Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

İhraç Edilen Malların Geri Gelmesi

İşletmelerin satın aldıkları malları tedarikçilere iade edebildikleri gibi satmış oldukları malların da müşterileri tarafından işletmelere iade edilmesi ticari hayatta sık karşılaşılan bir durumdur. Satış iadesi her zaman yurtiçi müşteriden kaynaklanmayabilir. Çalışma konumuz ihracatı gerçekleştirilen malların çeşitli sebeplerle yurtdışı müşteriler tarafından işletmeye geri gönderilmesi halinde karşılaşılabilecek durumların vergisel boyutuna değinmeye çalışacağız.

Mükerrer 27369 Sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan Gümrük Yönetmeliği’nin 446. maddesine göre ihraç edilen eşya aşağıdaki sebeplerden dolayı geri gelebileceği belirtilmiştir.

a) Gönderildiği ülkede yürürlükte olan mevzuat nedeniyle serbest dolaşıma girememesi veya kullanıma arz edilmemesi,

b) Kusurlu olması veya sözleşme hükümlerine uygun olmaması nedenleriyle alıcısı tarafından kabul edilmemesi,

c) İhracatçının elinde olmayan sebeplerle amaçlanan kullanıma girememesi,

Bu durumun Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki alıcıdan veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki yetkili kurumlardan alınacak belgelerle gümrük idaresine ispatı gerekir.

İlgili madde devamında ise ihracatçının elinde olmayan sebepler ifade edilmiş olup bunlar;

a) Gönderilen kişiye teslim edilmeden önce, eşyanın tabiatından ileri gelen veya nakliye sırasında meydana gelen hasar yüzünden Türkiye Gümrük Bölgesine geri gönderilen eşya,

b) Tüketilmek veya satılmak amacıyla yurt dışındaki sergi ve fuarlara gönderilen ancak, tüketilmeden veya satılmadan geri gelen eşya,

c) Alıcının fiziksel bir engeli veya yasal bir engel nedeniyle alıcısına teslim edilemeyen eşya,

ç) Tabiî afetler, tehlikeli ve salgın hastalıklar, büyük yangınlar, radyasyon ve hava kirliliği gibi önemli nitelikteki kimyasal ve teknolojik olaylar ile büyük nüfus hareketleri gibi kriz halleri veya siyasi ya da sosyal durumlarda meydana gelen ani ve beklenmeyen değişiklikler yüzünden alıcısına teslim edilemeyen veya ihracına ilişkin sözleşmede belirtilen tarihten sonra teslim edilen eşya,

d) Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülkelere gönderilen ancak, piyasa kuralları gereği gönderildiği ülkede satılamayan sebze ve meyveler,

4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 74.maddesinde “serbest dolaşıma giriş” tanımlanmış olup madde hükmü “Türkiye Gümrük Bölgesine gelen eşyanın serbest dolaşıma girişi; ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın ithali için öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması ve kanunen ödenmesi gereken vergilerin tahsili ile mümkündür.” şeklindedir. Yani eşyanın serbest dolaşıma girebilmesi için kanunen ödenmesi gereken vergiler ile diğer yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi gerekmektedir.

Mezkûr Kanunun 168.maddesinde ise “serbest dolaşımda bulunan eşya, Türkiye Gümrük Bölgesinden veya Türkiye’nin anlaşmalarla dâhil olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerinin diğer bir noktasından ihraç edildikten sonra üç yıl içinde yeniden serbest dolaşıma girmesi halinde ve beyan sahibinin talebi üzerine, ithalat vergilerinden muaf tutulur. Üç yıllık süre, beklenmeyen haller veya mücbir sebeplerle uzatılabilir.”

Geri gelen eşyanın, ihracı sırasındaki ayniyeti değişmeden yeniden ithali halinde ithalat vergilerine muafiyet tanınacağı Gümrük Kanunu’nun 169.maddesinde tanımlanmıştır. Yani “geri gelen eşyanın Türkiye’den çıkarken bulunduğu durum ve niteliğini geri geldiği sırada aynen muhafaza ediyor olması gerekir. Başka bir ifadeyle, eşyanız Türkiye’den çıktığı haliyle geri gelmeli; herhangi bir değişikliğe uğramamış olmalıdır. Geri gelen eşyanın ithal edilmesi için vereceğiniz gümrük beyannamesinde, eşyanın Türkiye’den çıkışı sırasında düzenlenmiş olan ihracat beyannamesine ait bilgileri de vermeniz gereklidir. Böylece, gümrük idaresi iki beyannamedeki bilgileri karşılaştırma ve eşyanın değişip değişmediğini kontrol etme imkânı bulacaktır.” *

Gümrük Kanunu’nun 170.maddesinde “168 ve 169 uncu madde hükümleri, dahilde işleme rejiminin uygulanmasından sonra ihraç edilen ve sonra geri gelen işlem görmüş ürünlere de uygulanır. Aynı hüküm yeniden ihraç edilen işlem görmüş ürünler için de geçerlidir.” ifade edilmiştir. Yani maddeden dahilde işleme rejimi kapsamında ihraç edilen ürün diğer şartları sağlamak şartıyla tekrar serbest dolaşıma girdiğinde ithalat vergilerinden muaf tutulacağı anlaşılmaktadır.

Gümrük Yönetmeliğinin 448.maddesinde “geri gelen eşyanın beyanı” bölümünde “Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edildikten sonra geri gelen eşyanın beyanı, beyanın kontrolü ve diğer işlemler 180 ila 195 inci madde hükümlerine göre yapılır. Yükümlü, ilgili gümrük idaresine eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinden ihracına ilişkin gümrük beyannamesi ve ayniyet tespitine ilişkin diğer belgeleri ibraz eder.”

Yönetmeliğin 180 ile 195 inci madde hükümleri “her türlü izin veya uygunluk belgesine tabi eşyaya ilişkin yetkili kurumlarca yapılacak kontroller, eşyanın muayenesi, belge kontrolü, muayene edilmeyecek eşya, görevlilerin sorumluluğu, muayene yeri, muayenede bulunacaklar, eksik muayenenin tamamlanması, ikinci muayene, ayniyet tespiti” vb. konulara ilişkindir.

“Yararlanılan menfaatlerin iadesi” bölümü yönetmeliğin 451.maddesinde ifade edilmiş olup hükümleri aşağıdaki gibidir.

“-İhraç edildikten sonra geri gelen eşyanın gümrük vergilerinden muaf olarak serbest dolaşıma girebilmesi için ihracat nedeniyle yararlanılan hak ve menfaat varsa bunların iade edildiğini gösteren belgenin beyannameye eklenmesi gerekir.

-İhracat nedeniyle katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi iadesinden veya istisnasından yararlanan eşyanın katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi tahsil edilir.”

1 Seri Nolu ÖTV Genel Tebliği’nin “5.1.3 İhraç Edilen Malların Geri Gelmesi” kısmında; “ÖTV mükelleflerince ihracat istisnası uygulanarak ihraç edilen malların, Gümrük Kanunu hükümlerine göre geri gelmesi halinde ithalatta ÖTV uygulanmayacaktır.

Ancak, ihracatçıların ÖTV iadesinden yararlandığı ihracat işlemine konu malların veya ÖTV ödemeksizin ihraç kaydıyla satın alarak ihraç ettiği malların geri gelmesi halinde, gümrük idaresince geri gelen mallar için ithalatın yapıldığı tarih itibariyle ÖTV uygulanacaktır. Bu nedenle geri gelen mallar için gümrük idaresi, ihracatçının ÖTV iadesinden veya tecil-terkin uygulamasından yararlanıp yararlanmadığını ihracatçının bağlı olduğu vergi dairesinden tespit edecek ve buna göre işlem yapacaktır.

İhraç kaydıyla yapılan teslimlere ilişkin olarak, ihraç kaydıyla teslimde bulunan mükellefin tecil edilen vergisi henüz terkin edilmemişse, ihracatçının ÖTV'yi gümrük idaresine ödediğinin tevsiki üzerine, vergi dairesince tecil edilen vergi gecikme zammı uygulanmaksızın terkin edilecektir.”

Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğinin II/A.1.1.3 bölümünde “ihraç edilen malların geri gelmesi” açıklanmıştır. İlgili tebliğ bölümü aşağıdaki gibidir.

“3065 sayılı Kanunun ithalat istisnasını düzenleyen (16/1-b) maddesi uyarınca, ihracat istisnasından faydalanılarak ihraç edilen ancak; Gümrük Kanunu’nun 168, 169 ve 170 inci maddelerinde belirtildiği şekilde geri gelen eşyanın ithalat istisnasından faydalanabilmesi için, bu eşya ile ilgili olarak ihracat istisnası nedeniyle faydalanılan miktarın gümrük idaresine ödenmesi veya bu miktar kadar teminat gösterilmesi gerekir. İhraç edildikten sonra geri gelen eşya için ithalat istisnasından faydalanılmak istenmemesi halinde, genel hükümler çerçevesinde KDV ödenerek eşyanın ithali mümkündür. Bu durumda, ilk ihracat kesin ihracat olarak değerlendirilir.

İthalat istisnasının uygulanabilmesi için ilgili gümrük idareleri ihracat istisnasından yararlanılan miktarı tespit etmek amacıyla mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesinden durumu bir yazı ile sorar. Bu yazıda geri gelen eşyanın cinsi, miktarı, tutarı, ilgili bulunduğu gümrük beyannamesinin tarih ve sayısı ile diğer gerekli bilgilere de yer verilir.

KDV ödenmek suretiyle satın alınan veya işletmede imal edilen malların geri gelmesi halinde, vergi dairelerince ihracat istisnasından faydalanılan miktarın belirlenmesinde, Kanunun 11’inci maddesi ile ihracatçıya getirilen imkânlar göz önüne alınarak aşağıdaki şekilde hareket edilir:

1. Vergi dairesince yapılacak inceleme sonunda, mükellefin geri gelen mallarla ilgili olarak ihracat sırasında iade talebinde bulunmadığı tespit edilirse, bu mallarla ilgili olarak ihracat istisnasından yararlanılan bir miktarın bulunmadığı ilgili gümrük idaresine bildirilir. Bu yazıyı alan gümrük idareleri geri gelen eşya ile ilgili olarak ithalat istisnası kapsamında işlem yapar.
2. Geri gelen malların bünyesine giren vergiler için ihracatçının, bu vergileri indiremeyip nakden veya mahsuben iade olarak talep ettiğinin belirlenmesi halinde, iade henüz yapılmamışsa ihracatçının KDV iadesinden yararlanmadığı kabul edilir ve geri gelen mallar için gümrükte KDV ödenmesi istenmez. Bu durumda, ihracatçının ilgili dönem beyannamesinde “iade” olarak beyan edilen tutarın geri gelen mallara isabet eden kısmı, malların geri geldiği vergilendirme dönemi 1 No.lu KDV Beyannamesinin 103 no.lu satırına yazılarak indirilir.
3. İhraç edilen malın, bu mala ait yüklenilen KDV’nin nakden veya mahsuben iadesinden sonra geri gelmesi halinde, geri gelen mallara isabet eden iade tutarının gümrükte ödenmesinden sonra ithalat istisnası kapsamında işlem yapılır. Dolayısıyla, geri gelen malların bünyesine giren vergiler için ihracatçının, bu vergileri indiremeyip nakden veya mahsuben iade olarak aldığının belirlenmesi halinde bu iadeden; geri gelen mallara isabet eden kısım kadar ihracat istisnasından faydalanıldığı belirtilir.
4. Vergi dairelerince, geri gelen eşyayla ilgili olarak ihracatçının ihracat istisnası nedeniyle faydalandığı miktar tespit edildikten sonra ilgili gümrük idaresine durum bildirilir.
5. Geri gelen mallara ilişkin olarak yüklenilen vergilerin indirim yolu ile giderilmiş veya iade talep edilmeksizin sonraki dönemlere devredilmiş olması hallerinde, bu vergilere ilişkin olarak bir işlem yapılmaz.

Geri gelen eşya dolayısıyla ihracatçı tarafından ilgili gümrük idaresine ödenen KDV, ilgili dönem beyannamesinde indirim konusu yapılabilir.”

Örnek: ABC Ltd. Şti. 100.000,00 TL + 18.000,00 TL KDV bedel karşılığında satın aldığı ürünleri ihraç etmiştir. İhraç edilen ürünlere ilişkin yüklenilen 18.000,00 TL KDV aynı dönemde ihracatçı işletme tarafından iadesi gereken KDV olarak beyan edilmiş olup ilgili vergi dairesi tarafından iade işlemleri tamamlanmış ve ihracatçı firmaya nakden ödenmiştir. Bir süre sonra ihraç edilen ürünler Gümrük Kanunu 168.maddesi kapsamında ihracatçı firmaya geri gelmiştir. (İhraç edilen ürünlerin tamamı geri gelmiştir) İhraca konu olan ürünler için ihracatçı firmanın bu işlem dolayısıyla hak veya menfaat sağlanması halinde öncelikle bunların iadesi gerekmektedir. Bu bağlamda nakden iade alınan 18.000,00 TL'yi gümrüğe ödeyerek ya da teminat göstererek ürünleri gümrükten çekme imkanına sahip olacaktır.

İhracatçı firmanın geri gelen ürünler için ithalat istisnasından yararlanmak istemezse söz konusu geri gelen ürünler için genel hükümler çerçevesinde ithalata ilişkin KDV’nin ödenmesi ile de malların serbest dolaşıma girmesi mümkündür. Bu durumda söz konusu ürünler için nakden iade alınan 18.000,00 TL’nin gümrüğe ödenmesine veya bu tutar kadar teminat gösterilmesine gerek olmayacaktır.

İhracat sırasında KDV iade talebinde bulunulmamış ise geri gelen ürünler ile ilgili olarak ithalat istisnası kapsamında işlem yapılacaktır.

İdarenin vermiş olduğu örnek özelge bölümleri aşağıdaki gibidir.

1-B.07.1.GİB.4.34.19.02-019.01-1460 Sayılı 05/09/2011 Tarihli özelge “ithalatı yapılan döşemelik kumaş ile duvar kağıtlarının Gümrük Kanunu’nun 167/4’üncü maddesi kapsamında gümrük vergisinden muaf olması halinde KDV Kanununun l6/1-b maddesine göre KDV’den istisna olacaktır. Aksi takdirde söz konusu malların ithali genel hükümlere göre KDV ye tabi olacaktır.”

2-70903105-165.01.03[208]-74209 Sayılı 14/07/2014 Tarihli özelge “… adı geçen firma tarafından ihraç edilen ancak kumaşların kalite şartlarını sağlamadığı sebebiyle üzerinde herhangi bir işlem yapılmayan ve üretime konu edilmeyen kusurlu eşyanın gümrük mevzuatına uygun şekilde ve ayniyetinde bir değişiklik olmaksızın yasal süresi içinde geri gelmesi durumunda; ithalatı yapan firmanın kredilendirilmesi söz konusu olmamakta, bilakis daha önce yurt dışı edilen malların aynen yurda girişi söz konusu olmaktadır.

… ayniyetinde bir değişiklik olmaksızın yasal süresi içinde geri gelen kusurlu eşyanın adı geçen firma tarafından ithal edilmesi halinde, durumun Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki alıcıdan veya yetkili kurumlardan alınacak belgelerle gümrük idaresine ispatı şartıyla bu kapsamda yapılacak ithalat tutarı üzerinden KKDF kesintisi yapılmasına gerek bulunmamaktadır.”

3-B.07.1.GİB.0.02.68/6802- Sayılı 15/05/2008 Tarihli özelge “firmanızca ihraç edilen ancak kusurlu olması sebebiyle alıcısı tarafından kabul edilmeyen eşyanın gümrük mevzuatına uygun şekilde ve ayniyetinde bir değişiklik olmaksızın yasal süresi içinde geri gelmesi durumunda; ithalatı yapan firmanızın kredilendirilmesi söz konusu olmamakta, bilakis daha önce yurtdışı edilen malların aynen yurda girişi söz konusu olmaktadır.

… ayniyetinde bir değişiklik olmaksızın yasal süresi içinde geri gelen kusurlu eşyanın firmanızca ithal edilmesi halinde, durumun Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki alıcıdan veya yetkili kurumlardan alınacak belgelerle gümrük idaresine ispatı şartıyla bu kapsamda yapılacak ithalat tutarı üzerinden kaynak kullanımı destekleme fonu kesintisi yapılmasına gerek bulunmamaktadır.”

4-B.07.4.DEF.0.56.10.00-010.01-2 Sayılı 01/06/2016 Tarihli özelge “herhangi bir ihracat istisnasından faydalanmaksızın yurt dışına gönderildiği ve Gümrük Kanunu’nun 168 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen süre aşılarak geri getirileceği anlaşılan bahse konu ekipmanların tarafınızca ithalinde KDV Kanununun 1/2 inci maddesi hükmü uyarınca KDV uygulanacağı tabiidir.

Öte yandan, yurt dışına çıkarmış olduğunuz ekipmanlara ilişkin geçici ihracatı kati ihracata dönüştürmeniz halinde, kati ihracata ilişkin gümrük beyannamesinin düzenlendiği dönemde KDV Kanununun 11/1-a maddesi hükmü uyarınca ihracat istisnası kapsamında işlem yapmanız mümkün bulunmaktadır.”

Özetlemek gerekirse Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilen ürün üç yıl içinde yeniden serbest dolaşıma girmesi halinde ve beyan sahibinin talebi üzerine, ithalat vergilerinden muaf tutulur. Burada dikkat edilecek husus geri gelen ürünün ihracı sırasındaki gibi ayniyeti değişmeden yeniden ithali halinde muafiyet tanınacağıdır. Mükellef geri gelen ürün için ihracat nedeniyle yararlandığı hak ve menfaat varsa bunların iade edilmesi gerekmektedir. Yani geri gelen ürün için ihracat nedeniyle katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi iadesinden veya istisnasından yararlanılmışsa bu ürün için katma değer vergisi ve özel tüketim vergisi tahsil edilir. Mükellefin ihracat sırasında iade talebinde bulunulmadığı tespit edilirse gümrük idareleri geri gelen ürün ile ilgili olarak ithalat istisnası kapsamında işlem yapacaktır. İhraç edildikten sonra geri gelen ürün için ithalat istisnasından faydalanılmak istenmemesi halinde, genel hükümler çerçevesinde KDV ödenerek eşyanın ithali mümkündür.

KAYNAKLAR

* https://gumrukrehberi.gov.tr/sayfa/geri-gelen-eşya

4458 Sayılı Gümrük Kanunu

1 Seri Nolu ÖTV Genel Tebliği

Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği

Gümrük Yönetmeliği

Gelir İdaresi Başkanlığı Özelgeleri

11.10.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.