Vedat İlki
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
vedat.uzman@gmail.com

Engelli Emekliliğinde Çözülmeyen Sorun!

Engelli haftası bu yıl covit-19 salgınına takılmasına rağmen,sanal ortamlarda paylaşılarak hatırlatmalar yapılıyor.

5510 SAYILI KANUNLA ENGELİLER İÇİN DÜZENLEME YAPILDI

İşe başlamadan önce malul olanlar 5510 Sayılı Kanuna tabi sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce çalışma gücünün % 60’ını kaybettiği önceden veya sonradan tespit edilen sigortalı bu hastalık veya özrü sebebiyle malullük aylığından yararlanamaz. Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce Kanunun 25. maddesinin ikinci fıkrasına göre malul sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya özürü bulunan ve bu nedenle malullük aylığından yararlanamayan sigortalılara, yaşları ne olursa olsun en az on beş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaşlılık aylığı bağlanacaktır.

Ancak, 4/1-(a) sigortalıları için Kanunun geçici 6. maddesinin yedinci fıkrasının (c) bendinde 3960 gün sayısı kademelendirilirken, 4/1-(b) sigortalıları yönünden ilk defa getirilen bu düzenleme, 2008/Ekim ayı başından sonra tahsis talebinde bulunan sigortalılar için hemen uygulanacaktır.
Diğer taraftan, Kanunun 28. maddesinin dördüncü fıkrasına göre, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce 25. maddenin ikinci fıkrasına göre malul sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya özrü bulunan ve bu nedenle malullük aylığından yararlanamayan sigortalıların çalışma gücü kayıp oranları her halükarda % 60 ve üzerinde olduğundan bunlar için Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Kocatepe Sağlık Sosyal Güvenlik Merkezi bünyesindeki Sağlık Kurulundan yeni bir derecelendirme istenmeyecektir.

5510/28. madde dördüncü fıkra ve geçici 6. madde yedinci fıkra (c) bendine göre ilk defa çalışmaya başladığı tarih itibariyle malul sayılanlar

(4/1-(a) sigortalıları için)
İlgili kanun	Madde	Sigortalılık süresinin başlangıcı	Sigortalılık süresi	Gün sayısı
5510	GM.10/Bir	2008/Ekim (hariç) öncesi	15	3600
	GM.6/Yedi-(c)	2008/Ekim (dahil) - 31.12.2008	15	3700
		01.01.2009 - 31.12.2009	15	3800
		01.01.2010 - 31.12.2010	15	3900
	28/Dört	01.01.2011'den sonra	15	3960

Çalışma gücündeki kayıp oranı % 60’dan az olanlar
Çalışma gücü kayıp oranlarının % 60’ın altında olması nedeniyle malul sayılmayan sigortalılardan, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce veya sonra çalışma gücü kayıp oranının % 60’ın altında olduğu tespit edilenlere, Kanunun 28. maddesinin beşinci fıkrasında yine belirli bir sigortalılık süresi ve prim gün sayısı koşullarını yerine getirmeleri halinde yaşlılık sigortasından aylık bağlanması öngörülmüştür.

Buna göre; Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu, Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Kocatepe Sağlık Sosyal Güvenlik Merkezi bünyesindeki Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;
a) % 50 ila % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,
b) % 40 ila % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün,
malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla herhangi bir yaş şartı aranmaksızın yaşlılık aylığına hak kazanacaktır.

Bu fıkra gereğince Ankara Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü Kocatepe Sağlık Sosyal Güvenlik Merkezi bünyesindeki Sağlık Kurulunca düzenlenen raporlarda oranın % 59 ve daha üzerinde belirlendiği durumlarda da aylığa hak kazanma şartları ve oranı Kanunun 28/5-(a) bendi hükümlerine göre belirlenecektir.
5510/28. madde beşinci fıkra ve geçici altıncı madde yedinci fıkra (d) ve (e) bentlerine göre çalışma gücü kaybı oranı % 60’ın altında olanlar
(4/1-(a) sigortalıları için)

Sigortalılık süresinin başlangıcı	Çalışma gücü kayıp oranı
	% 50- % 59		% 40- % 49
	Sigortalılık süresi	Gün sayısı	Sigortalılık süresi	Gün sayısı
--.10.2008 - 31.12.2008	16	3700	18	4100
01.01.2009 - 31.12.2009	16	3800	18	4200
01.01.2010 - 31.12.2010	16	3900	18	4300
01.01.2011 - 31.12.2011	16	4000	18	4400
01.01.2012 - 31.12.2012	16	4100	18	4500
01.01.2013 - 31.12.2013	16	4200	18	4600
01.01.2014 - 31.12.2014	16	4300	18	4680
01.01.2015'den sonra	16	4320	18	4680

4/1-(a) sigortalıları için ilk defa 2008/Ekim ayı başında sigortalı olanlardan Kanunun geçici 6. maddesinin yedinci fıkrasının (d) bendinde 4320 gün, (e) bendinde de 4680 gün için kademelendirme öngörülmüş olup, 4/1-(b) sigortalıları için ise Kanunun yürürlük tarihinden sonra talepte bulunanlara, koşulların yerine gelmesi halinde aylık bağlanacaktır.
Ancak, Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olup, sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlandığını gerek Kanunun yürürlük tarihinden önce gerekse Kanunun yürürlük tarihinden sonra tespit ettiren 4/1-(a) sigortalılarının sakatlık derecelerine göre aylığa hak kazanma koşulları 506 sayılı Kanunda olduğu şekliyle korunmuştur.

EKİM 2008 ÖNCESİ ENGELLİ SİGORTALI

Engelli nedeniyle vergi indiriminden yararlananlar

5510 sayılı Kanunun geçici 10. maddesinin iki ve üçüncü fıkraları ile sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlananların, 506 sayılı Kanunda öngörülen aylığa hak kazanma koşulları korunmuştur.

Kademeli geçiş ile sistem ağırlaştırıldı.

- 06.08.2003 tarihinden önce sigortalı olup bu tarihte en az 12 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi olanlara 15 yıl 3600 gün,

- 06.08.2003 tarihinden sonra ilk defa sigortalı olanlardan sakatlık derecesi;

Birinci derecede sakatlığı (% 80 - % 100 arasında) olanlara en az 15 yıl sigortalılık süresi ve en az 3600 gün,

İkinci derecede sakatlığı (% 60 - % 79 arasında) olanlara en az 18 yıl sigortalılık süresi ve en az 4000 gün,

Üçüncü derecede sakatlığı (% 40 - % 59 arasında) olanlara en az 20 yıl sigortalılık süresi ve en az 4400 gün,

şartlarıyla yaşlılık aylığı bağlanacaktır.

06.08.2003 tarihinden önce sigortalı olup bu tarihte 12 yıldan daha az sigortalılık süresi bulunanlar ise 506 sayılı Kanunun geçici 87. maddesindeki kademeli geçiş sürecindeki şartları yerine getirmeleri halinde yaşlılık aylığına hak kazanacaklardır. 

06.08.2003 tarihindeki sigortalılık süresi/başlangıcı	I. Derece sakat		II. Derece sakat		III. Derece sakat
	Sigortalılık süresi	Gün sayısı	Sigortalılık süresi	Gün sayısı	Sigortalılık süresi	Gün sayısı
12 yıldan Fazla 06.08.1991’den önce	15 yıl	3600	15 yıl	3600	15 yıl	3600
9 yıl – 12 yıl 07.08.1991- 06.08.1994	15 yıl	3600	15 yıl 8 ay	3680	16 yıl	3760
6 yıl – 9 yıl 07.08.1994 - 06.08.1997	15 yıl	3600	16 yıl 4 ay	3760	17 yıl	3920
3 yıl – 6 yıl 07.08.1997 - 06.08.2000	15 yıl	3600	17 yıl	3840	18 yıl	4080
0 yıl – 3 yıl 07.08.2000 - 06.08.2003	15 yıl	3600	17 yıl 8 ay	3920	19 yıl	4240
06.08.2003 tarihinden sonra	15 yıl	3600	18 yıl	4000	20 yıl	4400

5510 sayılı Kanunun Geçici 10. maddenin ikinci fıkrasında belirtilen ve sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlananların sevk ve kontrol muayene işlemleri mülga 506 sayılı Kanun uygulamasında olduğu şekilde yapılmaya devam edilecektir.

Oysa 06/08/2003 tarihinden önce en basit emekli şekli olan engelliler için maliyeden alınan engellilere esas sakatlık vergi indirimi şartı ile 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün yetiyordu.

Reform söylemi ile tıpkı sağlam kişiler ile aynı kefeye konularak onlarda kademelendirildi.

BU İKİLEM NE ZAMAN DÜZELECEK?

1/10/2008 öncesi sigorta girişi olan engelliler için 3 kademe de belirlenen emeklilik koşulu ,1/10/2008 sonrası için iki kademe olarak uygulanmıştır.

Fakat 1/10/2008 sonrası engelli için emeklilik koşulları 1/10/2008 öncesine göre daha avantajlı olurken eski engelliler için şartları ağırlaştırılmıştır.

Örneğin:

Ekim 2008 ilk defa sigortalı olan Engelli Aşağıdaki Tabloda Yer Verilmiştir;

5510/28. madde beşinci fıkra ve geçici altıncı madde yedinci fıkra (d) ve (e) bentlerine göre çalışma gücü kaybı oranı % 60’ın altında olanlar (4/1-(a) sigortalıları için)
Sigortalılık süresinin başlangıcı	Çalışma gücü kayıp oranı
	% 50- % 59		% 40- % 49
	Sigortalılık süresi	Gün sayısı	Sigortalılık süresi	Gün sayısı
--.10.2008 - 31.12.2008	16	3700	18	4100

 Eylül 2008'de Sigortalı Olan Engelli İçin Aşağıdaki Tabloda Yer Verilmiştir;

06.08.2003 tarihindeki sigortalılık süresi/başlangıcı	I. Derece sakat		II. Derece sakat		III. Derece sakat
	Sigortalılık süresi	Gün sayısı	Sigortalılık süresi	Gün sayısı	Sigortalılık süresi	Gün sayısı
06.08.2003 -30.09.2008 tarihine kadar	15 yıl	3600	18 yıl	4000	20 yıl	4400

 Tabloları karşılaştırdığınızda;

Böylecene 1 gün önce işe giren 4 yıl geç emekli olur mantığı ile karşı karşıya kalıyor.

Tüm uyumsuzluklara karşı bu mantık hatasının düzeltilmesi ve engellilerin haklarının iadesi gerekmez mi?

15.05.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.