Vedat Nair
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
vedatnair@hotmail.com

Serbest Meslek Mükellefiyeti İle Ticaret Şirketlerinin Vergisel ve Genel Olarak Karşılaştırılması

Gelir vergisi kanununun 65. maddesinde serbest meslek faaliyetinin tarifi “Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.” şeklinde yapılmış ve sermayeden çok mesleki bilgi ve ihtisasa dayalı işlerin bir işverene bağlı olmadan, bağımsız olarak kendi nam ve hesabına yapılması olarak açıklanmıştır.

GVK.’nun da yapılan tarifteki bilgi ve ihtisasın tespitinin yapılmasıyla ilgili bir açıklama ise vergi kanununda tanımlanmamıştır. Her ne kadar GVK’nın 66. maddesinde serbest meslek erbabının kimler olacağı sayılmışsa da bu niteliğin ispatı istenmemiştir. Örneğin arzuhalci, müşavir, borsa ajanı ve acentesi, sünnetçi gibi mesleklerin bilgi ve ihtisaslarını ölçme yada belgeleme konusunda vergi kanunlarından bir düzenleme yoktur.

Tanım ve açıklama kanunda böyle yapılmış olsa da serbest meslek mükellefiyeti tesis etmiş bütün mükellefler; avukat, doktor, diş hekimi, veteriner hekim, mimar, mühendis, müşavir, serbest muhasebeci mali müşavir, yeminli mali müşavir, danışman, ressam, yazar, bestekar, kimyager, noter serbest öğretmen, artist, menejer, senarist, yönetmen, ebe, sünnetçi, arzuhalci, rehber ve sağlık memurlarının yaptıkları işleri ticaret şirketi çatısı altında yapmaları da mümkündür. Bu durumda ortada bir ticaret şirketi tüzel kişiliği olsa da şirket ortağı olarak bu tüzel kişiliğe yapılan serbest meslek faaliyetinin niteliği değişmeyecek ve verilen serbest meslek faaliyeti karşılığı düzenlenen serbest meslek makbuzun da stopaj yapılacaktır.

Müellif, mütercim, heykeltraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlamak veya kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde edilen kazançlar istisnasından yararlananlardan %17, Diğer serbest meslek kazançlarında %20, oranında vergi tevkifatı yapılacaktır. Serbest meslek faaliyetiyle uğraşanlara yapılan ödeme esnasında yapılan kesinti bir ön vergileme olup, bu kesinti yıllık beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Mahsubu yapılan kesinti tutarı, beyannamede hesaplanan vergiden fazla olduğu takdirde, vergi dairesince mükellefe yazı ile bildirilir ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde müracaatı üzerine kendisine iade edilecektir.

Bu yazımda yapılan işin bir ticaret şirketi tüzel kişiliği olarak yapılması ile serbest meslek mükellefi olarak yapılmasında genel ve vergisel farklılıkları başlıklar altında örneklerle ortaya koymaya çalışacağım.

1)    VERGİSEL FARKLILIKLAR

	SESBEST MESLEK MÜKELLEFİNİN VERGİ YÜKÜ (Vergi oranı %20 olursa)
	Toplam Vergi Yükü		Serbest meslek mali kar	500.000,00
	Karşılaştırması		60.000 TL için vergi	13.760,00
			Aşan kısım 440.000%35	154.000,00
			Toplam vergi	167.760,00
	Serbest M. Makbuzunda
	Hesaplanan stopaj %20		(500 bin %20 si)	100.000,00
	Beyan edilecek vergi			167.760,00
	Ödenecek Vergi			67.760,00
	ŞİRKET ŞEKLİNDE FAALİYETİNDE VERGİ YÜKÜ
	1. DURUM
	Şirket mali kar		500.000,00
	% 20 Kurumlar vergisi		100.000,00
	Safi Kazanç		400.000,00
	Kar dağıtımı %15		60.000,00
	Kar dağıtımı net		340.000,00
	Şahıs gelir beyanı safi kazancın 1/2'si		200.000,00
	60 bin  için		13.760,00
	140 bin için %35		49.000,00
	Toplam ortağın şahsi vergisi		62.760,00
	Nihai şahsi vergi		62.760,00
	%15 stopaj ve şahsi vergi		60.000,00
	Ödenecek fark şahsi vergi		2.760,00
	Toplam vergi yükü		162.760,00
	2. DURUM
	Eğer ortak huzur hakkı alırsa		80.000,00
	Kurum mali karı (500-80 bin)		420.000,00
	Kurumlar vergisi		84.000,00
	Safi Kazanç		336.000,00
	Kar dağıtımı %15		50.400,00
	Kar Dağıtımı net		285.600,00
	Şahıs Gelir Beyanı Safi Kazancın 1/2'si		168.000,00
	60 bin  için		13.760,00
	108 bin için %35		37.800,00
	Toplam ortağın şahsi vergisi		51.560,00
	Nihai şahsi vergi		51.560,00
	%15 stopaj ve şahsi vergi		50.400,00
	Ödenecek fark Şahsi vergi		1.160,00
	Ücretin vergisi 27 bin için		4.850,00
	Aşan 53 bin için %27		14.310,00
	Toplam ücret vergisi		19.160,00
	Toplam vergi yükü		154.720,00
	3. DURUM
	Eğer ortak huzur hakkı alırsa		190.000,00
	Kurum mali karı (500-190 bin)		310.000,00
	Kurumlar vergisi		62.000,00
	Safi kazanç		248.000,00
	Kar dağıtımı %15		37.200,00
	Kar dağıtımı net		210.800,00
	Şahıs gelir beyanı safi kazancın 1/2'si		124.000,00
	60 bin  için		13.760,00
	64 bin için % 35		22.400,00
	Toplam ortağın şahsi vergisi		36.160,00
	Nihai şahsi vergi		36.160,00
	%15 stopaj ve şahsi vergi		37.200,00
	İade edilecek şahsi vergi		1.040,00
	Ücretin vergisi 97 bin için		23.750,00
	Aşan 93 bin için % 35		32.550,00
	Toplam ücret vergisi		56.300,00
	Toplam Vergi Yükü		154.460,00
	4. DURUM
	Eğer ortak huzur hakkı alırsa		190.000,00
	Ortağın şirkete verdiği s. meslek hizmeti		70.000,00
	Kurum mali karı (500-190-70 bin)		240.000,00
	Kurumlar Vergisi		48.000,00
	Safi Kazanç		192.000,00
	Kar dağıtımı %15		28.800,00
	Kar dağıtımı net		163.200,00
	Ücretin vergisi 97 bin için		23.750,00
	Aşan 93 bin için % 35		32.550,00
	Toplam ücret vergisi		56.300,00
	Şirket ortağı yıl içinde serbest		70.000,00
	Meslek makbuzu düzenlerse (70 bin)
	Stopaj oranı %20 olsun		14.000,00
	Serbest meslek kazancı		70.000,00
	Şahıs gelir beyanı safi kazancın 1/2'si		96.000,00
	Toplam ortağın şahsi beyanı		166.000,00
	60 bin için		13.760,00
	106 bin için % 35		37.100,00
	Toplam ortağın şahsi vergisi		50.860,00
	Kesinti yoluyla ödenen (%15 kar dağ.)		28.800,00
	Serbest meslek stopajı		14.000,00
	Mahsup edilecek vergiler toplamı		42.800,00
	Ödenecek vergi		8.060,00
	Toplam vergi yükü		155.160,00
	3. ve 4. duruma göre verilen s. meslek hiz. vergi farkı		700,00  (1)
	NOT:
-	Gelir vergisi tarifesine göre hesaplanan vergi yıl içinde hesaplanan tevkifattan
	az ise fark iade/mahsup edilecektir.
-	2014 vergi tarifesine göre hesaplanmıştır.
-	Yasal yedek hesaplaması göz ardı edilmiştir.
-	Kar dağıtımında matrah safi kazancın 1/2'sidir.
-	Ücret (huzur hakkı) tek işverenden alınmaktadır.
	Sigorta hesaplamaları göz ardı edilmiştir.
-	4. durumda şirkete verilen 70 bin TL. serbest meslek hizmetinden dolayı kurumlar vergisi
	oranı ile gelir vergisi tarifesi farkından kaynaklı olarak %1 fark etmektedir. (700/70.000) (1) -          -  Yasal yedek ayrılmamıştır.

 

Yukarıdaki tabloda görüleceği üzere serbest meslek mükellefi olarak faaliyet verilmesi durumunda vergi tutarının en yüksek seviyede olduğu görülmektedir. Çünkü serbest meslek faaliyetinde vergi hesaplamasında artan oranlı tarife uygulanmaktadır. Yaklaşık 170.000 TL’ye kadar olan kazançlar için hesaplanan (Kurumlar için net karın tamamının dağıtıldığı varsayımı ve yasal yedek hesaplaması dikkate alınmadığı durumda) kurumlardaki toplam vergi yükü, serbest meslek faaliyetine yakın tutarda hesaplanırken, bu tutardan sonra serbest meslek kazancına uygulanacak vergi oranı %27-%35 olacağından daha yüksek tutarda vergi hesaplanmaktadır. Kısaca serbest meslek kazancının yaklaşık 170.000 TL, üzerinde olacağı durumlarda vergi yönünden ticaret şirketlerine göre daha fazla vergi hesaplanacağı görülmektedir. (2) Yukarıda vergisel farklılıkları gösteren tablolarda kurumlar için hesaplanan en düşük vergi tutarı 3. durum da 154.460 TL.,  serbest meslek için hesaplanan vergi tutarı 167.760 TL olduğu, bunun ortalama % 8 civarında vergi farkı yarattığı görülmektedir.

Şirket olarak faaliyet verilmesi durumunda ise kurumlar vergisine tabi tutulan ve daha sonra tamamı kar dağıtımı yapılan 170.000 TL. üzerindeki kazançlarda vergi yükünün daha düşük seviyelerde olduğu anlaşılmaktadır. Ancak şirketin gider şekillerine göre de bu vergi tutarı dört farklı durumda örneklendirilerek irdelenmiştir. Şirket ortağına ücret ve benzeri bir ödeme yapıldığında gelir vergisi tarifesindeki ücretlerle ilgili oranlar ücret dışı gelirlere uygulanan oranlardan daha düşük olduğundan yapılan ücret ödemeleri nispetinde vergi tutarı azalmış olacaktır. Bu kıyaslamayı yukarıdaki 1. durum ve sonraki durumlara bakarak anlayabiliriz. 3. durumda ücret (huzur hakkı) daha fazla arttırıldığında toplam vergi, yükünün daha da azaldığını görmekteyiz.

4. durumda şirket ortağının, şirkete serbest meslek hizmeti verdiğini varsayarsak  bu durumda bir önceki duruma göre verilen hizmet bedelinin %1’lik tutarı kadar vergi artışı olduğunu görmekteyiz. (1)

3. durumdaki şahsi vergi = 37.160,00

4. durumdaki şahsi vergi =  51.860,00

Fark : 14.700  (70.000 serbest meslek  hizmet  vergi farkı)

Eğer bu tutar için kurumlar vergisi hesaplansaydı 14.000 vergi yükü olacaktı

Vergi farkı bu nedenle 14.700-14.000 = 700 olmuştur. (700/70.000 = %1) ki bu tutar 70 binin kurumlar vergisi oranı genel tarife oranının farkından kaynaklanmaktadır.

(2)	S.M. beyanı		K.V. beyanı	K.V. beyanı
S.M.K	170.000,00	Kar	170.000,00	168.000,00
Vergi tutarı	52.260,00	K.V.	34.000,00	33.600,00
		Net kar	136.000,00	134.400,00
		Kar dağ. Stpj	20.400,00	20.160,00
		Dağıtılacak kar	115.600,00	114.240,00
		Yıllık beyan	68.000,00	67.200,00
		Safi kar 1/2
		Nihai gelir ver.	16.560,00	16.280,00
		İade ed. Ver	3.840,00	3.880,00
Toplam vergi	52.260,00	Toplam vergi	50.560,00	49.880,00

(Serbest meslek vergi yükü için gelir vergisi tarifesi, Kurumlar açısından vergi yükü hesaplamasında ise %20 kurumlar vergisi ve kalan karın dağıtımı varsayılarak safi kara genel gelir vergisi tarifesi uygulanmıştır.)

2)      GENEL FARKLILIKLARI
	AÇIKLAMA	SERBEST MESLEK			ŞİRKETLER
1	Vergileme Şekli	Makbuz üzerinden %20 stopaj var.			Kurum kazancı üzerinden
		Ancak bu stopaj yıllık vergiden mahsup			yıllık vergileme.
		edilir.
	Vergi Yükü (Genel Oran)	60 bine  kadar ortalama %24,5			Şirketlerde %20
	2014 yılı için	60 binden fazlası için %35
		artan oranlı vergi sistemi vardır
		serbest meslek makbuzu
		düzenlenirken yıllık vergiden mahsup
		edilmek üzere stopaj yapılır.
2	Bağkur Ödemeleri	Şahıs yaptığı bağkur primi			Ortaklar kendisi öder
		ödemesini beyannamesinde			şirket açısından gider olmaz.
		dikkate alır.
3	Kişisel Harcamalar	İşle ilgili olmak kaydıyla			İşle ilgili ve işin neviyle orantılı
		yapılan harcamalar dikkate			yemek, seyahat ve ikamet
		alınır ki yemek ve temsil			giderleri dikkate alınır.
		giderleri açısından bunun
		ispatı güçtür.
4	Para Transferi/Kullanımı	Şahıs işlertmelerinde			Ortaklar nakit ihiyaçlarını
		nakit hareketleri daha			her an şirketten temin edemez
		kolay olmaktadır.			para alış verişleri belli kurallara
					bağlıdır.( KVK md. 12)
					Şirketten borç alınması halinde
					makul faiz oranlarında şirkete
					faiz ödemek zorunda kalırlar.
5	Örtülü Sermaye	----			Var (KVK md. 12)
	Örtülü Kazanç	----			Var (KVK md. 13)
6	3. Kişilere karşı	Tüm mal varlıklarıyla			Sermayesi oranında
	Sorumluluk
	Kamu borçlarına karşı	Tüm mal varlıklarıyla			Kamu borçlarında yönetim
	Sorumluluk				kurulu tüm mal varlığı ile
7	Kar dağıtımı	Kar dağıtımı yok işletme			Verilendirilmiş kurum kazancı
		sahibi elde edilen karı dilediği			üzerinden %15 ayrıca stopaj yapılır
		şekilde kullanabilir.			Ayrıca ortaklar elde ettiği menkul
					sermaye iradı olan kar dağıtımının
					1/2 si üzerinden beyanda bulunur.
					(27 bini aşarsa)
8	Denetim	Denetim mecburi değil			A.Ş. ise her durumda TTK
					denetimine tabidir.
					6455 Sayılı kanunun 80. md.'si ile
					TTK'ya eklenen
9	Sermaye	Kuruluş için belli bir sermaye			A.Ş. Ler için en az 50 bin
		ödeme söz konusu değil.			LTD. ler için en az 10 bin
					sermaye gereklidir.
10	Tutulması gereken	Serbest meslek kazanç			Yevmiye Defteri
	Defterler	defteri			Envanter Defteri
					Kebir Defter
					Karar Defteri
					Genel Kurul Müzakere Defteri
					Pay Defteri
					Damga Defteri
					Yönetim Kurulu Karar Defteri
					LTD. Ortaklar Kurulu Karar Defteri

 

11	Organlar	Serbest meslek erbabı			Genel kurul
					Yönetim kurulu
					Denetim kurulu

Sonuç:

Vergi farklılıklarını yukarıdaki tabloda farklı senaryolarla  ortaya koymaya çalıştım. Belli bir tutarın üzerinde (Yaklaşık 170.000 TL.) kar olması durumunda ticaret şirketi olarak faaliyette bulunmanın vergisel olarak ortalama yüzde sekiz daha olumlu sonuçlandığı görülmektedir. Ticaret şirketi olarak faaliyet yapacak serbest meslek mükelleflerinin bu organizasyonu kurarken daha yüksek kar amaçlayacakları kesindir. Yaptığımız örneklerde yıllık kazanç tutarı daha yüksek seviyede tutulmuştur. Buna göre faaliyetin serbest meslek mükellefi olarak yapılması durumunda vergi tutarının en yüksek seviyede olduğu görülmektedir. Ayrıca vergi hesaplama şekli diğer gelir vergisi mükellefleri içinde aynı olacağından (ücretler dışında) yapılan kıyaslamalar bunlar içinde geçerli olacaktır. Diğer taraftan şirketlerin TTK.’nuna uyumu, tutulacak defterler ve kayıt düzeni, şirket organlarının seçimi ve oluşturulması, genel yönetim harcamalarının daha yüksek olacağı, buna benzer farklılıklardan dolayı  ticaret şirketlerinin kompleks yapıda olacakları gözükmektedir.

13.03.2014

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.