Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

İlgili Yılda Ayrılmamış Olan Amortisman Tutarı Ekonomik Ömrünün Son Yılındaki Amortisman Tutarına Eklenemez veya Ekonomik Ömrü Uzatılamaz

Türk Dil Kurumu’nun güncel Türkçe sözlüğünde amortisman; “yıpranma payı” şeklinde tanımlanmıştır.

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 313’üncü maddesinde amortisman mevzuu; “işletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269’uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin, bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi” işlemi olarak tarif edilmiştir.

Mezkûr Kanunun;

-314’üncü maddesinde boş arazi ve boş arsaların amortismana tabi olmayacağı, (istisnası; tarım işletmelerinde vücuda getirilen meyvalık, dutluk, fındıklık, zeytinlik ve güllüklerle incir bahçeleri ve bağlar gibi tarım tesisleri amortismana tabi tutulur)

-315’inci maddesinde “Mükellefler amortismana tâbi iktisadî kıymetlerini, 320’nci maddenin dördüncü fıkrası saklı kalmak üzere, Maliye Bakanlığının tespit ve ilân edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. İlân edilecek oranların tespitinde iktisadî kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır.

-320’nci maddesinde “amortisman süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlar. Bu sürenin yıl olarak hesaplanması için (1) rakamı mükellefçe uygulanan nispete bölünür.

Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir.

Dileyen mükellefler, amortisman işlemine, işletme aktifine yeni kaydedilecek iktisadi kıymetler (ikinci fıkra kapsamındakiler hariç) için bunların kullanıma hazır olduğu tarihte başlayıp ve her bir hesap dönemi için kıymetin aktifte kaldığı süre kadar gün esasına göre amortisman ayırabilir. Sürenin gün olarak hesaplanması için Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilen faydalı ömür süreleri üçyüzaltmışbeş ile çarpılır.

Mükellefler, Hazine ve Maliye Bakanlığının iktisadi kıymetler için tespit ve ilan ettiği faydalı ömürlerden kısa olmamak üzere amortisman süresini, her yıl için aynı nispet olmak kaydıyla, belirlemekte serbesttir. Şu kadar ki, bu süre Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen sürenin iki katını ve elli yılı aşamaz. Mükellefler bu tercihlerini iktisadi kıymetin envantere alındığı geçici vergi dönemi sonu itibarıyla kullanırlar. Bu şekilde belirlenen amortisman süresi ve oranı izleyen dönemlerde değiştirilemez.

Her yılın amortismanı ancak o yıla ait değerlemede nazara alınabilir.

Amortismanın herhangi bir yıl yapılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düşük bir hadle yapılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz.

Bu maddenin birinci ya da üçüncü fıkrasına göre amortisman hesaplanmasına başlandıktan sonra bu hesaplama şeklinden vazgeçilemez.”

Yukarıda yer alan hükümlere ilave olarak 09.03.2020 tarihli 85550353-105[2020]-E.7749 sayılı özelgede aşağıdaki açıklamalara yer verilmiştir.

“bir iktisadi kıymetin amortismana tâbi tutulabilmesi için, işletmenin aktifinde kayıtlı olması, kullanıma hazır halde bulunması, işletmede bir yıldan fazla kullanılması, yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunması ve değerinin Kanunun 313’üncü maddesinde belirtilen haddin üzerinde olması gerekmekte olup, amortisman ayrılmasına iktisadi kıymetlerin aktife girdikleri hesap döneminden itibaren başlanması ve Bakanlığımızca tespit ve ilan edilen faydalı ömür ve amortisman oranlarının dikkate alınması icap etmektedir.

Diğer taraftan, mükellefler bakımından amortisman müessesesi, ihtiyari/zorunluluk arz etmeyen bir uygulama (seçimlik bir hak) mahiyetinde olup, yasal olarak tanınan bu imkânın mükellefler tarafından istenilirse kullanılması veya kullanılmaması (ya da eksik kullanılması) mümkündür.

Ancak, Kanunen her yılın amortismanı ilgili olduğu yılın değerleme işlemlerinde dikkate alınabildiğinden, diğer bir ifade ile amortismana tabi iktisadi kıymetler için ayrılan amortismanın ancak ilgili olduğu yılda dikkate alınması gerektiğinden, herhangi bir yıl amortisman ayrılmaması ya da eksik ayrılması halinde amortisman süresinin uzatılmasına veya herhangi bir yıl amortisman ayrılmaması ya da eksik ayrılması sebebiyle amortisman süresinin son yılında itfa edilmemiş bakiye değerin (net defter değerinin) o yıl defaten gider olarak dikkate alınmasına imkan bulunmamasının yanı sıra, söz konusu yıllar için sonradan geriye dönük olarak düzeltme yapılmak suretiyle amortisman ayrılması da mümkün değildir.

Ayrıca, mükelleflerin, iktisadi kıymetlerini, Bakanlığımızca tespit ve ilan edilen amortisman oranlarının üzerinde bir oran ile itfa etmeleri de mümkün bulunmamakta olup, böyle bir durumun husulü halinde, mükellef adına anılan fiil nedeniyle mezkûr Kanunun ilgili ceza hükümleri çerçevesinde işlem tesis edilmektedir.”

Örnek: ADA … A.Ş. işletmesine ekonomik ömrü 5 yıl olan 500.000 TL maliyet bedelli iktisadi kıymeti 2020 yılında iktisap ettiğini varsayalım. İşletme bir sebepten ötürü 2021 yılında ayırması gereken amortismanı ihmal etmiş/unutmuş olsun. Bu durumda ilgili yıllarda ayrılması gereken ve ayrılan amortisman tutarları aşağıdaki gibi olacaktır.

Yukarıda yer alan hükümler ile idarenin vermiş olduğu görüşe göre 2021 yılında (ihmal edilen/unutulan) ayrılmamış amortisman tutarı (100.000 TL) son yıl olan 2024 döneminde 200.000 TL olarak giderleştirilmesi veya iktisadi kıymetin ekonomik ömrünü bir yıl daha uzatarak 2025 yılında 100.000 TL gider yazılması mümkün değildir.

KAYNAKLAR

213 sayılı Vergi Usul Kanunu

09.03.2020 tarihli 85550353-105[2020]-E.7749 sayılı özelge

06.01.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

MuhasebeTR uygulamamızı indirin, son dakika gelişmelerinden haberdar olun.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.