Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Sözleşmeye İstinaden Doğan Cezalar/Tazminatlar Gider Olarak Dikkate Alınabilir mi?

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 6’ncı maddesinde safi kurum kazancının tespitinde, Gelir Vergisi Kanunu’nun ticarî kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı, 11’inci maddesinde kurum kazancının tespitinde aynı maddede belirtilen indirimlerin yapılmasının kabul edilemeyeceği hüküm altına alınmış olup, (g) bendinde ise sözleşmelerde ceza şartı olarak konulan tazminatlar hariç olmak üzere kurumun kendisinin, ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanlarının suçlarından doğan maddî ve manevî zarar tazminat giderlerinin gider olarak kabul edilemeyeceği belirtilmiştir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 40’ıncı maddesinde ticari kazancın tespitinde indirilebilecek giderler sayılmış olup anılan maddenin (3) numaralı bendinde işle ilgili olmak şartıyla, mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatların gider olarak yazılabileceği, 41’inci maddesinin (6) numaralı bendinde ise  her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile teşebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatların (Akitlerde ceza şartı olarak derpiş edilen tazminatlar, cezai mahiyette tazminat sayılmaz.) gider olarak indirilmesinin kabul edilmeyeceği hüküm altına alınmıştır.

İdarenin vermiş olduğu görüşler aşağıdaki gibidir.

1-“... yüklenmiş olduğunuz kömür taşıma işinden dolayı ihale makamı ile sözleşme düzenlendiği, bahse konu işten dolayı taşeron firmanız olan alt yükleniciniz ... Vergi Dairesi Müdürlüğünün ... vergi kimlik numaralı mükellefi ... ile sözleşme düzenlendiği, 2010/6 dönemine ait KDV dahil 161.403,04 TL’lik hak edişinizden, 34.693,94 TL “İş Eksikliği Program Cezası” 31.434,48 TL “Günlük Eksik Nakliye Cezası” olmak üzere toplam 66.128,42 TL cezanın tahsil edildiğini, hak edişinizden yapılan bu kesintinin alt yükleniciye yansıtmak istediğinizi belirterek, firmanız tarafından 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun ilgili maddelerine istinaden 66.128,42 TL tutarındaki cezanın kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılıp yapılamayacağı ile alt yüklenici firmaya yansıtılan toplam 66.128,42 TL tutarındaki cezanın adı geçen alt yüklenici firma tarafından giderleştirilebilmesi için firmanız tarafından düzenlenecek belge konusunda Başkanlığımız görüşünün bildirilmesi istenilmektedir.

…

İlgide kayıtlı özelge talep formu ekinde Başkanlığımıza ibraz edilen belgelerin incelenmesi neticesinde;

- ... ile firmanız arasında düzenlenen ihale sözleşmesinin “Cezalar ve sözleşmenin feshi” başlıklı 16’ncı maddesinin, 16.1.3 ve 16.1.6 fıkralarına dayalı olarak 1 no.lu hakediş tablosunda gösterilen 66.128,42 TL’lik kesintiler toplamının, sözleşmeye ceza şartı olarak konulması nedeniyle ilgili dönem kurum kazancının tespitinde, indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.

-Diğer taraftan, firmanız ile ... arasında düzenlenen 26/05/2010 tarihli “Nakliye Sözleşmesi’nin” “Yüklenicinin Sorumlulukları” başlıklı 3’üncü bölümünde, “İşveren, hak edişine gelecek tüm cezaları yüklenicinin ilk nakliye faturasından tahsil edecektir.” açıklamasına yer verilmiştir. Bu nedenle hak edişinizden yapılan kesinti tutarının, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 230’uncu maddesi gereğince düzenlenecek fatura mukabilinde yüklenici firmaya yansıtılması mümkün olup buna istinaden yüklenici firmadan tahsil edilecek tutarın ise kurum kazancının tespitinde gelir olarak dikkate alınması gerekeceği tabiidir.” (B.07.1.GİB.4.46.15.01-KVK-1-19 sayılı 14.11.2011 tarihli özelge)

2-“... Vergi Dairesi Müdürlüğünün ... vergi kimlik numarasında kayıtlı mükellefi olduğunuz, ... Genel Müdürlüğü .... İşletme Müdürlüğü ile yapılan palet alımına ilişkin sözleşmenin 13 üncü maddesinin 2’nci fıkrasında belirtilen şartlara istinaden geciken mal bedeli üzerinden % 0,3 oranında ceza kesildiği, ilgili kurumun bu cezayı A4 kağıdına yazarak ödemelerden kesinti yapıldığını bildirdiği, bu kesinti miktarıyla ilgili adı geçen kurumdan fatura düzenlenmesi istenildiği halde kurumun böyle bir fatura düzenleyemeyeceklerini gönderilen kesinti belgesinin yeterli olduğunu bildirdiği belirtilerek, böyle bir belgeye istinaden gider yazılıp yazılamayacağı hususunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.

…

Yukarıda yer verilen hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, şirketiniz tarafından yapılan ödeme, sözleşmede ceza şartı olarak derpiş edilen tazminatlardan olduğundan gider olarak indirilmesi mümkün bulunmaktadır.

Katma Değer Vergisi Kanunu Yönünden

Bu itibarla, bir mal teslimi veya hizmetin karşılığını teşkil etmeyen veya buna bağlı olarak ortaya çıkmayan dolayısıyla malın süresinde teslim edilmemesi nedeniyle sadece sözleşme şartlarına uyulmaması sonucu ortaya çıkan tazminatlar katma değer vergisinin konusuna girmediğinden, tazminat tutarı üzerinden katma değer vergisi hesaplanması söz konusu olmayacaktır.

Vergi Usul Kanunu Yönünden

Buna göre, .... Genel Müdürlüğü .... İşletme Müdürlüğü ile adı geçen şirket arasında düzenlenen palet alım sözleşmesinde belirtilen şartların yerine getirilmemesi veya eksik yerine getirilmesi halinde sözleşme hükmü gereğince adı geçen şirketten tahsil edilen cezai müeyyide, mal teslimi veya hizmet ifası kapsamında değerlendirilmese dahi tahsil edilen tutar için fatura düzenlenmesi mümkün bulunmaktadır.

Ancak, söz konusu ceza ödemesi karşılığında fatura düzenlenmemesi durumunda; bu ödemenin, söz konusu sözleşme, ödemeye dair makbuz, dekont vb. evrak ile tevsik edilmesi gerekmekte olup bu belgelerin muhafaza ve istenildiğinde ibraz edileceği tabiidir.” (B.07.1.GİB.4.35.16.01-176300-240 sayılı 23.02.2012 tarihli özelge)

3-“... vergi kimlik numaralı mükellefi olduğunuz belirtilerek, firmanız ile müşterileriniz arasındaki mevcut genel taşıma sözleşmesi gereğince hasar gören veya kaybolan koliler karşılığı ödenen tazminatların kurum kazancınızın tespitinde gider olarak dikkate alınıp alınamayacağı konusunda Başkanlığımızın görüşü talep edilmektedir.

…

Buna göre, kurumun kendisinin, ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanların kusurundan kaynaklanmayıp, işle ilgili olarak ödenen ve mukavelename, ilam veya kanun emrine dayanan tazminatların, ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabileceği tabiidir.” (B.07.1.GİB.4.99.16.02-GVK-40-9 sayılı 03.05.2010 tarihli özelge)

4-“… şirketinizin bilgisayar sistemleri alım satım işi ile iştigal ettiği, Türkiye’de AB tarafından finanse edilen programlar çerçevesinde hizmet, mal alımı, yapım işi ve hibeler için genel bütçeleme, ihaleye çıkma, sözleşme, ödeme, muhasebe ve mali raporlama işleri kurumlarından biri olan … (…)’nin 2014 yılında yapılan bilgisayar sistemleri alım ihalesinin şirketinizde kaldığı ve ihale konusu bilgisayar sistemlerini temin ederek 2015 yılı başında anılan kuruma teslim ettiği, bu bilgisayar sistemlerinin bedelinin tarafınıza ödendiği, anılan kurumun sonradan oluşturduğu komisyon marifetiyle teslim ettiğiniz bilgisayar sistemlerinin menşeinde ihale sözleşmesine aykırılık bulunduğu gerekçesiyle 266.000,00 Euro'nun iade edilmesi gerektiğinin bildirildiği, anılan kurumdan olan başka alacaklarınızdan söz konusu tutarın kesildiği, teslim ettiğiniz bilgisayar malzeme ve sistemlerinin bir yıldan fazla sürede kullanılmakta olduğu ve sökülüp değerlendirilmesi imkanı olmadığından yararlanıcı kurum olan … Kurumu'na tarafınızca hibe edildiği belirtilerek, şirketinizce ihale sözleşmesine aykırılık nedeniyle yapılan geri ödemenin kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınıp alınmayacağı hususunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.

…

Diğer taraftan, özelge talep formuna ek olarak verilen dilekçeden söz konusu ihale sözleşmesinin 2014 yılında imzalandığı, 2014 ve 2015 yıllarında lot-4 ve lot-5'e ait ürünler için tedarik- teslim- kurulum- devreye alma- muayene ve kabul işlemlerinin tamamlandığı, geçici kabul sertifikasının Kontrat Makamı “… (…)” tarafından imzalanmasının ardından hakediş ödemelerinin yapıldığı ve bir senelik garanti sürelerinin başladığı, kesin kabul tarihine kadar geçmesi gereken bir senelik garanti süresi içinde iken lot-4'e ait ürünlerin Orijin Sertifikalarının (İsrail Orijinli) geçerli belgeler olmadığının ve kabul edilemeyeceğinin Kontrat Makamınca bildirildiği, bunun üzerine ithalatçı firmadan temin edilen yeni Orijin Sertifikasının (İtalya Orijinli) Kontrat Makamına iletildiği ancak Kontrat Makamı tarafından 08.01.2016 (CAL/0154) tarihli yazı ile sözleşmede menşe ülkenin İsrail olarak görünmesine rağmen son teslim edilen orijin sertifikasında menşe ülkenin İtalya olduğunu, bunun kabul edilemeyeceğini ve sözleşmenin lot-4 kısmının iptal edildiğini ve bu kısım için ödenmiş olan sözleşme bedeli (266.000,00- Euro) ile konuya ilişkin olarak kararlaştırılan para cezasının (31.187,40- Euro) verilen banka hesaplarına yatırılmasının talep edildiği, Lot-4'e ait iade edilmesi gereken 266.000,00- Euro'nun şirketinizin anılan kurumdan olan başka alacaklarından mahsup edildiği anlaşılmıştır.

Buna göre, … (…) ile imzaladığınız sözleşmeden doğan yükümlülüklerin sözleşme hükümlerine uygun şekilde yerine getirilmemesinde şirketiniz ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanlarının kusurunun bulunmaması kaydıyla, … yapılan geri ödemenin kurum kazancınızın tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır. Öte yandan, sözleşmeden doğan yükümlülüklerin sözleşme hükümlerine uygun şekilde yerine getirilmeyerek anılan zararın meydana gelmesinde şirketiniz ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanlarının kusurunun bulunması durumunda ise söz konusu geri ödemenin kurum kazancınızın tespitinde gider olarak dikkate alınamayacağı tabiidir.” (38418978-120[40-16/2]-3001 sayılı 04.01.2017 tarihli özelge)

5-“... Vergi Dairesi Müdürlüğünün ... vergi kimlik numaralı mükellefi olduğunuz, şirketinizin ... ile ... tarihinde ... TL tutarında ... gün süreli ... yol bakım ve onarım işlerini taşeron olarak üstlendiğiniz, taahhüt edilen işlerin fiilen ... tarihinde bitirilmesine karşın üçüncü hak edişin ..., dördüncü hak edişin ise ... tarihinde ödendiği, ... geçici kabul tutanağını onayladığı tarihin işlerin bitirildiği tarih olarak kabul edildiği belirtilerek, ... yılında hak edişler üzerinden tevkif suretiyle kesilen vergilerin mahsup konusu edilip edilemeyeceği, taahhüt edilen işlerin süresinde bitirilememesi nedeniyle ödenen cezaların fatura düzenlemeksizin gider olarak indirim konusu yapılıp yapılamayacağı, söz konusu cezaların alt taşeronlara yansıtılması işleminde fatura düzenlenip düzenlenmeyeceği ile KDV hesaplanıp hesaplanmayacağı hususlarında tereddüde düşüldüğünden Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.

…

Bu hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, yapım ve onarım işinin süresinde bitirilememesi nedeniyle sözleşme hükmü uyarınca ödenen gecikme cezaları şirketiniz tarafından Gelir Vergisi Kanunu’nun 40’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendine istinaden kurum kazancının tespitinde gider olarak indirim konusu yapılabilecek olup yansıtma faturası ile alt taşeronlara yansıtılan bu gecikme cezalarının tahakkuk tarihi itibarıyla kurum kazancına dahil edileceği tabiidir.” (B.07.1.GİB.4.34.19.02-105[229-2012/VUK-1- . . .]--2283 sayılı 25.07.2012 tarihli özelge)

6-“Defterdarlığımız ... Vergi Dairesi Müdürlüğünün  ... vergi kimlik numarasında kayıtlı kurumlar vergisi mükellefi olduğunuz,  ... Ltd. Şti ile aranızda mal tedarik sözleşmesi yapıldığı ve buna istinaden ...’na ekmek verdiğiniz, ekmeklerde sıkıntı olduğu zaman, ... Ltd. Şti ile ...'lığı ile yapıldığı ifade edilen sözleşme gereği ... Ltd. Şti.'ne kesilen cezaların, ödemelerinizden kesinti yapılmak suretiyle tarafınıza yansıtıldığı belirtilerek, bu kesintilerin Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesinin (3) numaralı bendi gereğince ticari kazancınızın tespitinde gider olarak indirilip indirilemeyeceği hususunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.

…

Bu çerçevede, ... Ltd. Şti. ile şirketiniz arasında yapılan mal tedarik sözleşmesinde, ekmek teslimatı ile ilgili firmanızdan kaynaklanan bir sorun olması nedeniyle ceza ödeneceğine ilişkin bir hüküm bulunması halinde, sözleşmeye istinaden ödenen bu cezaların Gelir Vergisi Kanunu’nun 40’ıncı maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendine istinaden gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır. Sözleşmede böyle bir hüküm bulunmaması halinde ise ödenen cezaların gider olarak indirilemeyeceği tabiidir.” (B.07.4.DEF.0.24.10.00-GVK-2010/41/6 İndirilecek-9 sayılı 27.08.2011 tarihli özelge)

Sonuç olarak işle ilgili olmak kaydıyla işletmenin kendisinin, ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanların kusurundan kaynaklanmayıp, sözleşmeye ceza şartı konulması nedeniyle veya sözleşme hükmü uyarınca ödenecek olan gecikme cezaları, tazminat tutarları ilgili dönem kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.

İlgili ceza ve tazminatlar fatura ile müşterilere yansıtılması mümkün olup buna istinaden tahsil edilecek tutarın kurum kazancının tespitinde gelir olarak dikkate alınması gerekmektedir. Ayrıca tazminat ve cezalar katma değer vergisinin konusuna girmediğinden bu tutarlar üzerinden katma değer vergisi hesaplanması söz konusu olmayacaktır.

KAYNAKLAR

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu

Gelir İdaresi Başkanlığı Özelgeleri

16.12.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.