Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Kurumlar Vergisi Kanununda Emisyon Prim Kazancı İstisnası

Anonim şirketler kuruluş aşamasında ya da ihtiyaç halinde sonradan yapılacak sermaye artışlarında hisse senetlerini nominal (itibari) bedelin üzerinde ihraç etmeleri olağan bir durumdur. Bu durumda işletme nominal değerin üzerinde bir fon elde etmiş olacaktır. Peki anonim şirketlerin kuruluşlarında veya sermayelerini artırdıkları sırada çıkardıkları pay bedellerinin itibarî değeri aşan kısmı kurumlar vergisinden müstesna mıdır?

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun (KVK) 5/1-ç maddesi kapsamında “anonim şirketlerin kuruluşlarında veya sermayelerini artırdıkları sırada çıkardıkları payların bedelinin itibarî değeri aşan kısmı” kurumlar vergisinden istisnadır.

Örnek 1: Nominal birim değeri 100,00 TL olan 1.000 adet hisse senedi toplam 125.000,00 TL bedel karşılığında ihraç edildiğinde aradaki 25.000,00 TL hisse senedi ihraç primi olarak işlem görecek ve kurumlar vergisinden müstesna olacaktır.

Hisse senetleri nominal bedelin üzerinde ihraç edildiğinde ise nominal bedel üzerindeki bu farkların Tekdüzen Hesap Planı açıklamalarında 520.Hisse Senedi İhraç Primleri hesabında izleneceği ifade edilmiştir. “Yeni çıkarılan hisse senetlerinin primli satışından kaynaklanan tutarlar bu hesapta izlenir.”

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 347.maddesi “itibarî değerinden aşağı bedelle pay çıkarılamaz. Payların itibarî değerinden yüksek bir bedelle çıkarılabilmeleri için esas sözleşmede hüküm veya genel kurul kararı bulunmalıdır.”

1 Seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği 5.4. bölümünde ise “istisna, anonim şirketlerin portföylerinde bulunan başka şirketlere ait hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançları kapsamamaktadır.” Şartların sağlanması halinde KVK 5-1/e maddesi kapsamında başka şirketlere ait hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançların %75’i için kurumlar vergisi istisnasından yararlanılması mümkündür.

KVK 5/3 maddesi ise “İştirak hisseleri alımıyla ilgili finansman giderleri hariç olmak üzere, kurumların kurumlar vergisinden istisna edilen kazançlarına ilişkin giderlerinin veya istisna kapsamındaki faaliyetlerinden doğan zararlarının, istisna dışı kurum kazancından indirilmesi kabul edilmez.”

KVK 6/1 maddesinde kurumlar vergisinin, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı, 6/2 maddesinde ise safi kurum kazancının tespitinde, Gelir Vergisi Kanunu’nun ticarî kazanç hakkındaki hükümleri uygulanacağı,

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 177/4 maddesi ise her türlü ticaret şirketinin 1.sınıf tüccar olacağı ve aynın kanunun 176. Maddesi ise 1.sınıf tüccarların, bilanço esasına göre defter tutacağı,

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) 38.maddesi “bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet farktır. Bu dönem zarfında sahip veya sahiplerce:

1. İşletmeye ilave olunan değerler bu farktan indirilir;
2. İşletmeden çekilen değerler ise farka ilave olunur.”

VUK 192.maddesinde,

-Bilançonun envanterde gösterilen kıymetlerin tasnifli ve karşılıklı olarak değerleri itibariyle tertiplenmiş hulasası olduğu, (Türk Dil Kurumu – TDK- hülasa: Özet, fezleke:)

-bilançonun aktif ve pasif olmak üzere iki tablodan oluştuğu,

-aktif tablosunda mevcutlar ile alacaklar (ve varsa zarar), pasif tablosunda borçların gösterileceği,

-aktif toplamı ile borçlar arasındaki fark, müteşebbisin işletmeye mevzu varlığını (Öz sermayeyi) teşkil edeceği

-Öz sermayenin pasif tablosuna kaydedileceği ve bu suretle aktif ve pasif tablolarının toplamlarının denkleşeceği, ihtiyatlar ve karın ayrı gösterilseler dahi öz sermayenin cüzileri sayılacağı hüküm altına alınmıştır. (TDK – cüz: Bir bütünü oluşturan bölümlerden her biri.)

TTK madde 73’te ise bilanço içeriği “Türkiye Muhasebe Standartlarında aksi öngörülmemişse bilançoda, duran ve dönen varlıklar, öz kaynaklar, borçlar ve dönem ayırıcı hesaplar ayrı kalemler olarak gösterilir ve yeterli ayrıntıya inilerek şemalandırılır.” şeklinde ifade edilmiştir.

Örnek 2: X A.Ş. işletmesinin 2020 dönemine ilişkin dönem başı ve dönem sonu bilançoları aşağıdaki gibidir. Dönem içinde 500,00 TL nominal bedelli hisse senedi 600,00 TL bedel karşılığında ihraç edildiğinde dönem kurum kazancı aşağıdaki gibi olacaktır.

01.01.2020 Tarihli X A.Ş. Bilançosu (TL)						31.12.2020 Tarihli X A.Ş. Bilançosu (TL)
I.Dön.Varlık	100,00		III.K.V.Y.K.	-		I.Dön.Varlık	770,00		III.K.V.Y.K.	-
			IV.U.V.Y.K.	-					IV.U.V.Y.K.	-
II.Dur.Varlık	200,00					II.Dur.Varlık	200,00
			V.ÖZ KAYNAK	300,00					V.ÖZ KAYNAK	970,00
AKTİF	300,00		PASİF	300,00		AKTİF	970,00		PASİF	970,00

Kurum Kazancı: (Dönem Sonu Öz Sermaye – Dönem Başı Öz Sermaye)- İşletmeye ilave olunan değerler + İşletmeden çekilen değerler

Kurum Kazancı: (970,00 – 300,00) – 600,00 + 0

Kurum Kazancı: 70,00

Örnek 3: X A.Ş. firmasının 2020 hesap dönemi gelir tablosu aşağıdaki gibidir. Aynı dönem içinde X A.Ş. genel kurul kararı ile sermaye artırımına gitmiş olup nominal değeri 500,00 TL olan hisse senetlerini 600,00 TL bedel ile elden çıkarmıştır. Bu veriler ışığında kurumlar vergisi beyanında emisyon prim kazancı aşağıdaki gibi gösterilmelidir. Burada dikkat edilmesi gereken unsur gelir tablosunda yer almayan bir gelir/kazanç kaleminin beyanname üzerinde istisna kapsamında değerlendirilemeyecek olmasıdır.

Sermaye taahhüt kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

Sermaye taahhüdünün yerine getirilmesi aşağıdaki gibi olacaktır.

 

Kurumlar vergisi beyannamesine emisyon primi kazancı istisnası dikkate alınmadan ticari bilanço karı olan 70,00 TL yazıldığında beyanname kazanç bölümü aşağıdaki gibi olacaktır.

Bu işlemden sonra dönem safi kurum kazancı 70,00 TL olacak ve bu değer aynı zamanda kurumlar vergisi matrahını oluşturacaktır.

X A.Ş.’nin sermaye artırımından kaynaklanan 100,00 TL’lik prim kazancını (hisse senetlerini nominal bedelin üzerinde ihraç etmelerinden dolayı oluşan değer - 600,00 TL satış bedeli / 500,00 TL nominal bedel / fark 100,00 TL) kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde zarar olsa dahi indirilecek istisna ve indirimler bölümündeki 319 kod “Emisyon Primi Kazancı (K.V.K. Mad. 5/1-ç)” satırına yazılarak beyan edilmesi halinde kazanç ve ilaveler bölümünde zararın 30,00 TL olarak hesaplanmasına neden olacaktır.

Emisyon prim kazancı istisnası olarak 100,00 TL yazılması halinde dönem safi kurum kazancı 0,00 olacak ve kurumlar vergisi matrahı oluşmayacaktır. Ticari karın tespitinde gelir/kazanç kalemi olarak dikkate alınmayan bu değerin beyanname üzerinde istisna kalemi olarak yazılması halinde beyan edilmesi gereken matrah aşınacak ve hesaplanması gereken kurumlar vergisi eksik hesaplanmış olacaktır. Örneğimizde ise matrah tamamen yok olmuş olup gelecek yıla devreden cari yıl zararı ile dönem sonuçlanmış oldu.

Gelir tablosu sonuçlarına yansıtılmayan 100,00 TL’lik emisyon prim kazancı kurumlar vergisi beyannamesinde ilaveler bölümüne yazılması suretiyle ticari kardan mali kara ulaşılması ve akabinde zarar olsa dahi indirilecek istisna ve indirimler bölümündeki 319 kod “Emisyon Primi Kazancı (K.V.K. Mad. 5/1-ç)” satırına yazılarak beyan edilmesi gerekmektedir. Burada ise bir eleştiri konusu olarak şunu belirtmek isteriz ki bir gelir/kazanç kalemi beyanname üzerinde ilaveler bölümünde mevcut satırlar ile eklenmesi bizce uygun değildir. En azından “Diğer Gelir / Kazanç” satırı eklenerek mükellefçe gelir/kazanç kalemi içeriğinin yazılması sağlanabilir.

Bu durumda dönem karı beyanname üzerinde yine 70,00 TL olarak beyan edilmesi sağlanmış olur.

Emisyon primi kazancının önce beyanname üzerinde ticari kardan mali kara ulaşırken ticari kara ilave edilmesi ve sonrasında istisna kalemi olarak dikkate alınması hesaplanması gereken kurumlar vergisi matrahının aşınmasını önleyecektir.

Ayrıca hisse senetlerinin ihracı esnasında ihraç için katlanılan çeşitli giderler KVK 8/1-a kapsamında hasılattan indirilmesi mümkündür. Fakat KVK 5/3 maddesi kapsamında kurumlar vergisinden istisna edilen kazançlara ilişkin giderlerin, istisna dışı kurum kazancından indirilmesi kabul edilmez. Bu bağlamda istisna kazancına isabet edecek olan giderler K.K.E.G. olarak dikkate alınması gerekmekte olup bu giderlere ait KDV’ler var ise mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilemez.

KAYNAKLAR

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu

3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu

1 Seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği

https://www.gib.gov.tr/fileadmin/mevzuatek/eski/muhsisteb1ekmuh5c.ht

20.04.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.