Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Maddi Olmayan Duran Varlıkların Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı (BOBİ FRS) Kapsamında Değerlendirilmesi

Kıymetli okurlar, bu haftaki çalışmamızda maddi olmayan duran varlıkları BOBİ FRS kapsamında inceleyeceğiz. Örnekler ve karşılaştırma tablosu BOBİ FRS Modül 14’ten alınmıştır.

Maddi olmayan duran varlık, fiziksel niteliği bulunmayan ancak tanımlanabilir nitelikteki parasal olmayan varlıktır. (BOBİ FRS 14.2)

Varlık ise, “Finansal Tablolar ve Kavramsal Çerçeve” bölümünde, geçmişte meydana gelen olaylar sonucunda ortaya çıkan ve hâlihazırda işletmenin kontrolünde olup gelecekte işletmeye ekonomik fayda sağlaması beklenen değerler olarak ifade edilmektedir. Dolayısıyla, maddi olmayan duran varlıkların da kontrol ve gelecekteki ekonomik fayda sağlama kriterlerini karşılaması gerekir.

Bir maddi olmayan duran varlığın kontrolü, lisans, patent veya marka gibi hukuken geçerli olan yasal haklardan kaynaklanır.

Varlık tanımını karşılayan bir unsurun maddi olmayan duran varlık olarak tanımlanabilmesi için, aşağıdaki üç kritere sahip olması gerekmektedir:

-Parasal nitelikte olmama,

-Tanımlanabilir olma,

-Fiziksel niteliğe sahip olmama.

Maddi olmayan duran varlıklar için parasal nitelikte olmama kriteri getirilerek, parasal niteliğe sahip alacak veya kredi gibi finansal araçların maddi olmayan duran varlık olarak sınıflandırılmasının önüne geçilmesi amaçlanmaktadır.

Aşağıdaki özelliklerden herhangi birine sahip bir varlık tanımlanabilir niteliktedir: (BOBİ FRS 14.3)

a) Varlığın ayrılabilir olması (diğer bir ifadeyle işletmeden ayrılabilme veya bölünebilme özelliğine sahip olması ve bir sözleşme, tanımlanabilir varlık veya yükümlülükle birlikte ya da ayrı olarak satılabilir, devredilebilir, lisans altına alınabilir, kiralanabilir ya da takas edilebilir olması) veya

b) Varlığın sözleşmeye bağlı haklardan ya da diğer yasal haklardan kaynaklanması (söz konusu hakların işletmeden ya da diğer hak ve mükellefiyetlerden ayrılabilir ya da devredilebilir olması zorunlu değildir).

Örnek: Bir işletme yapıştırıcı üretiminde kullanmak üzere bir formül geliştirmiştir. Formül, yalnızca, işletmenin iki yöneticisi tarafından bilinmekte olup rakiplerin bu formülü elde etmesi veya kullanması mümkün değildir. Söz konusu formül, patent ya da başka araçlar yoluyla korunmamaktadır. Rakip işletmelerin birçoğu formülü satın almak amacıyla işletme ile görüşmektedir.

Söz konusu formül, işletmeye doğrudan bir para alma hakkı vermediği için parasal kalem değildir. Bununla birlikte, formülün fiziksel niteliği de bulunmamaktadır.

Ayrıca, formül yasal haklarla korunmamasına rağmen işletme formülü rakiplerinden saklayarak formül üzerinde kontrolü elinde bulundurduğundan ve formül işletmeye ekonomik fayda sağladığından varlık tanımını karşılamaktadır. Diğer taraftan formül, işletmeden ayrı olarak satılabileceğinden tanımlanabilir niteliktedir.

Dolayısıyla, maddi olmayan duran varlık tanımında yer alan üç kriterin tamamını karşıladığı için söz konusu formül maddi olmayan duran varlıktır.

Örnek: Muhasebe yazılım programı, işletmeye doğrudan bir para alma hakkı vermediği için parasal kalem değildir. Ayrıca, işletme, yazılım programının kullanım hakkını elde ettiği ve bu program diğer varlıklarından ayrılabilir olduğu için tanımlanabilirlik kriteri karşılanmaktadır. Bununla birlikte, yazılım programının fiziksel niteliği yoktur. Dolayısıyla, maddi olmayan duran varlık tanımında yer alan üç kriterin tamamını karşıladığı için söz konusu yazılım programı maddi olmayan duran varlıktır.

Bu bölüm, iş birleşmeleri sonucu ortaya çıkan şerefiyeye, finansal varlıklara ve işletmenin olağan faaliyetleri kapsamında satış amacıyla elde tuttuğu maddi olmayan duran varlıklara uygulanmaz. İş birleşmesinde ortaya çıkan şerefiyenin kayda alınma ve ölçüm hükümleri “İş Birleşmeleri” bölümünde ele alınmıştır. İşletmenin olağan faaliyetleri kapsamında satış amacıyla elde tuttuğu maddi olmayan duran varlıklar “Stoklar” bölümü uyarınca kayda alınır ve ölçülür. (BOBİ FRS 14.4)

Madenler üzerindeki haklar ve maden kaynakları bu bölüm kapsamında maddi olmayan duran varlık olarak değerlendirilmez. Niteliğine göre maddi olmayan duran varlık olarak sınıflandırılan arama ve değerlendirme varlıklarının sonraki ölçümüne (değer düşüklüğü hükümleri hariç) bu bölümün ilgili hükümleri uygulanır. (BOBİ FRS 14.5)

Bir varlık maddi ve maddi olmayan unsurları birlikte içerebilir. Bu durumda varlık için hangi unsurun daha önemli olduğuna karar verilerek ilgili varlık maddi duran varlık ya da maddi olmayan duran varlık olarak kayda alınır. (BOBİ FRS 14.6)

Örnek: Yazılımlar, patentler, lisanslar, sinema filmleri gibi bazı maddi olmayan duran varlıklar örneğin, CD/DVD gibi maddi varlıkların içinde yer alabilir. Bu tür durumlarda maddi varlığın mı yoksa maddi olmayan varlığın mı daha önemli olduğuna işletme tarafından muhakemede bulunularak karar verilmesi gerekmektedir. Örneğin, bir işletme bir kitabın telif hakkını aldığında kitabın fiziksel olarak sayfaları değil, o sayfalarda yer alan bilgiler önemlidir. Bu nedenle, kitabın telif hakkı maddi olmayan duran varlık olarak sınıflandırılır. Bununla birlikte, bir işletme iş yerinde kullanmak üzere yazıcı satın almışsa ve bu yazıcının çalışabilmesi için bir yazılıma ihtiyaç varsa bu yazılım yazıcının bir parçası olarak maddi duran varlık olarak sınıflandırılır.

İlk Kayıt

Maddi olmayan duran varlıklar ilk kayda almada maliyet bedeliyle ölçülür. (BOBİ FRS 14.7)

Satın alma yoluyla elde edilen maddi olmayan duran varlığın maliyet bedeli, ticari iskontolar ve indirimler çıkarıldıktan sonraki satın alma fiyatı, satın alma işlemine bağlı olarak yapılan giderler ile varlığın amaçlanan kullanıma hazır hale getirilmesiyle doğrudan ilişkilendirilebilen maliyetlerden oluşur. Bu çerçevede satın alma yoluyla elde edilen maddi olmayan duran varlığın maliyetine dâhil edilebilecek harcamalar arasında aşağıdakiler gösterilebilir: (BOBİ FRS 14.8)

a) Gümrük vergileri.

b) Satın alma sırasında ödenen, iade alınamayan vergi, resim ve harçlar.

c) Noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon vb. giderler.

ç) Varlıkla ilgili olarak yapılan işlerden dolayı serbest meslek erbabına ödenen ücretler.

d) Varlığın uygun şekilde çalışıp çalışmadığına dair yapılan test maliyetleri.

Örnek: İşletme, 1 Ocak 2020 tarihinde 50.000,00 TL gümrük vergisi, 25.000,00 TL iade alınamayan vergi, 25.000,00 TL KDV dâhil 500.000,00 TL’ye yurtdışından yazılım programı satın almıştır. İşletme, yazılım programının kurulumunu ülke içindeki başka bir işletmeye yaptırmıştır ve bunun için de 2.000,00 TL ödemede bulunmuştur. İşletme yazılım programını kullanacak olan personelin eğitimi için 30.000,00 TL ve yeni yazılım programını test etmek için 20.000,00 TL maliyete katlanmıştır. Test sırasında üretilen ürünlerin satışından da 10.000,00 TL’lik hasılat elde etmiştir.

Söz konusu yazılım programı ilk kayda alınırken maliyet bedeli aşağıdaki gibi hesaplanır:

500.000,00 TL (satın alma fiyatı) – 25.000,00 TL (iade alınabilir vergi olan KDV) + 10.000,00 TL (20.000,00 TL – 10.000,00 TL şeklinde hesaplanan net test etme maliyeti) + 2.000,00 TL (kurulum için ödenen mesleki ücret) = 487.000,00 TL

Bir yıl veya daha kısa vadeli bir ödeme karşılığında satın alınan maddi olmayan duran varlıklar, vade farkı ayrıştırılmaksızın, ödenen veya ödenmesi beklenen nakit tutar üzerinden ölçülür. Bir yıldan uzun vadeli bir ödeme karşılığında satın alınan maddi olmayan duran varlıklar ise, vade farkı ayrıştırılarak peşin fiyat üzerinden (diğer bir ifadeyle işletme peşin ödeme yapmış olsaydı ödeyeceği fiyat üzerinden) ölçülür. Bu kapsamda bir maddi olmayan duran varlığın bir yıldan daha uzun vadeli bir ödeme karşılığında satın alınması durumunda vade farkı tutarı, “Finansal Araçlar ve Öz kaynaklar” bölümünün 9.14 – 9.19 paragrafları uyarınca etkin faiz yöntemine göre hesaplanan faiz gideri olarak muhasebeleştirilir. (BOBİ FRS 14.9)

Örnek: Örneğin, işletme 100.000,00 TL tutarında bir maddi olmayan duran varlığı, ödemesini 1 yıl sonra yapmak üzere satın aldığında bu tutar etkin faiz oranı kullanılarak hesaplanacak olan finansman giderini de içerecektir. Etkin faiz oranının %10 olduğunu varsayarsak 2 yıl sonra 100.000,00 TL olarak ödenecek olan tutarın bugünkü değeri 82.644,63 TL. Ödeme günündeki 100.000,00 TL ile 82.644,63 TL arasındaki 17.355,37 TL ise finansman gideridir. Diğer bir ifadeyle işletme, maddi olmayan duran varlığın ödemesini bir yıl sonra değil de bugün yapmış olsaydı 82.644,63 TL ödeyecekti. Gerçeğe uygun sunumun sağlanması amacıyla söz konusu maddi olmayan duran varlık Finansal Durum Tablosuna 82.644,63 TL olarak yansıtılır ve 17.355,37 TL ilgili dönemde Kâr veya Zarar Tablosuna finansman gideri olarak yansıtılır.

Maddi olmayan duran varlıklara ilişkin borçlanma maliyetleri oluştukları dönemde kâr veya zarara yansıtılır. Ancak “Borçlanma Maliyetleri” bölümünün 17.2 paragrafı uyarınca amaçlanan kullanımına hazır hale gelmesi normal şartlar altında bir yıldan daha uzun süren maddi olmayan duran varlıkların üretilmesi, inşası veya elde edilmesiyle doğrudan ilişkili olan borçlanma maliyetleri söz konusu varlığın kullanıma hazır hale geldiği tarihe kadar maliyetine dâhil edilir. (BOBİ FRS 14.10)

Borçlanma Maliyetleri 17.2 - Amaçlanan kullanımına ve satışa hazır hale gelmesi normal şartlar altında bir yıldan daha uzun süren stokların, maddi duran varlıkların, maliyet yöntemi uygulanılarak ölçülen yatırım amaçlı gayrimenkullerin ve maddi olmayan duran varlıkların üretilmesi, inşası veya elde edilmesiyle doğrudan ilişkili olan borçlanma maliyetleri (örneğin bu varlıklar için kullanılan krediler nedeniyle katlanılan kur farkları (bakınız: 17.1(c ) paragrafı) dâhil finansman giderleri), söz konusu varlığın satışa veya kullanıma hazır hale getirildiği tarihe kadar, varlığın maliyetine dâhil edilir. Diğer tüm borçlanma maliyetleri ise oluştukları dönemde Kâr veya Zarar Tablosunun ilgili kaleminde kâr veya zarara yansıtılır.

Maddi olmayan duran varlığın iş birleşmesi kapsamında edinilmiş olması durumunda maliyet bedeli, “İş Birleşmeleri” bölümüne göre edinim tarihinde belirlenen değeridir. (BOBİ FRS 14.11)

Örnek: A işletmesinin 100.000,00 TL tutarında maddi olmayan duran varlık olarak finansal tablolarına yansıttığı lisansları bulunmaktadır. B işletmesi, A işletmesini 12/01/2020 tarihinde devralmıştır. Birleşme tarihinde söz konusu lisansların gerçeğe uygun değeri güvenilir bir şekilde ölçülebilmekte olup, bu değer 120.000,00 TL olarak belirlenmiştir.

Birleşme tarihi itibarıyla lisanslar A işletmesinin finansal tablolarında maddi olmayan duran varlık olarak yer aldığından, B işletmesi “İş Birleşmeleri” bölümü uyarınca, söz konusu lisansları birleşme tarihindeki gerçeğe uygun değeri olan 120.000,00 TL üzerinden finansal tablolarına yansıtır.

İşletmede oluşturulan bir maddi olmayan duran varlığın kayda alınıp alınmayacağının değerlendirilmesinde, ilgili varlığın oluşum süreci araştırma safhası ve geliştirme safhası olarak ikiye ayrılır. (BOBİ FRS 14.15)

Araştırma; yeni bir bilimsel ya da teknik bilgi elde etme beklentisiyle yapılan incelemedir. Araştırma safhasında yapılan harcamalar aktifleştirilmez, gerçekleştiğinde gider olarak kâr veya zarara yansıtılır. (BOBİ FRS 14.16)

Araştırma safhasında yapılan harcamalar gelecekte ekonomik yarar sağlayacak bir varlığın mevcudiyetine ilişkin bir gösterge sağlamadığından varlık olarak finansal tablolara alınamamaktadır. TMS 38 Maddi Olmayan Duran Varlıklar’ın 56’ncı paragrafında aşağıdakiler araştırma safhasındaki faaliyetlere örnek olarak verilmiş olup, söz konusu örnekler BOBİ FRS uygulayan işletmeler için de yol gösterici olabilir:

a) Yeni bilgi elde edilmesine yönelik faaliyetler,

b) Araştırma bulguları ve diğer bilgilerin uygulanmasına yönelik olarak değerlendirme ve nihai seçim araştırması,

c) Malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetler için alternatif araştırması ve

d) Yeni veya geliştirilmiş malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetlerin olası alternatiflerinin oluşturulması, tasarlanması, değerlendirilmesi ve nihai seçimi.

Geliştirme; ticari üretime ya da kullanıma başlanmadan önce, araştırma sonuçlarının ya da diğer bilgilerin, yeni veya önemli ölçüde geliştirilmiş malzeme, cihaz, ürün, süreç, sistem ya da hizmetlerin üretiminin planlanmasında veya tasarımında uygulanmasıdır. Aşağıdaki şartların tamamının karşılanması halinde, geliştirme safhasında yapılan harcamalar maddi olmayan duran varlık olarak aktifleştirilir: (BOBİ FRS 14.17)

a) Maddi olmayan duran varlığın kullanıma veya satışa hazır hale gelebilmesi için tamamlanmasının teknik olarak mümkün olması.

b) İşletmenin maddi olmayan duran varlığı tamamlama ve bu varlığı kullanma veya satma niyetinin bulunması.

c) İşletmenin maddi olmayan duran varlığı kullanma veya satma imkânının bulunması.

ç) Maddi olmayan duran varlığın muhtemel gelecek ekonomik faydayı nasıl sağlayacağının belirli olması. Ayrıca, maddi olmayan duran varlığın veya ürününün bir piyasasının olması ya da işletme bünyesinde kullanılmaya elverişli olması.

d) Geliştirme safhasını tamamlamak ve maddi olmayan duran varlığı kullanmak veya satmak için yeterli teknik, mali ve diğer kaynakların mevcut olması.

e) Geliştirme sürecinde maddi olmayan duran varlıkla ilgili yapılan harcamaların güvenilir bir biçimde ölçülebilir olması.

Geliştirme safhasındaki faaliyetlere ilişkin olarak TMS 38’in 59’uncu paragrafında yer alan ve aşağıda sıralanan faaliyetler, BOBİ FRS uygulayan işletmeler için geliştirme safhasındaki faaliyetlerin tespit edilmesinde yol gösterici olabilir.

-Üretim ve kullanım öncesi prototip ve modellerin tasarımı, yapımı ve test edilmesi,

-Yeni teknoloji içeren alet, model ve kalıpların tasarımı,

-Ticari üretim açısından ekonomik olmayan bir ölçekteki pilot tesisin tasarlanması, inşası ve çalıştırılması ve

-Yeni veya geliştirilmiş malzeme, aygıt, ürün, süreç, sistem veya hizmetler için karar verilmiş bir alternatifin tasarımı, inşası ve denenmesi.

14.17 paragrafında belirtilen şartların sağlandığı tarihten itibaren katlanılan harcamalar işletmede oluşturulan maddi olmayan duran varlığın maliyetini oluşturur. Daha önce gider olarak kayda alınan harcamalar sonradan ilgili varlığın maliyetine dâhil edilemez. İşletmede oluşturulan bir maddi olmayan duran varlığın maliyeti, varlığın oluşturulması, üretilmesi, hazırlanması için gerekli olan ve varlıkla doğrudan ilişkilendirilebilen maliyetleri içerir. Bu çerçevede işletmede oluşturulan maddi olmayan duran varlığın maliyetine dâhil edilebilecek harcamalar arasında aşağıdakiler gösterilebilir: (BOBİ FRS 14.18)

a) Kullanılan veya tüketilen malzeme ve hizmet maliyetleri,

b) Ödenen ücretler,

c) Yasal hakkın tesciline yönelik ödemeler,

ç) Kullanılan varlıklara ilişkin amortisman ve itfa payları.

d) “Borçlanma Maliyetleri” bölümünün 17.2 paragrafı uyarınca aktifleştirilebilecek borçlanma maliyetleri.

Örnek: Mum üreticisi olan bir işletme 2019 yılında mumların önemli ölçüde daha uzun süre yanmasını sağlayacak yeni bir parafin geliştirmek amacıyla aşağıdaki giderlere katlanmıştır:

-Parafin bileşenlerini bulmak amacıyla kimyasal maddelerle yapılan deneyler için harcanan 1.000 TL

-Farklı parafin bileşenlerinin uygunluğunu değerlendirmek amacıyla harcanan 3.000 TL

-Üretim öncesi prototiplerin geliştirilmesi ve test edilmesi için harcanan 2.500 TL

-Geliştirilen en etkin parafinin patentle kayıt altına alınması için harcanan 1.500 TL

-Yeni ürünün reklamının yapılması için harcanan 2.000 TL

İşletmenin parafin bileşenlerini bulmak amacıyla yaptığı deneyler için yaptığı 1.000 TL ile farklı parafin bileşenlerinin uygunluğunu değerlendirmek amacıyla yaptığı 3.000 TL tutarındaki harcamalar, 14.16 paragrafı uyarınca araştırma safhasında meydana geldiği için, maddi olmayan duran varlık olarak aktifleştirilmeyecek ve doğrudan gider olarak kâr ya da zarara yansıtılacaktır.

Üretim öncesi prototiplerin geliştirilmesi ve test edilmesi ile geliştirilen parafininin patentle kayıt altına alınmış olması, parafinin kullanıma veya satışa hazır hâle gelmesinin teknik olarak mümkün olduğunu göstermekte ve dolayısıyla geliştirme safhasının bir parçasıdır. Bu doğrultuda, parafinin geliştirme safhasında yapılan toplam 4.000 TL tutarındaki harcama, maddi olmayan duran varlık olarak aktifleştirilecektir.

Yeni ürünün reklamının yapılması için yapılan 2.000 TL tutarındaki harcama ise doğrudan kâr ya da zarara yansıtılacaktır.

Bir maddi olmayan duran varlığın oluşturulmasına yönelik işletme içi bir projenin araştırma safhasıyla geliştirme safhasının ayırt edilememesi durumunda, harcamalar araştırma safhasında yapılmış gibi dikkate alınır. (BOBİ FRS 14.19)

Bir maddi olmayan duran varlıktan gelecekte elde edilecek faydayı arttıran ve varlıkla doğrudan ilişkisi kurulabilen harcamalar, ilgili varlığın defter değerine dâhil edilir. (BOBİ FRS 14.20)

Sonraki Ölçüm

Maddi olmayan duran varlıklar, ilk kayda almadan sonra birikmiş itfa payları ve birikmiş değer düşüklüğü zararları düşülmek suretiyle maliyeti üzerinden ölçülür. (BOBİ FRS 14.21)

Maddi olmayan duran varlıkların sonraki ölçümünde yalnızca maliyet yöntemine izin verilmektedir. Maddi duran varlıklarda olduğu gibi maddi olmayan duran varlıklara da maliyet yöntemi uygulanırken varlığın maliyet bedelinden birikmiş amortismanlar/itfa payları ve birikmiş değer düşüklüğü zararları düşülerek varlığın defter değeri belirlenir.

Örnek: İşletme, 1 Ocak 2020 tarihinde 400.000,00 TL’ye üretim süreciyle ilgili bir patent edinmiştir. İşletme tarafından patentten 10 yıl boyunca ekonomik fayda elde edileceği tahmin edilmektedir. İşletme başka bir işletme ile patenti 10 yıl sonra satmak üzere bir anlaşma yapmış olup bu anlaşmaya göre patentin kalıntı değeri 200.000,00 TL olarak belirlenmiştir. 31 Aralık 2021 tarihi itibarıyla patentin gerçeğe uygun değeri 450.000,00 TL’dir.

31 Aralık 2021 tarihinde patentin defter değeri aşağıdaki gibi hesaplanır:

İtfaya tabi tutar: 400.000 TL – 200.000 TL = 200.000 TL

Faydalı ömür: 10 yıl

Yıllık itfa tutarı: 200.000 TL / 10 yıl = 20.000 TL

31 Aralık 2021’deki defter değeri = 400.000 TL – (20.000 TL x 2 yıl) = 360.000 TL

Varlığın gerçeğe uygun değeri defter değerinden yüksek olduğu için değer düşüklüğü bulunmamaktadır.

Patent için itfa payı ayrılmasına yönelik kayıtlar aşağıdaki gibidir:

İtfa

Bu bölüm kapsamında değerlendirilen kripto paralar hariç, maddi olmayan duran varlıklar için itfa payı ayrılması zorunludur. İtfa işlemine, varlık yönetim tarafından amaçlanan kullanıma hazır hale geldiği tarih itibarıyla başlanır. Dolayısıyla dönem içerisinde kullanıma alınan varlıklar için kıst amortisman hesaplanır. İtfa işlemine varlığın finansal tablo dışı bırakılmasıyla ya da faydalı ömrü belirsiz olan maddi duran varlıklar açısından belirlenen itfa süresinin tamamlanmasıyla son verilir. (BOBİ FRS 14.22)

Sınırlı Faydalı Ömre Sahip Maddi Olmayan Duran Varlıklar

İtfaya tâbi tutar, maddi olmayan duran varlığın maliyet bedelinden kalıntı değerin indirilmesi suretiyle belirlenir. (BOBİ FRS 14.23)

Maddi olmayan duran varlığın itfaya tâbi tutarı faydalı ömrü süresince sistematik bir şekilde dağıtılır. Faydalı ömür, bir varlığın işletme tarafından beklenen kullanım süresini ya da işletme tarafından ilgili varlıktan elde edilmesi beklenen üretim veya kullanım miktarını ifade eder. Faydalı ömür işletme tarafından gerçekçi tahminlere dayanılarak serbestçe belirlenir. (BOBİ FRS 14.24)

Örnek: İşletme, başka bir işletmeden marka satın almıştır. Markanın maliyeti 600.000,00 TL’dir ve işletme markayı finansal tablolara alma işlemini 1 Ocak 2020 tarihinde tamamlamıştır. İşletme yapmış olduğu değerlendirmeler neticesinde markanın faydalı ömrünün en iyi tahminin 15 yıl olduğuna karar vermiştir. Çünkü işletme 15 yıl sonra sektörün oldukça genişleyeceğini ve markanın değerinin oldukça azalacağını tahmin etmektedir.

Kalıntı değer; bir varlık tahmin edilen faydalı ömrünün sonundaki durum ve yaşına ulaştığında elden çıkarılması sonucu elde edilmesi beklenen tutardan, elden çıkarmanın tahmini maliyetleri düşülerek ulaşılan tahmini tutardır. (BOBİ FRS 14.27)

İtfa yöntemi, varlığın gelecekteki ekonomik faydasının işletme tarafından öngörülen tüketim şeklini yansıtacak şekilde belirlenir. Maddi olmayan duran varlıktan elde edilecek gelecekteki ekonomik faydaların beklenen tüketim biçiminde bir değişiklik olmadıkça, seçilen yöntem dönemler itibarıyla tutarlı olarak uygulanır. (BOBİ FRS 14.29)

İtfa uygulaması için çeşitli yöntemler kullanılabilir. Doğrusal yöntem, azalan bakiyeler yöntemi ve üretim miktarı yöntemleri bu yöntemlere örnek olarak verilebilir. Doğrusal yöntemde, varlığın kalıntı değeri değişmediği sürece, itfa gideri faydalı ömrü boyunca sabittir. Azalan bakiyeler yönteminde, itfa gideri faydalı ömür boyunca azalır. Üretim miktarı yönteminde beklenen kullanım ya da üretim miktarı üzerinden itfa ayrılır. Ekonomik faydanın beklenen tüketim şeklinin güvenilir bir şekilde belirlenemediği durumda doğrusal yöntem kullanılarak ilgili varlık itfa edilir. (BOBİ FRS 14.30)

Örnek: A işletmesi, reklam gelirlerini arttırmak amacıyla B işletmesinin müşteri listesini 120.000,00 TL nakit karşılığında satın almıştır.

A işletmesi, müşteri listesini beş yıl kullanmayı planlamakta olup beşinci yılın sonunda müşteri listesini e-ticaret faaliyeti yürüten C işletmesine 20.000,00 TL karşılığında satmayı taahhüt etmiştir.

A işletmesi, müşteri listesinin ediniminden önce yaptığı nakit akışı projeksiyonlarında, müşteri listesinden sağlanacak en fazla ekonomik faydanın ilk dönemde gerçekleşeceğini; sonraki dönemlerde ise bu faydanın azalacağını değerlendirerek müşteri listesini azalan bakiyeler yöntemine göre itfa etmeye karar vermiştir. Bu kapsamda A işletmesi, müşteri listesinin edinimini yaptığı ilk raporlama dönemi için en fazla itfa payı ayrılacak şekilde çalışmalarını yapmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda itfa oranı yaklaşık %30,12 olarak belirlenmiş ve beş yıl boyunca müşteri listesi için ayrılacak itfa payı aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır:

Varlığın kullanım şekli değiştiğinde, teknolojik gelişmeler olduğunda, piyasa fiyatlarında değişiklikler meydana geldiğinde veya benzeri durumlarda varlığın kalıntı değeri, faydalı ömrü veya itfa yönteminde değişiklikler meydana gelebilir. Bu tür göstergelerin mevcut olması durumunda faydalı ömre, kalıntı değere ve itfa yöntemine ilişkin önceki tahminler gözden geçirilir; beklentilerde farklılıklar olması durumunda kalıntı değerde, faydalı ömürde ve itfa yönteminde değişikliklere gidilir. Bu değişiklikler “Muhasebe Politikaları, Tahminler ve Hatalar” bölümü uyarınca muhasebe tahminlerindeki değişiklikler olarak nitelendirilir. Buna göre, yeni kalıntı değere göre hesaplanan itfaya tâbi tutulmamış tutarlar, belirlenen yeni faydalı ömür süresince seçilen itfa yöntemine göre sistematik bir şekilde dağıtılır. (BOBİ FRS 14.31)

Döneme ilişkin itfa giderleri, başka bir varlığın defter değerine dâhil edilmediği sürece kâr veya zarara yansıtılır. Kâr veya zarara yansıtılan itfa giderleri Kâr veya Zarar Tablosunda ilgili varlığın kullanıldığı işletme fonksiyonuna ilişkin giderlerin raporlandığı kalemlerde gösterilir. Örneğin pazarlama bölümünde kullanılan bir maddi olmayan duran varlığa ilişkin itfa gideri Kâr veya Zarar Tablosunda “Pazarlama Giderleri” kalemi içerisinde sunulur. (BOBİ FRS 14.32)

Değer Düşüklüğü

Her bir raporlama dönemi sonunda maddi olmayan duran varlık kalemlerinde değer düşüklüğü olup olmadığının ve varsa değer düşüklüğü zararının nasıl ölçülüp muhasebeleştirileceğinin belirlenmesi için “Varlıklarda Değer Düşüklüğü” bölümünde belirtilen hükümler uygulanır. (BOBİ FRS 14.35)

Finansal Tablo Dışı Bırakma

Bir maddi olmayan duran varlık kalemi, elden çıkarıldığında veya varlıktan gelecekte herhangi bir ekonomik fayda beklenmediği durumda finansal tablo dışı bırakılır. (BOBİ FRS 14.36)

Karşılaştırma Tablosu

KAYNAKLAR

Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı 2021 Sürümü (https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/BOB%C4%B0_FRS/EK%203.pdf)

Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı Modül 14 (https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/BOB%C4%B0_FRS/BOBI_FRS_MODUL_14_MaddiOlmayanDuranVarliklar.pdf)

12.07.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.