Vedat Nair
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
vedatnair@hotmail.com

Sabit Kıymet Alımında Oluşan Faiz ve Kur Farklarının Değerlendirilmesi ve Maliyetin Azaltılması - 1

Kredili yada dövizli olarak sabit kıymetlerin ediniminde ortaya çıkan finansman maliyetlerinin ne şekilde değerlendirileceği 163 sayılı VUK. Genel Tebliği ile açıklanmıştır. Tebliğde yapılan düzenlemede kredili alımlarda oluşacak faizlerin kuruluş dönemine ait olanlarının sabit kıymetle birlikte amortisman yoluyla itfa edilmek üzere yatırım maliyetine eklenmesi,  işletme dönemine ait olanların ise, ilgili bulundukları yıllarda doğrudan gider yazılması ya da maliyete intikal ettirilmek suretiyle amortismana tabi tutulması gerektiği açıklanmıştır.

Kuruluş dönemi; Sabit kıymetin yatırımına başlama zamanından tamamlanarak kullanıma hazır hale getirildiği dönem olarak düşünülebilir.

İşletme dönemi ise; Sabit kıymetin tamamlanarak aktife alınması ve kullanımına başlanmasından sonraki çalışma dönemleri olarak değerlendirilebilir. Yani kuruluş döneminden sonraki dönemler işletme dönemidir. Ayrıca faiz ve kur farkları ile ilgili olarak, 334 sayılı VUK. Genel Tebliğinde aktifleştirme tarihine kadar olan kısmının maliyete intikal ettirilmesi, aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanların ise seçimlik hak olarak doğrudan gider yazılması veya maliyete intikal ettirilmek suretiyle amortismana tabi tutulması gerektiği ifade edilmiştir. Her ne kadar 163 sayılı VUK. Genel Tebliğinde faizlerin maliyete ilave edilmesi için kullanılan kuruluş dönemi ibaresi aktifleştirme tarihi gibi algılansa da tebliğlerde bahsedilen dönem ifadelerini hesap dönemi olarak değerlendirmek gerekmektedir.  

Ortaya çıkan kur farklarının ise, sabit kıymetin iktisap edildiği dönem sonuna kadar olanların, kıymetin maliyetine eklenmesi zorunlu bulunmakta, aynı kıymetlerle ilgili söz konusu dönemden sonra ortaya çıkan kur farklarının ise ait oldukları yıllarda doğrudan gider yazılması ya da maliyete intikal ettirilerek amortisman konusu yapılması, gerekmektedir. 334 sayılı VUK Genel Tebliği ile de lehe oluşacak farkların da  aktifleştirme işleminin gerçekleştiği dönemin sonuna kadar oluşan kısmının maliyetle ilişkilendirilmesi, aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanların ise kambiyo geliri olarak değerlendirilmesi veya maliyetten düşülmek suretiyle amortismana tabi tutulması gerekeceği açıklanmıştır.

Kısaca, işletme dönemine kadar olan faizler ile İktisap edildiği hesap döneminin sonuna kadar olan kur farklarının yatırımın maliyetine ilave edilmesi zorunludur. Bundan sonraki dönemlerde ortaya çıkan farklar için ise gider yada maliyet yöntemini benimsemekte mükellefler serbesttir.

Maliyet yöntemi seçildiğinde lehe ortaya çıkan kur farkları maliyeti azaltıcı bir durum yaratacaktır. Maliyetin azaltılmasının amortismana etkisi cari dönemde ortadan kaldırılabilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus ortaya çıkan negatif amortisman tutarının önceki yılları da kapsayacak şekilde nasıl düzeltileceğidir. Zira önceki yıllarda daha yüksek maliyet üzerinden amortisman ayrılarak kayıtlara alınmıştı. Bu durumda negatif maliyet tutarı ilgili kalem altında takip edilerek hesaplamalarda bu tutarları azaltıcı bir unsur olarak takip edilir ve kalan sürede hesaplanan amortismanlardan mahsup edilerek düzeltilir. Konu hakkında yazı yazan meslektaşlarım genel olarak kur farkının artması yönünde görüşlerini belirterek buna uygun örnekler vermişlerdir. Kurun düşmesi durumunun maliyeti ve amortismanı nasıl etkileyeceğini basit bir örnekle ifade etmeye çalışalım;

Örnek: Satala İnşaat ve Turizm A.Ş. tarafından döviz karşılığı 10.000 TL. ve ekonomik ömrü 5 yıl olan bir duran varlığın 15.02.2009 tarihinde yatırımına başlanılmış, 30.09.2010 yılında aktifleştirilerek kullanımına hazır hale getirilmiştir. Aktifleşme dönemi ve sonraki yıllarda faiz ve kur farklarının döviz karşılığı tutarlarına ait bilgiler aşağıdaki gibidir;

 

Yıllar	Faiz	Kur Farkı	Kur Etkisi
2010	600,00	800	Aleyhte fark
2011	600,00	400	Aleyhte fark
2012	600,00	-100	Lehte Fark
2013	600,00	-700	Lehte Fark
2014	600,00	-900	Lehte Fark
Toplam (TL)	3.000,00	-500	Lehte Fark
Faiz ve Kur Farkının Net Etkisi		2.500

 

Örnekte aktifleştirme döneminden sonraki dönemler içinde Maliyet Yönteminin tercih edildiğini düşünerek faiz ve kur artış/azalışlarının maliyete ve dolayısı ile amortismana etkisini hesaplamaya çalışalım;

 

Yıllar	Duran Varlık	Aktifleşme Tarihi	Değer / Maliyet	Oranı	1. Yıl Amort.	2. Yıl Amort.	3. Yıl Amort.	4. Yıl Amort.	5. Yıl Amort.	Toplam Amort.
2010	Örnek D.V.	30.09.2010	10.000,00	0,20	2.000,00	2.000,00	2.000,00	2.000,00	2.000,00	10.000,00
2010	Faiz	30.09.2010	600,00	0,20	120,00	120,00	120,00	120,00	120,00	600,00
2010	Kur Farkı	31.12.2010	800,00	0,20	160,00	160,00	160,00	160,00	160,00	800,00
2011	Faiz	31.12.2011	600,00	0,25		150,00	150,00	150,00	150,00	600,00
2011	Kur Farkı	31.12.2011	400,00	0,25		100,00	100,00	100,00	100,00	400,00
2012	Faiz	31.12.2012	600,00	0,33			200,00	200,00	200,00	600,00
2012	Kur Farkı	31.12.2012	-100,00	0,33			-33,33	-33,33	-33,33	-100,00
2013	Faiz	31.12.2013	600,00	0,50				300,00	300,00	600,00
2013	Kur Farkı	31.12.2013	-700,00	0,50				-350,00	-350,00	-700,00
2014	Faiz	31.12.2014	600,00	1,00					600,00	600,00
2014	Kur Farkı	31.12.2014	-900,00	1,00					-900,00	-900,00
TOPLAM (TL)			12.500,00		2.280,00	2.530,00	2.696,67	2.646,67	2.346,67	12.500,00
Toplam Faiz Farkı					120,00	270,00	470,00	770,00	1.370,00	3.000,00
Toplam Kur Farkı					160,00	260,00	226,67	-123,33	-1.023,33	-500,00
Net Finansal Etki					280,00	530,00	696,67	646,67	346,67	2.500,00

                   (*) Hesaplamalara ait muhasebe kayıtları daha sonra yapılacaktır.

 

Yukarıda verdiğim örnekte maliyet yöntemini benimsediğimiz için faizlerin tamamı aleyhte değerlendirilmiş ve maliyeti artırıcı bir unsur olarak kayıtlara alınmıştır. Kur Farkları da maliyetle ilişkilendirilmiş, ancak lehe (kur azalışı nedeniyle) oluşan farklar eksi kalem olarak dikkate alınmıştır. Bu durumda hesaplanan amortisman da negatif olmuş ve o varlığın ilgili cari dönem amortismanı içerisinden mahsubu yapılarak elimine edilmiştir. Son yıl oluşan ve cari amortismana giderine mahsup edilemeyen net -300 TL.’lik negatif amortismanın ise (600-900= -300) gelir olarak dikkate alınması uygun olacaktır. Örnekte 3.000 TL. faiz maliyeti artırıcı unsur olarak varlık maliyetine girerken, -500 TL. net kur farkı maliyet bedelini düşürmüştür. Her döneme ait finansal farklar kalan itfa süresi dikkate alınarak amortismana tabi tutulmuştur. Buna göre 2012, 2013, 2014 dönemlerine ait negatif farklar varlık maliyetini azaltmış ve buna istinaden ortaya çıkan negatif amortisman bedeli de eksi tutar olarak hesaplamalara dahil edilmiştir.

Duran Varlık yatırımında finansal farkların değerlendirilmesiyle ilgili olarak yaşanan tereddütlerden biri de faiz ve kur farkının birlikte mi yoksa ayrı ayrı mı değerlendirileceği hususudur. 163 sayılı VUK Genel Tebliği’nde faiz ve kur farkları ayrı bentlerde düzenlenmiş ise de birlikte değerlendirilmesi konusu Tebliğde yer almamaktadır. Ancak İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlüğü vermiş olduğu 17/04/2014 tarih ve 11395140-105[262-2012/VUK-1- . . .]-1012 sayılı muktezada bu husus açıklanmıştır. Buna göre;”… amortismana tabi iktisadi kıymetlerin iktisabında kullanılan bir krediye ilişkin ödenen faiz ve oluşan kur farkının birlikte değerlendirilmesi, kıymetin aktife alındığı hesap dönemini takip eden hesap dönemlerinde ödenen faiz ve oluşan kur farkının ya maliyete eklenmesi veya doğrudan gider kaydedilmesi ve yapılan bu seçimin daha sonraki dönemlerde de değiştirilmeksizin uygulanması icap etmektedir.” açıklamalarına yer verilmiştir.

30.03.2015

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.