Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Üretim İşletmelerinde Başabaş Noktasının Hesaplanması ve Sonucun Grafik Sunumu

Üretim işletmeleri faaliyetleri aktif olmasada birtakım gider ve maliyet unsurlarına katlandıkları bilinmektedir. Yani üretim yapamasa da bazı değerleri kullanmak zorundadır. Bu değer kullanımları kimi zaman sabit, kimi zamanda değişkendir. Özellikle işletmenin üretim sürecinde hazır tutulabilmesi adına hiç üretim yapmasada katlanmak zorunda olduğu değerleri vardır. Bu değer kullanımlarına sabit maliyetler denilmektedir. Bu sabit maliyetler genellikle değişmez ve aynı kalır. Üretim arttıkça birim üretim başına düşen sabit maliyet azalır. Buna karşın üretim kapasitesine bağlı olarak artan değer kullanımlarına ise değişken maliyet denir. İşletme kapasitesi kullanılmadığı sürece değişken maliyet de olmayacaktır.

Üretim sürecinin çıktısı olan ürünlerin maliyetleri ise sabit ve değişken maliyetlerden oluşmaktadır. İşletme birim üretim maliyetini sağlıklı hesaplayabildiği sürece doğru satış fiyatını belirleyebilir. İşletme ancak ve ancak doğru satış fiyatı ile pazarlamasını gerçekleştirdiğinde arzulanan karlılığa ulaşabilmesi mümkündür. Bu bağlamda işletmelerin en azından zarar etmemeleri adına ne kadar üretip satması gerektiği konusu önem kazanmaktadır. Toplam üretim maliyetlerinin toplam hasılata eşit olduğu nokta başabaş noktasıdır. Bu noktada işletme ne kar elde eder ne de zarar eder.

Başabaş noktasının tespitinde bazı varsayımların olduğu unutulmamalıdır. [1] Bunlar;

-Üretilen ürünler eşdeğerdir yani aynı türdür. Bu açıdan bakıldığında her ürün için ayrı ayrı bu analizin yapılması gerekmektedir.

-Birim satış fiyatı, birim değişken ile birim sabit maliyetleri belli olup normal üretim aralığı içinde sabittir. (Bu noktada maliyet muhasebesinin önemi ve işletmenin geçmiş tecrübelerinden elde ettiği maliyet bilgilerininde önemi unutulmamalıdır.)

-Üretim miktarı satış miktarına eşittir.

-Maliyetler sabit ve değişken olarak ayrılabilirler.

Örnek: X Üretim işletmesine ait veriler aşağıdaki gibidir. Bu verilere göre başabaş noktasını hesaplayalım.

İşletmenin sıfır kâr zarar noktasına ulaşabilmesi için üretmesi geren üretim miktarı,

Yani 60 adet üretim yapıp bu ürünleri 60 TL’den sattığında toplam 3.600 TL gelir elde eder ve başabaş noktası sağlanmış olur.

Ağağıdaki grafik incelendiğinde A noktası başabaş noktasını ifade etmektedir. Bu noktada işletme ne kar elde eder ne de zarar. Toplam maliyet doğrusu 0 noktasından başlamamaktadır. Bunun sebebi ise sabit maliyetlerin varlığıdır. X işletmesi 1.440 TL’lik sabit maliyete katlanmıştır. Toplam hasılat doğrusu ise 0 noktasından başlar. İki doğrunun kesiştiği A noktasında ise toplam 60 adetlik üretim kapasitesinin ulaşıldığı noktadır.

Toplam hasılat doğrusunun toplam maliyet doğrusunun altında kaldığı bölgede zarar oluşmaktadır. Tam tersi durumda ise kar elde ettiği bölgedir. Diğer grafikte ise kar/zarar doğrusunu inceleyelim. Sabit maliyelerden kaynaklı olarak işletmenin 0 üretim miktarı noktasında faaliyet sonucu 1.440 TL zarar ile sonuçlanmaktadır. Üretim miktarı arttıkça zarar azalmaya başlar ve 60 adetlik üretime ulaştığında kar/zarar noktası sıfıra gelmektedir. 60 adetlik üretimin üzerine çıkıldığında ise kar bölgesine ulaşılır ve kar artmaya başlar.

Peki işletmenin 6.000 TL kar elde etmesi için miktar olarak ne kadarlık üretim yapması gerekiyor. Bu hesaplamayı yapabilmek için öncelikle katkı payını tanımlamak gerekiyor. Katkı payı “birim satış fiyatı ile birim değişken maliyet arasındaki farktır.” [1]

Başabaş Noktası Miktar (BBNM)=TSM / (BSF-BDM) eşitliğindeki parantez içi aynı zamanda katkı payını ifade etmektedir. Yukarıda da hesapladığımız gibi başabaş noktası miktar işletmenin kar/zarar noktasının 0 olabilmesi için gereken üretim miktarını ifade ediyordu. Buradan hareketle sabit maliyeti karşılayan değeri katkı payı olarak ifade edebiliriz.

Katkı payını hesapladıktan sonra arzulanan karı elde edebilmek için gerekli olan miktarı hesaplamalıyız.

Arzulanan kar için gerekli olan miktar bulunduktan sonra basit şekilde kar/zararı hesaplayalım.

Görüleceği üzere 310 adet ürün üretilip satıldığında 6.000 TL’lik kara ulaşılmaktadır.

KAYNAKLAR

[1] HAFTACI, Vasfi. Maliyet Muhasebesi. İzmit: Umuttepe Yayınları, 2011.

11.05.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.