarak hazırlayacak, banka ya da aracı kuruma bildirimlerini yapacaklardır. Nüshanın teki işleme ait belge ile birlikte ilgiliye verilecektir. Vekaleten veya temsilciyle yapılan işlemlerde bu kişilerin yetkili olduğuna dair sorgulama yapılmalıdır. Yapılan bildirim esnasında banka veya aracı kurum ayrıca başka belge talep etmemelidir. Buna göre bildirime konu varlıklar için banka ve aracı kurumlar tarafından varlıkların değerleri üzerinden hesaplanan vergiler için aşağıdaki bildirim tarihlerine göre belirlenen oranlar kullanılacaktır. Buna göre;

30.9.2022 tarihine kadar yapılan bildirimler için %1,

1.10.2022 tarihi ila 31/12/2022 tarihi (bu tarih dahil) arasında yapılan bildirimler için %2,

31.3.2023 tarihine kadar (bu tarih dahil) yapılan bildirimler için %3 oranında vergi hesaplanacaktır. Hesaplanacak vergi tutarı banka veya aracı kurum tarafından peşin olarak tahsil edilerek, bildirimi izleyen ayın 15. günü akşamına kadar vergi sorumlusu sıfatıyla Ek-2'de yer alan beyanname ile bağlı bulundukları vergi dairesine 340 ve 346 sıra no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda beyan edilmelidir. Beyan edilen varlıkların değerleri üzerinden vergi dairelerince tarh edilen vergiler söz konusu beyan süresi içerisinde banka ve aracı kurumlarca vergi sorumlusu sıfatıyla ödenecektir. Görüleceği üzere bildirim yapan taraflarca banka ve aracı kuruma başvuru sırasında peşin ödenen vergi tutarları, bu kurumların beyanı sırasında kesinleşmiş yani tarh işlemi gerçekleşmiş olmaktadır. Zira tebliğin 5/4. maddesine göre bildirim nedeniyle ile beyan edilen verginin sorumlusu banka ve aracı kurumlardır.

Tahsil edilen vergiler, yurt dışından getirilen varlıkların Türkiye’deki hesaplara intikal ettirildiği veya yurt dışından getirilerek bu hesaplara yatırıldığı tarihten itibaren en az bir yıl süreyle bu hesaplarda tutulması durumunda bu varlıklar için uygulanacak vergi sıfır olarak belirlenmiştir. Böylece banka ve aracı kurum tarafından sorumlu sıfatıyla ödenen vergiler bildirim sahibinin başvurusu ile iade edilecektir. İade başvurusu vergi dairesine Ek-4 formu ile düzeltme zaman aşımı süresinde yapılması gerekmektedir. Başvuru kesintiyi yapan banka veya aracı kurumun bağlı olduğu vergi dairesine yapılmalıdır. Zaten hesaplanan verginin beyanı bu vergi dairesine yapılmıştı. Yapılacak başvurular sırasında ispatlayıcı belgeler; banka dekontu,  hesap cüzdanı, işlem sonuç formu gibi belgeler Ek-4 ekinde sunulmalıdır. Doğrudan vergi dairesine başvurma dışında posta ya da İnteraktif Vergi Dairesi marifetiyle başvurular yapılabilecektir. İade nakden yapılabileceği gibi vergi borçlarına mahsuben de yapılabilecektir. Ayrıca iade işleminin yapılabilmesi için sorumlu tarafından verginin ödenmesi gerekmektedir. Bir yıllık sürenin başlangıcının getirilen varlıkların hesaplara intikal edildiği ya da hesaplara yatırıldığı tarih olması gerekmektedir. Ayrıca hesaplardaki tutarın farklı biçimde değerlendirilmesi bu sürenin hesaplanmasını etkilemeyecektir. Dolayısı ile gerek başvurunun yapılması gerekse iade işlemlerinin geçekleşmesine dair düzenlemeler oldukça anlaşılabilir, sade biçimde bildirim yapacakların kullanımına sunulmuş bulunmaktadır.

Türkiye’de bulunan varlıkların beyanı ve vergisinin hesaplanması;

Gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri sahip oldukları Türkiye’de bulunan fakat yasal defterlerinde yer almayan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazları 31.3.2023 tarihine kadar tebliğ ekinde yer alan Ek-3 ‘te yer alan beyannameyle bağlı oldukları vergi dairesine doğrudan ya da elektronik ortamda beyan edebileceklerdir. Ancak gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerini elektronik ortamda vermek zorunda olanlar Ek-3 beyanlarını da bu şekilde vermelidirler. Önceki varlık barışından farklı olarak gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti olmayanlar da yurt içi varlıklarının beyanını adreslerinin bulunduğu yer vergi dairesine yaparak düzenleme hükümlerinden yararlanabilirler. Bu kişiler taşınmazlar dışındaki varlıklarını beyan tarihi itibarıyla banka veya aracı kurumlarda açılan hesaplara yatıracak ve bu durumu tevsik edici belgelere dayandıracaklardır. Ayrıca şahıs şirketleri ile adi ortaklıklar adına beyanda bulunulması da mümkündür.

Türkiye’de bulunan ancak kanuni defter kayıtlarında yer almayan varlıkların beyanı nedeniyle değerleri üzerinden %3 vergi hesaplanarak tarhiyatın yapıldığı ayı izleyen ayın sonuna kadar ödenmelidir. Türkiye’de bulunan ancak kanuni defter kayıtlarında yer almayan varlıkların beyanı ile gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmayanlarca yapılan beyan nedeniyle hesaplanan vergi tutarlarının iadesine dair bir düzenleme bulunmamaktadır.

Varlıkların değerlerinin belirlenmesi;

Tebliğde varlıkların bildirim değerine dair açıklamalarda yapılmıştır. Değer tespiti, gerek varlıkların kanuni defterlere kaydedilmesi gerekse hesaplanacak verginin doğru olması bakımından önemlidir. Buna göre varlıkların değeri;

a) Türk lirası cinsinden para, itibari (nominal) değeriyle.

b) Altın, rayiç bedeliyle.

c) Döviz, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuruyla.

ç) Menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarından;

1) Pay senetleri, varsa borsa rayiciyle, borsa rayici yoksa rayiç bedeliyle, bu bedel tespit edilemiyorsa alış bedeliyle, alış bedeli de belli değilse itibari (nominal) değeriyle.

2) Tahvil, bono, eurobond gibi borçlanma araçları, varsa borsa rayiciyle, borsa rayici yoksa rayiç bedeliyle, bu bedel tespit edilemiyorsa alış bedeliyle, alış bedeli de belli değilse itibari (nominal) değeriyle.

3) Yatırım fonu katılma payları, ilgili piyasasında belirlenmiş kapanış fiyatıyla.

4) Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri gibi türev araçlar, varsa borsa rayiciyle, borsa rayici yoksa rayiç bedeliyle, bu bedel tespit edilemiyorsa alış bedeliyle, alış bedeli de belli değilse itibari (nominal) değeriyle.

d) Taşınmazlar, rayiç bedeliyle.

(2) Bildirim veya beyanlarda söz konusu varlıkların Türk lirası karşılığı bedelleri esas alınacaktır.

(3) Bu Tebliğin uygulanmasında rayiç bedel, söz konusu varlıkların bildirildiği veya beyan edildiği tarih itibarıyla belirlenen alım-satım bedeli olup, bu bedelin gerçek durumu yansıtması gerekmektedir.

(4) Borsa rayiciyle değerlenecek varlıkların borsa rayicinin belirlenmesinde, söz konusu varlıkların bildirildiği veya beyan edildiği tarihte işlem gördüğü yurt içi veya yurt dışındaki borsalarda oluşan değerler dikkate alınacaktır.

(5) Döviz cinsinden varlıklarda, bunların bildirildiği veya beyan edildiği tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru dikkate alınacaktır.

(6) Bildirimde bulunduktan sonra, yapılan hataların düzeltilmesi ya da bildirime konu edilen varlıkların azaltılması amacıyla 31.3.2023 tarihine kadar yapılacak düzeltmelerde varlıkların ilk bildirim tarihindeki değerleri esas alınır.

Kaynak;

• 7417 Sayılı Kanunun Düzenlemelerine Dair 1 Seri No.lu Bazı Varlıkların Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Genel Tebliği
• GİB. Açıklamaları

23.08.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.