Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Alacakların Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı (BOBİ FRS) Kapsamında Değerlendirilmesi

Türk Dil Kurumu’nun güncel Türkçe sözlüğünde standart: “Belli bir tipe göre yapılmış veya ayrılmış, ölçün, ölçünlü, tek biçim.” ve “Belirli ölçülere, yasaya, kullanıma uygun olan, ölçün, ölçünlü.” şeklinde karşılık bulmuştur. Muhasebe standardını, finansal bilgilerin belli kurallar çerçevesinde işlenerek raporlara dönüştürülmesinde kullanılan kurallar bütünü olarak tanımlamak mümkündür. Finansal raporların aynı dil kullanılarak oluşturulması ve uluslararası alanda karşılaştırılabilmesini sağlamak amacıyla yayınlanan muhasebe standartları ile muhasebe bilgi sistemlerine yön verilmeye çalışılmaktadır. Bu standart setlerinden biri de Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standartlarıdır. (BOBİ FRS) Çalışmamız alacakların BOBİ FRS kapsamında değerlendirilmesine ilişkin olup örnekler BOBİ FRS Modül 9’dan alınmıştır.

İşletmenin ticari ve ticari olmayan işlemlerinden kaynaklanan senetli ve senetsiz alacakları ve borçları bu sınıf kapsamında değerlendirilir. (BOBİ FRS 9.7)

“Alacaklar ve borçlar sınıfında yer alan finansal araçlar için iki tür değerleme yöntemi belirlenmiştir. Bu sınıfta yer alan alacak ve borçların vadesinin bir yıl veya bir yıldan kısa olması durumunda bu alacak ve borçlar itibari değeri üzerinden ölçülecektir. Bu alacak ve borçlar için ilk muhasebeleştirmede ve sonraki dönemlerde herhangi bir indirgeme işlemi yapılmayacak ve bu alacak ve borçlar itibari değerler dikkate alınarak finansal tablolara yansıtılacaktır. Vadesi bir yıldan uzun olan alacak ve borçlar ise itfa edilmiş değerleri üzerinden değerlenecektir.” (BOBİ FRS Modül 9)

“Ticari alacak ve ticari borçlar işletmenin esas faaliyetlerinden (örneğin ticari mal satışından kaynaklanan alacaklar veya ticari mal alımından kaynaklanan borçlar) kaynaklanan finansal tablo kalemleridir. Dolayısıyla bunlarla ilgili ortaya çıkan gelir ve gider unsurlarının da esas faaliyet kârı/zararında yer alması uygun olacaktır. Bu nedenle BOBİ FRS’de öngörülen finansal tablo formatlarında bir yıldan uzun vadeli ticari alacak ve ticari borçlardan kaynaklanan ve etkin faiz yöntemine göre belirlenen faiz gelirleri ve faiz giderleri esas faaliyet karına/zararına dâhil edilecek şekilde “Esas Faaliyetlerden Diğer Gelirler” veya “Esas Faaliyetlerden Diğer Giderler” kalemlerinde raporlanmaktadır.

Ticari olmayan alacak ve borçların ise işletmenin esas faaliyetleriyle değil nispeten işletmeye veya karşı tarafa bir finansman sağlanmasıyla ilgili olduğu varsayıldığından bu alacak ve borçlardan kaynaklanan gelir ve giderler esas faaliyet karı/zararına dâhil edilmeden finansal gelirler veya finansal giderler altında “Faiz, Kâr Payı vb. Gelirler” veya “Faiz vb. Giderler” kalemlerinde raporlanmaktadır.” (BOBİ FRS Modül 9)

Bir Yıldan Kısa Vadeli Mal Satışı

A işletmesi ürettiği bir malı 1.1.2020 tarihinde B işletmesine 12.000,00 TL’ye satmıştır. Bu satış karşılığında B işletmesi, A işletmesine 1.11.2020 vadeli 12.000,00 TL değerinde bir senet vermiştir.

1.1.2020 tarihinde satış işleminden ortaya çıkan ticari alacak vadesi 1 yılın altında olduğu için herhangi bir indirgeme işlemi yapılmayacak ve bu alacak itibari değeri dikkate alınarak finansal tablolara yansıtılacaktır. Satış kaydı ile tahsilat kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

Bir yıldan uzun vadeli mal satışından doğan alacaklar

A işletmesi peşin satış fiyatı 16.500,00 TL olan bir malı 1.1.2020 tarihinde B işletmesine 20.000,00 TL’ye satmıştır. Bu satış karşılığında B işletmesi, A işletmesine vadesi 1.1.2022 tarihi olan 20.000,00 TL değerinde bir senet vermiştir.

Satış işlemi karşılığında alınan senedin vadesi bir yıldan uzun olduğu için bu alacak ilk muhasebeleştirme tarihinde ve sonraki raporlama tarihlerinde itfa edilmiş değeri üzerinde ölçülecektir. Ticari alacağın ilk muhasebeleştirmedeki değeri (16.500,00 TL) ile vade tarihindeki değeri (20.000,00 TL) arasındaki fark olan 3.500,00 TL etkin faiz yöntemi kullanılarak ilgili dönemler itibarıyla Kar veya Zarar Tablosundaki “Esas Faaliyetlerden Diğer Gelirler” kaleminde raporlanacaktır.

Dönem sonunda ticari alacağın itfa edilmiş değerinin bulunması ve döneme ilişkin faiz gelirinin hesaplanması için alacağa uygulanan faizin (bileşik faiz formülü kullanılarak) bulunması gerekmektedir. Faiz oranı aşağıdaki gibi hesaplanır.

Ticari alacak için uygulanan faiz oranı yıllık %10,0964’tür. 31.12.2020 tarihinde ticari alacak için 1.665,91 TL (16.500,00 TL X %10,0964), 31.12.2021 tarihinde ise 1.834,10 TL (18.165,91 TL x %10,0964) faiz tahakkuk edecektir.

1.1.2020 tarihinde satış işleminden ortaya çıkan ticari alacak için yapılacak kayıtta hasılat peşin fiyat üzerinden dikkate alınacaktır. Aradaki fark ise vade farkı geliri olarak raporlanmalıdır.

31.12.2020 tarihinde ticari alacağın değerlemesine ilişkin kayıtta ise döneme ilişkin 1.665,91 TL’lik vade farkı geliri ise “Esas Faaliyetlerden Diğer Gelirler” kalemlerinde raporlanacaktır.

31.12.2021 tarihinde ticari alacağın değerlemesine ilişkin kayıt ise;

1.1.2022 tarihinde ticari alacağın tahsilatına ilişkin kayıt;

Faiz oranının excel vasıtası ile aşağıdaki gibi de hesaplanması mümkündür. Formül ise İÇ_VERİM_ORANI(A1:A25)

Alacaklara İlişkin Değer Düşüklüğünün Muhasebeleştirilmesi

İşletme dönem sonlarında makul bir gerekçeye dayanarak tahsili şüpheli hale gelen ticari ve diğer alacaklarını tahmin eder ve bu alacaklar için 9.32 - 9.38 paragrafları uyarınca değer düşüklüğü karşılığı hesaplar. Şüpheli alacaklar, çeşitli nedenlerle tahsil imkânlarının güçleşmiş olduğu tahmin edilen alacakları ifade eder. (BOBİ FRS 9.10)

Raporlama dönemi sonlarında söz konusu finansal varlıkların değer düşüklüğüne uğradığına dair gözlemlenebilir bir kanıtın bulunup bulunmadığı değerlendirilir. Değer düşüklüğüne dair gözlemlenebilir bir kanıt bulunduğunda, değer düşüklüğü zararı ticari alacaklar için “Esas Faaliyetlerden Diğer Giderler” kalemine, diğer finansal varlıklar için ise “Finansal Yatırımlar Değer Azalış Zararları” kalemine yansıtılır. (BOBİ FRS 9.33)

A işletmesinin müşterisinden 1.000,00 TL tutarında ticari alacağı vardır. Bu alacağın vadesi bir yıldan kısa olduğu için alacak maliyet bedeliyle izlenmektedir ve dolaysıyla 1.000,00 TL tutarındaki alacak iskontoya tabi tutulmamıştır. Müşteri finansal açıdan zorluklar yaşadığı için A işletmesi 1.000,00 TL tutarındaki alacağın ödemesinin yapılamayacağını düşünmektedir. İşletme söz konusu ticari alacağın tamamı için değer düşüklüğü zararı muhasebeleştirmelidir. Ticari alacağın defter değeri karşılık hesabı kullanılmak suretiyle azaltılabilir. Bu durumda yapılacak yevmiye kaydı ise aşağıdaki gibidir:

Değer düşüklüğünün iptali

Daha sonraki bir dönemde, finansal varlığa ilişkin değer düşüklüğü zararının azalması ve bu azalışın değer düşüklüğü zararının kayda alındığı tarihten sonra meydana gelen bir olayla (borçlunun kredi notunda iyileşme olması gibi) tarafsız olarak ilişkilendirilebilmesi durumunda, daha önce zarara yansıtılmış olan değer düşüklüğü zararı iptal edilir. Değer düşüklüğü zararının iptal edilecek kısmı, ilgili varlığa ilişkin önceki dönemlerde değer düşüklüğü zararı kayda alınmamış olsaydı varlığın ulaşacağı defter değeri esas alınarak belirlenir. Dolayısıyla değer düşüklüğü zararının iptalinden sonra varlığın yeni defter değeri bu değeri aşamaz. Değer düşüklüğü zararının iptali ticari alacaklar için “Esas Faaliyetlerden Diğer Gelirler” kalemine, diğer finansal varlıklar için ise “Finansal Yatırımlar Değer Artış Kazançları” kalemine yansıtılır. (BOBİ FRS Modül 9)

A işletmesinin 2020 yılında 1.000,00 TL karşılık ayırdığı bir ticari alacağı bulunmaktadır. 2021 yılı içerisinde müşteri borcunun 200,00 TL’lik kısmını ödemiştir. İşletmenin borcun geriye kalan 800,00 TL tutarındaki kısmını tahsil edebileceğine dair makul bir beklentisi bulunmamaktadır. İşletme cari dönemde, önceki dönemde muhasebeleştirdiği değer düşüklüğü zararının 200,00 TL’lik kısmını iptal etmelidir. Bununla birlikte kalan 800,00 TL’nin geri kazanılabileceğine ilişkin makul beklentilerin bulunmaması durumunda paragraf 9.39 uyarınca alacağın finansal tablo dışı bırakılması gerekecektir.

Tahsilata ilişkin kayıt;

Karşılığın iptal edilmesi;

Kalan alacak tutarının finansal tablo dışı bırakılması;

KAYNAKLAR

Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı 2021 Sürümü (https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/BOB%C4%B0_FRS/EK%203.pdf)

Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı Modül 9 (https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/BOB%C4%B0_FRS/BOBI_FRS_MODUL_9_FinansalAraclarveOzkaynaklar.pdf)

21.06.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.