Vedat Nair
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
vedatnair@hotmail.com

İzaha Davet Uygulaması ve İndirimli Cezadan Yararlanma Şartları

Vergi ödevlerinin yerine getirilmesi bakımından vergi idaresi mükellefler hakkında çeşitli kuruluşlardan bilgiler elde etmekte, yine aynı amaçla mükellefler hakkında inceleme yapmaktadır. Yapılan bu denetimler sonucu vergi ziyaı tespit edilmesi ile mükellefler cezalı duruma düşebilmektedirler. Ancak bu tarhiyatların doğruluğunun tespiti sırasındaki işlemler, dava ya da başka sebepler incelemenin kesin bir sonuca ulaşmasını geciktirmektedir. Bu gecikmenin önlenmesi ve mükellefle vergiye uyumun sağlanması için 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 370. maddesi, “İzaha Davet “ müessesesi olarak düzenlenmiştir. Daha sonra 7.12.2019 tarihli ve 30971 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7194 sayılı Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 25. maddesi ile 213 sayılı Kanunun 370. maddesi tekrar düzenlenmiş ve yürürlük tarihi 01.01.2020 olarak belirlenmiştir. İzaha davet müessesesi, vergi ziyaa olduğuna dair tespitin mükelleflerle paylaşılması, yapılacak açıklamalar ve elde edilecek bilgilerle incelemeye dair uzlaşmayı amaçlamaktadır. Böylece inceleme faaliyetleri kısa sürede sonuca bağlanarak vergiye uyum maliyetleri azaltılır. Yapılacak izahın değerlendirilmesi sonucunda vergi ziyaına sebebiyet verilmediği anlaşılırsa mükellefin vergi incelemesi veya takdir komisyonuna sevk edilmesi önlenmiş olur, vergi ziyaının varlığı durumunda ise belli şartlar dahilinde indirimli ceza uygulanır. Böylece mükelleflerin daha ağır yaptırımlardan korunması sağlanır.

Düzenleme ile ilgili olarak 519 sıra no.lu VUK. Genel Tebliği 30.07.2020 tarih ve 31201 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Tebliğde ön tespiti ve/veya izaha daveti yapacak ve yapılan izahı değerlendirecek merci, yapılacak ön tespitin ve izaha davetin şekli ve kapsamı, davet yapılacaklar, yapılan izahın değerlendirme süresi, yapılan izahta kullanılacak bilgi ve belgeler ile uygulamaya ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. 30.07.2020 tarihinde yürürlüğe giren 519 no.lu tebliğ ile daha önce izaha davet düzenlemelerine yer verilen 482 no.lu tebliğ yürürlükten kaldırılmıştır. Önceki tebliğde yer alan 16 maddelik kapsam yerine yeni tebliğde daha genel bir ifade olarak vergi ziyaı kullanılmıştır. İzaha davet uygulamasında yetkili merci Gelir İdaresi Başkanlığı veya Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesinde kurulan ön tespit ve izah değerlendirme komisyonlarıdır. Komisyonlar vergi dairesi başkanlığında başkan ya da grup müdürü ve defterdarlıkta defterdar ya da defterdar yardımcısı başkanlığında başkan dahil üç kişi olarak görev yapar ve birden fazla komisyon kurulması mümkündür. Vergi dairelerinde ise vergi dairesi müdürü komisyona başkanlık eder. Vergi Denetim Kurulu Başkanlığında ve Başkanlıkça uygun görülen daire başkanlıklarında oluşturulacak ön tespit ve izah değerlendirme komisyonu, başkanlık tarafından biri komisyon başkanı olarak belirlenecek başkan dahil üç vergi müfettişinden oluşur. Ayrıca, söz konusu komisyonlar için yeteri kadar yedek üye seçilir ve kurul bünyesinde birden fazla komisyon kurulması mümkündür. Komisyonlar elde ettiği bilgi, bulgu ve diğer bilgilerle verginin ziyaa uğramış olabileceğinin tespitini yaparak izaha davet yazısını veya SMİYB ön tespit yazısını mükellefe tebliğ ederler. Buna ilişkin yapılacak izahı değerlendirerek sonucunu tekrar mükellefe gönderir.

İzaha davet uygulamasından yararlanmak için vergi incelemesi ya da takdir komisyonuna sevk edilmeden önce vergi ziyaının ön tespitle belirlenmesi ve bu konu hakkında tespit tarihine kadar herhangi bir ihbarın yapılmaması gerekmektedir. İzaha davet edilen mükellefler tespit konusuyla sınırlı olarak VUK.’un da düzenlenen pişmanlık hükümlerinden yararlanamayacaktır. Mükelleflerin izaha davete 30 gün içinde vereceği cevap komisyonlarca değerlendirilerek sonuç en geç 45 gün içinde mükellefe tebliğ edilir. Yazılı izahın verilme tarihi, ilgili mercie elden verilmişse bu tarihte, postayla taahhütlü veya acele posta servisi ile gönderilmişse zarfın üzerindeki damga tarihini, adi postayla veya özel dağıtım şirketleri aracılığıyla gönderilmişse izaha davet yazısını gönderen merciin kayıtlarına girdiği tarihtir. Sözlü izahın yapılması da mümkündür. Bu durumda tarih izahı yapan ile komisyon tarafından imzalanacak tutanağın düzenlediği tarihtir. Burada dikkat edilmesi gereken husus özel kurye aracılığıyla yapılan gönderilerde izah yazısının yetkili kurumun kayıtlarına alındığı tarihin esas alınmasıdır.

İzaha Davet Yazısı

Haklarında ön tespit yapılan mükelleflere tebliğ edilecek izaha davet yazısında;

-Yazının tebliğinden itibaren 30 gün içinde tespite ilişkin açıklamanın yapılması halinde bunun komisyonca değerlendirileceği,

-Komisyon değerlendirmesinde vergi ziyaı olmadığı ve beyanname verilmesi gerekmediğinin anlaşılması halinde vergi incelemesi ve takdir komisyonuna sevk edilmeyeceği,

-Yapılan izahın ön tespiti doğrulaması halinde, değerlendire sonuncunun tebliğinden itibaren 30 gün içinde hiç verilmemiş beyannamenin verilmesi eksik beyanın düzeltilmesi, süresi geçmiş vergi ödemelerinin ve geciken her ay ve kesri için gecikme zammı yani izah zammının aynı sürede ödenmesi şartıyla ziyaa uğrayan vergi üzerinden indirimli olarak %20 nispetinde kesileceği,

-Kesilen indirimli %20 vergi ziyaı cezası nedeniyle uzlaşma talep edilebileceği veya ceza indirimi düzenlemesinden yararlanılabileceği,

-Mükellef yaptığı izaha dair defter, belge ve VUK. 3. maddesi kapsamında ki delilleri sunabileceği,

-Mükellefin yaptığı izah yeterli olmaz ve ziyaa uğrayan vergiyi doğrular ise buna uygun beyannamenin verilmemiş olması durumunda vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk işlemlerinin yapılacağı,

-Ön tespite göre işlem yapılan mükellefin VUK.’nun 371. maddesine göre pişmanlık hükümlerinden yararlanamayacağı, gibi hususların yer alması gerekir.

Görüleceği üzere, ziyaa uğramış verginin yersiz olduğu izah edilemezse mükellefin buna dair görevlerini yerine getirmesi gerekmektedir. Aksi halde mükellefin indirimli ceza uygulamasından yararlanma hakkı ortadan kalkacağı gibi vergi incelemesi ve takdir komisyonuna sevk edilmesi durumuyla karşı karşıya kalabilecektir.

Eğer ön tespitle, VUK.’nun 359. maddesinde yer alan fiillerle ziyaa uğratılan vergi söz konusu olursa bu kapsamdaki mükellefler izaha davet edilmezler. Ancak sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge (SMİYB) kullananlar açısından bir takvim yılında 100 bin Türk lirasını geçmeyen veya bu tutarı geçse bile ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5’ini aşmayan, %5’lik sınır aşılsa dahi bu tutarın da 100 bin Türk lirasını aşmaması durumunda mükelleflere ön tespite ilişkin yazı tebliğ edilebilmesi mümkündür. Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanma fiilinin işlenmiş olabileceğine dair belge tutarının tespitinde mal ve hizmet alış tutarının vergiler hariç tutarları dikkate alınır. Söz konusu sınırlara her bir yıl itibarıyla ayrı ayrı bakılır. Herhangi bir yıla ilişkin şartlar sağlanmasa dahi şartların sağlandığı yıla ilişkin SMİYB ön tespit yazısı gönderilir. İlgili yıla ait mal ve hizmet alışları, tespit tarihine kadar verilen KDV beyannamelerindeki indirilecek KDV'ye esas oranlar ayrı ayrı dikkate alınarak belirlenir. KDV mükellefiyeti bulunmayan mükelleflerde ise hesap özetinde yer alan dönem içinde satın alınan emtia ve giderler satırlarının toplamına bakılır. İdarece yapılan araştırma ve incelemeler neticesinde, yapılan bildirimin hatalı veya eksik olduğunun tespit edilmesi durumunda, yeni tespitin gerektirdiği şekilde işlem yapılır.

SMİYB Ön Tespit Yazısı

100 bin Türk lirasını geçmeyen veya bu tutarı geçse dahi ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5’ini aşmayan mükelleflere gerekli açıklamaların yer aldığı SMİYB ön tespit yazısı VUK.’nu hükümleri uyarınca tebliğ olunur. SMİYB ön tespit yazısında;

-SMİYB ön tespit yazısının tebliği tarihinden itibaren 30 gün içerisinde ön tespitle ilgili hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi ve ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51. maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla (izah zammı) aynı sürede ödenmesi şartıyla vergi ziyaı cezasının ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında (indirimli olarak) kesileceği,

- Vergi Usul Kanununun 370. maddesinin (b) fıkrası kapsamında %20 oranında kesilen vergi ziyaı cezasına ilişkin ihbarnamelerin tebliği üzerine tarhiyat sonrası uzlaşma başvurusunda bulunulamayacağı ancak cezada indirim müessesesinden yararlanılabileceği,

- SMİYB ön tespit yazısının tebliği tarihinden itibaren 30 günlük süre içerisinde tespit edilen hususa yönelik beyanname verilmemesi halinde vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk işlemlerinin yapılacağı,

- Ön tespitle ilgili olarak Vergi Usul Kanununun 371. maddesinde yer alan pişmanlık hükümlerinden yararlanılamayacağı, gibi hususların yer alması gerekir.

Yapılan izah sonucu vergi ziyaına neden olan bir emare bulunmadığının anlaşılması durumunda mükellefler nezdinde vergi incelemesi söz konusu olmaz ya da mükellefler takdir komisyonuna sevk edilmezler. Şayet izah yetersiz olursa değerlendirmenin tebliğinden itibaren 30 gün içinde incelemeye esas beyanın yapılması, eksik ya da hatalı beyanın düzeltilmesi ve ödeme süresi geçen vergilerin gün hesabı yapılarak gecikme zammı ile beraber aynı sürede ödenmesi gerekir. Bu şartla ceza, ziyaa uğrayan verginin %20’si oranında indirimli olarak hesaplanır. Aksi durumda tespitle ilgili vergi incelemesi ve tarhiyat ikmali işlemi yapılır.

İndirimli ceza uygulanması için gereken şartlardan herhangi biri sağlanamaz ise vergi incelemesine başlanılmadan veya takdir komisyonuna sevk edilmeden önce de beyannameler verilebilir. Bu durumda, ziyaa uğratılan vergi üzerinden VUK.’un 344. maddesi gereği %50 oranında vergi ziyaı cezası kesilir. Yine izaha davet kapsamında verilen beyanname üzerine tahakkuk eden vergiler ile izah zammının mükelleflerce 30 günlük süre içerisinde ödenmemesi durumunda %20 oranında kesilmiş olan indirimli ceza, %50 oranında gecikme faizi olarak hesaplanır. Ayrıca vergi ziyaı nedeniyle kendilerine izaha davet yazısı tebliğ edilen mükellefler süresi içinde %20 oranında kesilen vergi ziyaı cezası için tarhiyat sonrası uzlaşma başvurusunda bulunabilirler. Ancak VUK.’nun 359. maddesi kapsamında SMİYB ön tespiti yapılan mükellefler kesilecek vergi ziyaı cezası için uzlaşma başvurusunda bulunamazlar.

20.08.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.