Vedat Nair
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
vedatnair@hotmail.com

Rödövans Sözleşmelerinin Vergi Kanunları Kapsamında Değerlendirilmesi

Rödövans Sözleşmeleri ve Vergi Uygulamaları;

Maden sahalarının bir kısmının veya tamamının üçüncü kişilerce işletilmesi için maden işletme ruhsat sahipleri ile bir bedel karşılığı yapılan sözleşmeler rödövans sözleşmeleridir. Sözleşmeye esas rödövans bedelleri hasılat kirası şeklinde üretim miktarı üzerinden belirlenir. Maden sahalarının daha verimli kullanılması bakımından önem arz eden bu sözleşmeler ilgili Bakanlığın iznine tabidir. Sözleşmelerde meydana gelecek değişiklikler, devir, intikal gibi işlemlerin Maden İşleri Genel Müdürlüğüne bildirilmesi ve maden siciline bilgi amaçlı şerh düşülmesi zorunludur. Maden sahasının rödövans sözleşmesine uygun olup olmadığı Genel Müdürlükçe değerlendirilir. Maden Yönetmeliğinde yapılan düzenlemelere göre yeraltı kömür sahalarında rödövans sözleşmesi sadece kamu kurum ve kuruluşları ve iştirakleri ile yapılabilir.

Bu sözleşmelere bağlı olarak işletilen maden sahalarıyla ilgili olarak iş sağlığı ve güvenliği, idari, mali ve hukuki sorumluluklar rödövansçı/maden sahasını kiralayana aittir. Ancak bu durumun ruhsat sahibinin kanundan doğan sorumluluklarına etkisi yoktur. Sözleşmelerin sonlandırılması maden sicil kayıtlarından silinmesiyle geçerlilik kazanır. Rödövans sözleşmeleriyle ilgili detaylı düzenlemelere Maden Yönetmeliğinin 101. maddesinde yer verilmiştir. Kısaca tanımlamaya çalıştığımız bu sözleşmelerle işletilen maden sahalarındaki işlemlerin vergi kanunları karşısındaki durumlarını gerek ilgili mevzuatları gerekse Maliyenin konu hakkındaki görüşleri ışığında değerlendirmeye çalışalım.

488 sayılı Damga Vergisi Kanuna ekli (1) sayılı tablonun, "I-Akitlerle ilgili kağıtlar" başlıklı bölümünün A/1 fıkrasında, belli parayı ihtiva eden mukavelename, taahhütname ve temliknamelerin; A/2 fıkrasında da kira mukavelenamelerinin (mukavele süresine göre kira bedeli üzerinden) nispi oranda damga vergisine tabi olduğu hükme bağlanmıştır. Bu itibarla rödövans sözleşmesinde belirlenecek maden üretim miktarı ve belirlenecek birim fiyat üzerinden hesaplanacak tutar damga vergisine esas olmalıdır. Maliye tarafından verilen görüşlerde yapılan sözleşmelerin minimum üretim miktarını ve rödövans bedelini içerdiği görülmektedir.

Kiralanan maden ocağı ile ilgili olarak ruhsat sahibi adına tahakkuk eden çeşitli bedellere ait KDV.’nin ödemesi rödövanscı/kiralayan tarafından yapılsa dahi fatura kiralayan adına düzenlenmediğinden indirim konusu yapılamaz. Çünkü KDV. kanununun 29/1-a maddesi hükmüne göre kendilerine yapılan teslim ve hizmetler nedeniyle hesaplanan ve fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV.  sadece kendi işlemleri nedeniyle hesaplanan vergiden indirilebilecektir. Ancak harcamalar ruhsat sahibi tarafından düzenlenecek fatura ile yansıtılması durumunda bu faturada gösterilecek KDV. kiralayan şirket tarafından indirilebilecektir. Dolayısı ile kiralanan maden sahalarıyla ilgili yapılması zorunlu olan ve ruhsat sahibi şirket adına belgelendirilen irtifak hakkı, kullanma izni, devlet hakkı gibi ödemelerin kiralayan şirket tarafından kayıtlarına intikal ettirilmesi bu muamelelerin tevsikinin sağlanmasına bağlıdır. Düzenlenecek yansıtma faturası ile bu bedellere ilişkin VUK.’nun 227. maddesinin tevsik mecburiyeti de sağlanmış olacaktır.

KVK.’nun 6. maddesinde kurumlar vergisinin mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı ve safi kurum kazancının tespitinde, GVK.’nun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hükmü düzenlenmiştir. GVK.’nun 40. maddesinde ise safi kazancın tespitinde indirilebilecek giderler belirlenmiş olup bir numaralı bendinde, ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerin indirilebileceği ifade edilmiştir. Bu düzenlemelere göre rödövans sözleşmesiyle kiralanan maden sahaları için ruhsat sahibi adına yapılacak irtifak hakkı, kullanma izni, devlet hakkı gibi ödemelerin fatura ile yansıtılması durumunda kiralayan şirket tarafından ödendiği yıl kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınabilir. Ayrıca doğa olayları ya da ekonomik nedenlerden dolayı tam kapasite ile çalışmayan maden sahalarında çalışılmayan kısma isabet eden rödövans sözleşme bedellerinin maliyet hesapları yerine doğrudan gider hesaplarıyla ilişkilendirilmesi muhasebe sistemi tebliğleri bakımından uygun olacaktır.  

Rödövans Sözleşmesiyle İşletilen Maden Sahalarında Amortisman Uygulaması;

Maden arama veya işletme ruhsatına sahip mükelleflerin katlandığı maliyet veya imtiyaz bedellerinin nasıl amortismana tabi tutulacağı VUK.’nun 316. maddesinde düzenlenmiştir. Düzenlemede İşletme sebebiyle içindeki cevherin azalmasından dolayı maddi değerini kaybeden madenlerin ve taş ocaklarının imtiyaz veya maliyet bedelleri, ilgililerin müracaatları üzerine bunların büyüklük ve mahiyetleri göz önünde tutulmak ve her maden veya taş ocağı için ayrı ayrı olmak üzere Maliye ve Sanayi Bakanlıklarınca belli edilecek nispetler üzerinden yok edilir ifadelerine yer verilmiştir.

Maden sahalarının işletilmesi rödövans sözleşmesine bağlanması durumda ise VUK.’nun 316. maddesinin uygulanması söz konusu olmayacaktır. Rödövansçı tarafından işletilen maden sahaları için iktisap edilen ve aktifte yer alan amortismana tabi iktisadi kıymetler ise VUK.’nu ve Genel Tebliğlerindeki amortisman ayrılmasına ilişkin düzenlemelere göre faydalı ömür ve amortisman oranlarıyla itfa edilecektir.

Ayrıca Rödövansçı tarafından maden sahalarının işletilmesi sırasında katlanılan diğer harcamaların ne şekilde değerlendirileceği Maliye tarafından verilen özelgelerle açıklanmıştır. Buna göre, rödövans sözleşmesi nedeniyle ödenen kira bedelinin genel üretim maliyeti olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Hak sahibi adına alınan ruhsatlar için yapılan giderler ile maden arama ve işletilmesi için yapılan giderler de genel üretim gideri olarak kabul edilmelidir. Rödövansçı tarafından ödenecek devlet hakkı bedelleri ise kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınmalıdır.

Kaynak;

Gelir İdaresi Başkanlığı Tarafından Verilen Özelgeler

Maden Yönetmeliği

15.04.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.