Vedat Nair
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
vedatnair@hotmail.com

Kur Farkı Zararlarının Eliminasyonu ile Sermaye Kaybının Yeniden Tespiti

TTK.'da düzenlenen sermayenin kaybı veya borca batık olma durumunu daha önce değerlendirerek neler yapılması gerektiği konusunda açıklamalar yapmıştık. Bu düzenleme yaşanan sorunlarda dikkate alınarak ve bilanço hukukuna uygun olacak şekilde  hazırlanmıştır. TTK.'nun 376. maddesinde yer verilen bu hüküm pay sahiplerinin, alacaklıların, sermaye piyasası aktörlerinin yatırımlarını ve genel ekonomik menfaatleri korumayı amaçlamaktadır. Sermayenin kaybı ve borca batıklık durumu TTK.'da iki durumda değerlendirilmiştir. Birinci durumda son yıllık bilançodan sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısının zararlar sonucu karşılıksız kalması yani yitirilmesi, ikinci durumda ise son yıllık bilançodan, zararlar sebebiyle sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin karşılıksız kalması durumunda alınması gereken önlemlerin neler olduğu açıklanmıştır. Düzenlemenin uygulanması için, kanuni yedek akçeler dışındaki açık yedeklerle de zararın kapanmamış olması ve arta kalan zararın sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısını geçmesi gerekir. Dolayısıyla sermaye kaybı ve borca batık olma durumu şirketlerin öz sermaye hesapları kullanılarak değerlendirilir. Her iki durumda şirket yetkili organlarının sorumlulukları kanun maddesinde ve gerekçesinde detaylı olarak ifade edilmiştir. Sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının en az yarısının karşılıksız kalması halinde yönetim organı, bu genel kurula uygun gördüğü iyileştirici önlemleri sunar. Sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının en az üçte ikisinin zarar sebebiyle karşılıksız kalması halinde, toplantıya çağrılan genel kurul;

a) Sermayenin üçte biri ile yetinilmesine ve Kanunun 473 ila 475 inci maddelerine göre sermaye azaltımı yapılmasına,

b) Sermayenin tamamlanmasına,

c) Sermayenin artırılmasına,

karar verebilir.

TTK.'nun gerekçesinde "sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısı bilanço zararlarıyla yitirilmişse eksi bilanço; zararlar bunun üstündeyse borca batıklık durumu, teknik terimle kırmızı bilanço vardır" açıklamaları yapılmıştır. Tanımdan da anlaşılacağı gibi kırmızı bilançonun varlığı şirket açısından sermayenin kaybı veya borca batık olma durumudur.

Bu defa 15.09.2018 tarih ve 30536 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 376. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ ile sermayenin kaybı ve borca batıklık tespitine ilişkin ilave açıklamalar getirilmiştir. Buna göre TTK.nun hükümlerinin yürütmesi Bakanlar Kurulundayken söz konusu tebliğin yürütmesi Ticaret Bakanına verilmiştir. Tebliğde yapılan açılamalar genel olarak 376. madde ile paralellik göstermekte ancak sermayenin kaybı ve borca batıklık tespitine dair ilave düzenleme yapılmıştır. Şirketlerin sermaye kaybı veya borca batık olma durumları, kanunun 88. maddesine göre hazırlanacak finansal tablolar esas alınarak belirlenir. Finansal tabloların düzenlenmesinde ihtiyari olarak TMS uygulanması tercih edilebilir. Sermaye kaybı veya borca batık durumda olan bir şirket, kaybolan sermayeyi karşılayabilecek tutarda serbestçe tasarruf edilebilen özvarlığa sahip bulunan bir şirket ile birleşebilir. Bu duruma ilişkin tutarların, hesap şekli de gösterilerek belirtilen durumların mevcut olmadığının doğrulandığı yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir raporu ile tespit edilmelidir. Devrolunan şirketlerin denetime tabi olması halinde bu rapor, denetime tabi şirketin denetçisi tarafından da hazırlanabilir.

Tebliğde yer alan en önemli düzenleme ise henüz ifa edilmemiş yabancı para cinsinden borçlara ait kur farkı zararlarının sermaye kaybı ve borca batıklık durumunun tespitinde nasıl dikkate alınacağıdır. Tebliğin geçici 1. maddesinde yapılan düzenlemeye göre 01.01.2023 tarihine kadar, TTK.'nun 376. maddesi kapsamında sermaye kaybı veya borca batık olma durumuna ilişkin yapılan hesaplamalarda, henüz ifa edilmemiş yabancı para cinsi yükümlülüklerden doğan kur farkı zararları dikkate alınmayabilecektir. Mevcut borçların geçmişte ve cari dönemde oluşan kur farkı giderlerinin tespitinin yapılarak öz sermaye hesaplamasında nasıl dikkate alınacağını bir örnekle açıklamaya çalışalım;

Örnek:

Gölbaşı İnşaat ve Turizm A.Ş.'nin 30.09.2018 tarihi itibariyle borçlu olduğu ve ödemesini gerçekleştirmediği dövizli hesaplar aşağıdaki gibidir.

HESAP NO	BORCUN NEDENİ	AÇIKLAMA	ALIŞ TARİHİ	CARİ DÖNEM KALAN BORÇ	DÖVİZ CİNSİ	ALIŞ TARİHİ KURU	ALIŞ TARİHİ BORÇ TUTARI
300	Krediler	ABC Bank Kredisi	15.6.2015	385.000,00	EURO	3,0382	1.169.707,00
301	Leasing	XYZ Finansal Kiralama Borçları	30.9.2016	12.200,00	USD	2,9959	36.549,98
302	Leasing	XYZ Finansal Kiralama Faizi	30.9.2016	1.800,00	USD	2,9959	5.392,62
331	Ortaklara Borçlar	D Ortağı Cari Hesabı	15.9.2015	120.000,00	EURO	3,0599	367.188,00
401	Leasing	XYZ Finansal Kiralama Borçları	30.9.2016	98.000,00	USD	2,9959	293.598,20
402	Leasing	XYZ Finansal Kiralama Faizi	30.9.2016	14.000,00	USD	2,9959	41.942,60
							1.914.378,40

 Şirketin 30.09.2018 itibariyle öz sermayesi;

SERMAYE	600.000,00
YASAL YEDEKLER	200.000,00
GEÇMİŞ YIL KARLARI	3.550.000,00
GEÇMİŞ YIL ZARARLARI	-       4.450.000,00
ÖZ SERMAYE	-          100.000,00

Şirketin 30.09.2018 tarihi itibariyle ödenmemiş dövizli borçlarına ait kur farkı zararlarını belirleyerek sermayesini fazlasıyla yitirmiş olan şirketin öz sermaye tutarını yeniden hesaplayalım. Bu hesaplamaların sonucu yasal kayıt olarak değil durum tespiti olarak dikkate alınmalıdır. Şirketin 30.09.2018 itibariyle 600.000,00 TL. olan sermayesi, -100.000,00 (eksi yüzbin) tutarında öz sermaye ile kıyaslandığında tamamını fazlasıyla kaybettiği görülmektedir. Dönemler itibariyle kur farklarının oluşumu aşağıdaki gibidir;

1. 31.12.2015 Dönem Kur Değerlemesi,

HESAP NO	CARİ DÖNEM KALAN DÖVİZLİ BORÇ	ALIŞ TARİHİ TL.	31.12.2015 KURU	31.12.2015 DEĞERLEME	2015 KUR FARKI	KUR FARKININ KAYDI
300	385.000,00	1.169.707,00	3,1776	1.223.376,00	53.669,00	GİDER
331	120.000,00	367.188,00	3,1776	381.312,00	14.124,00	GİDER
		1.536.895,00		1.604.688,00	67.793,00

2. 31.12.2016 Dönem Kur Değerlemesi,

HESAP NO	CARİ DÖNEM KALAN DÖVİZLİ BORÇ	ÖNCEKİ TUTAR	31.12.2016 KURU	31.12.2016 DEĞERLEME	2016 KUR FARKI	KUR FARKININ KAYDI
300	385.000,00	1.223.376,00	3,7099	1.428.311,50	204.935,50	GİDER
301	12.200,00	36.549,98	3,5192	42.934,24	6.384,26	MALİYET
302	1.800,00	5.392,62	3,5192	6.334,56	941,94	MALİYET
331	120.000,00	381.312,00	3,7099	445.188,00	63.876,00	GİDER
401	98.000,00	293.598,20	3,5192	344.881,60	51.283,40	MALİYET
402	14.000,00	41.942,60	3,5192	49.268,80	7.326,20	MALİYET
		1.982.171,40		2.316.918,70	334.747,30

3. 31.12.2017 Dönem Kur Değerlemesi,

HESAP NO	CARİ DÖNEM KALAN DÖVİZLİ BORÇ	ÖNCEKİ TUTAR	31.12.2017 KURU	31.12.2017 DEĞERLEME	2017 KUR FARKI	KUR FARKININ KAYDI
300	385.000,00	1.428.311,50	4,5155	1.738.467,50	310.156,00	GİDER
301	12.200,00	42.934,24	3,7719	46.017,18	3.082,94	MALİYET
302	1.800,00	6.334,56	3,7719	6.789,42	454,86	MALİYET
331	120.000,00	445.188,00	4,5155	541.860,00	96.672,00	GİDER
401	98.000,00	344.881,60	3,7719	369.646,20	24.764,60	MALİYET
402	14.000,00	49.268,80	3,7719	52.806,60	3.537,80	MALİYET
		2.316.918,70		2.755.586,90	438.668,20

4. 30.09.2018 Dönem Kur Değerlemesi,

HESAP NO	CARİ DÖNEM KALAN DÖVİZLİ BORÇ	ÖNCEKİ TUTAR	30.09.2018 KURU	30.09.2018 DEĞERLEME	30.09.2018 KUR FARKI	KUR FARKININ KAYDI
300	385.000,00	1.738.467,50	6,9509	2.676.096,50	937.629,00	GİDER
301	12.200,00	46.017,18	5,9902	73.080,44	27.063,26	MALİYET
302	1.800,00	6.789,42	5,9902	10.782,36	3.992,94	MALİYET
331	120.000,00	541.860,00	6,9509	834.108,00	292.248,00	GİDER
401	98.000,00	369.646,20	5,9902	587.039,60	217.393,40	MALİYET
402	14.000,00	52.806,60	5,9902	83.862,80	31.056,20	MALİYET
		2.755.586,90		4.264.969,70	1.509.382,80

2015 yılı ile 30.09.2018 tarihleri arasında meydana gelen kur farkları ve yapılan kayıtlar;

GİDER OLAN KUR FARKI	1.973.309,50
MALİYET OLAN KUR FARKI	377.281,80
TOPLAM KUR FARKI	2.350.591,30

Görüldüğü üzere meydana gelen toplam 2.350.591,30 TL. kur farklarının tamamı gider olarak dikkate alınmamıştır. Finansal kiralama yoluyla alınan varlığa ait 377.281,80 TL. kur farklarının maliyetine ilave edildiği görülmüştür. Tebliğin geçici 1. maddesinde bahsedildiği üzere sermaye kaybı veya borca batık olma durumuna ilişkin yapılan hesaplamalarda henüz ifa edilmemiş yabancı para cinsi yükümlülüklerden doğan kur farkı zararları dikkate alınmayacak ifadesine yer verilmiştir. Buna göre maliyet unsuru olan kur farklarının bu hesaplama dışında tutulması gerekmektedir. Böylece meydana gelen 1.973.309,50   TL. kur farkı zararları ile birlikte öz sermaye hesaplamasını aşağıdaki gibi olacaktır.

SERMAYE	600.000,00
YASAL YEDEKLER	200.000,00
GEÇMİŞ YIL KARLARI	3.550.000,00
GEÇMİŞ YIL ZARARLARI	-       4.450.000,00
ÖZ SERMAYE	-          100.000,00
KUR GİDERİ DÜZELTMESİ	1.973.309,50
DÜZELTME SONRASI ÖZ SERMAYE	1.873.309,50

Şirketin yasal kayıtlarına göre -100.000,00 TL. (eksi yüzbin) olan öz sermayesi kur farkı zararlarının elimine edilmesi sonucu yani zarar olarak kabul edilmemesi halinde öz sermaye 1.873.309,50 TL. olarak hesaplanmıştır. Bu durumda şirketin düzeltme sonrası öz sermayesi ile TTK.'nun 376. maddesi bakımından sermaye kaybı meydana gelmemektedir.

Tebliğin 14. ve TTK.’nun 139. maddesinde ifade edilen birleşme kriterlerinin sağlanması bakımından kur farkı zararları ile ilgili düzenleme sermaye kaybı olan şirketler açısından son derece önemlidir. Daha sonra hazırlayacağım makalede sermaye kaybı ve borca batık yani kırmızı bilançosu olan şirketlerin birleşme kriterlerini sağlaması bakımından, kur farkı zararlarını elimine ederek öz sermayelerinin yeniden hesaplamasını bir örnekle açıklamaya çalışacağım.

Kaynak:

- Türk Ticaret Kanunu

- Türk Ticaret Kanunu Gerekçesi

- Türk Ticaret Kanununun 376. maddesinin uygulanmasına

   ilişkin usul ve esaslar hakkında tebliğ

12.10.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.