Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Yargı Kararları Işığında Ara Dinlenme Süresi

Ara dinlenme süresi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 68’inci maddesinde düzenlenmiş olup anılan hüküm “Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere; 

a) Dört saat veya daha kısa süreli işlerde on beş dakika,

b) Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat,

c) Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat ara dinlenmesi verilir.

Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir. 

Ancak bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir.

Dinlenmeler bir işyerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir.

Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz.” şeklindedir.

Diğer yandan 9. Hukuk Dairesinin 2022/4623 E., 2022/5403 K. sayılı kararının ilgili bölüm açıklaması aşağıdaki gibidir.

“İşçinin günlük iş süresi içinde kesintisiz olarak hiç ara vermeden çalışması beklenemez. Gün içinde işçinin yemek, çay, sigara gibi ihtiyaçlar sebebiyle ya da dinlenmek için belli bir zamana ihtiyacı vardır. Ara dinlenme 4857 sayılı İş Kanunu’nun 68’inci maddesinde düzenlenmiştir. Anılan hükümde ara dinlenme süresi, günlük çalışma süresine göre kademeli bir şekilde belirlenmiştir. Buna göre dört saat veya daha kısa süreli günlük çalışmalarda ara dinlenmesi en az on beş dakika, dört saatten fazla ve yedi buçuk saatten az çalışmalar için en az yarım saat ve günlük yedi buçuk saati aşan çalışmalar bakımından ise en az bir saat ara dinlenmesi verilmelidir. Uygulamada yedi buçuk saatlik çalışma süresinin çok fazla aşıldığı günlük çalışma sürelerine de rastlanılmaktadır. İş Kanunu’nun 63’üncü maddesi hükmüne göre, günlük çalışma süresi on bir saati aşamayacağından, 68’inci maddenin belirlediği yedi buçuk saati aşan çalışmalar yönünden en az bir saatlik ara dinlenmesi süresinin, günlük en çok on bir saate kadar olan çalışmalarla ilgili olduğu kabul edilmelidir. Başka bir anlatımla, günde on bir saate kadar olan (on bir saat dahil) çalışmalar için ara dinlenmesi en az bir saat, on bir saatten fazla çalışmalarda ise en az bir buçuk saat olarak verilmelidir.

İşçi, ara dinlenme saatinde tamamen serbesttir. Bu süreyi işyeri içinde ya da dışında geçirebilir. İşyerinde geçirmesi ve bu süre içinde çalışmaya devam etmesi durumunda ara dinlenmesi verilmemiş sayılır. Ancak işçi işyerinde kalsa bile, ara dinlenmesi süresini serbestçe kullanabilir, bu süre içinde çalışmaya zorlanamaz.

Ara dinlenmesi için ücret ödenmesi gerekmez. Ancak, bu süre işçiye dinlenme zamanı olarak tanınmamışsa, işçinin normal ücretinin ödenmesi gerekir. Bu sürenin haftalık 45 saati aşan kısmını oluşturması halinde ise zamlı ücret ödenmelidir.

Ara dinlenme süreleri kural olarak aralıksız olarak kullandırılır. Ara dinlenmesinin kullandırılması zorunlu ise de bunun kullanılacağı zamanı belirlemek işverenin yönetim hakkıyla ilgilidir. İşçilerin tamamı aynı anda ara dinlenme zamanını kullanılabileceği gibi, belli bir plan dahilinde sırayla kullanmaları da mümkündür. Ancak ara dinlenme süresinin, işe, ara dinlenme süresi kadar geç başlama veya aynı süreyle erken bırakma şeklinde kullandırılması doğru olmaz. Ara dinlenme süresinin günlük çalışma içinde belli bir zamanda amaca uygun şekilde kullandırılması gerekir (Yargıtay 9.HD. 17.11.2008 gün 2007/35281 E, 2008/30985 K.).

Somut olayda; hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının 1 Mayıs 30 Ekim tarihleri arasındaki dönemde, haftada 3 günlük fiili çalışma süresinin 16 saat olduğu kabul edilerek 33 saat fazla mesai yaptığı tespit edilmiştir. Ne var ki, yukarıda belirtilen esaslara göre kabul edilen çalışma süresine uygun olacak şekilde ara dinlenme süresinin belirlenmesi ve fazla mesai süresinin buna göre hesaplanması gerekirken, davacın ara dinlenmesi olmadan kesintisiz çalıştığının kabulü hayatın olağan akışına aykırı olup, karar bu yönü ile eksik incelemeye dayalıdır.”

Benzer diğer kararların ilgili bölümleri aşağıda yer almaktadır.

1- 9. Hukuk Dairesi 2021/8520 E., 2021/16018 K.

“Somut olayda, Mahkemece davacı iddiası ve tanık beyanlarına göre davacının haftanın 6 günü 08.00-16.30 saatleri arasında 8,5 saat çalıştığı ve davacının yarım saat ara verdiği iddiasına davalılar tarafından açıkça itiraz edilmediği gerekçesiyle yarım saat ara dinlenme süresinin mahsubu ile haftalık 48-45 saat=3 saat fazla çalıştığı kabul edilerek yapılan hesaplama doğrultusunda hüküm kurulmuştur. Yukarıda açıklandığı üzere, davacının günlük 8,5 saat çalışma süresinden 1 saat ara dinlenme süresinin mahsubu ile haftanın 6 günü ve günlük 7,5 saatlik çalışmaya göre haftalık yasal 45 saati geçen çalışması olmadığından fazla çalışma ücreti talebinin reddi gerekirken kabulü hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.”

2- 9. Hukuk Dairesi 2017/18682 E., 2021/7960 K.

“Somut olayda Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının yaz aylarında 08.00-20.00 arası haftada 6 gün bir saat ara dinlenme ile 12 saat fazla mesai yaptığı kabulü ile hesaplama yapıldığı belirtilmiş ise de ilgili raporda fazla mesai hesap tablosunun incelenmesinde, bilirkişinin sadece yaz ayları değil tüm yıl boyunca davacının aynı şekilde çalıştığı kabulü ile hesaplama yaptığı anlaşılmakla, kararın bu yönden bozulması gerekmiştir.

…

Bu açıklamalar ışığında davacının 08.00-20.00 çalıştığı kabulünde günlük 12 saat olan çalışma süresinden bir buçuk saat ara dinlenmesi düşülmesi gerekirken bir saat ara dinlenmenin düşülerek sonuca gidilmesi hatalı olmuştur.”

3- 9. Hukuk Dairesi 2020/3899 E., 2021/1241 K.

“Somut uyuşmazlıkta, Mahkemece davacının, haftanın 3 günü 07.30 – 19.30 ve haftanın 4 günü 07.30 – 20.30 saatleri arasında, günlük 11 saatten fazla çalıştığı kabulü doğrultusunda yapılan hesaba göre, fazla çalışma ücreti alacağı hüküm altına alınmıştır. Davacının belirtilen saatler arasındaki çalışmasının 11 saatten fazla olması karşısında, yukarıda açıklanan ilkelere göre ara dinlenmenin en az bir buçuk saat olarak kabul edilmesi gerekirken, yarım saat kabul edilerek, fazla hesaplama yapılması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.”

4- 9. Hukuk Dairesi 2017/18693 E., 2020/15785 K.

“Somut olayda, Mahkemece tanık beyanlarına göre davacının haftanın 5 günü 09.00-20.00 saatleri arasında 11 saat, 1,5 saat ara dinlenme süresinin düşümü ile haftalık 2,5 saat fazla çalıştığı kabul edilerek yapılan hesaplama doğrultusunda hüküm kurulmuştur. Yukarıda açıklandığı üzere, davacının günlük 11 saat çalışma süresinden 1 saat ara dinlenme süresinin düşülmesi gerekirken 1,5 saat düşülmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.”

5- (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesi 2017/28078 E., 2020/5097 K.

“Somut uyuşmazlıkta Mahkemece tanık anlatımları ve bilirkişi raporu doğrultusunda, işyerinde pazarlama, dağıtım ve nakliye işinde çalışan davacının yaz aylarında haftada on iki saat, diğer aylarda ise dokuz saat fazla çalışma yaptığı kabul edilerek hesaplanan fazla çalışma alacağı hüküm altına alınmıştır. Ne var ki, dinlenen davacı tanıkları davacının işyerinde pazarlamacı olarak çalıştığını ifade etmiş olup, dosya kapsamından davacının işin niteliği itibariyle kısmen esnek bir çalışma düzeninde çalıştığı anlaşılmaktadır. Somut olayda, davacının işin niteliği itibariyle günlük çalışma süresinin başlangıç ve bitiş saatleri arasındaki çalışma süresini kendi inisiyatifine göre kullandığı, ara dinlenme süresini kendi bireysel kararı ile belirlediği göz önüne alınmalıdır. Hal böyle iken Mahkemece, yapılan işin niteliği dikkate alınmadan salt tanık anlatımları doğrultusunda günlük çalışma ve ara dinlenme süresi belirlenerek sonuca gidilmesi yerinde değildir. Davacının pazarlama işinde kısmen esnek bir çalışma düzeninde çalıştığı ve işverence belirlenen çalışma saatleri arasındaki süre ile ara dinlenme süresini kendisinin belirlediği dikkate alınmalı, buna göre işin mahiyeti, tanık anlatımları ve dosya kapsamındaki tüm deliller bir arada yeniden değerlendirilerek davacının günlük ara dinlenme süresi, günlük çalışma süresi ile haftalık çalışma süresi belirlenmeli, sonucuna göre de davacının fazla çalışma ücretine hak kazanıp kazanmadığı noktasında bir değerlendirme yapılmalıdır.”

KAYNAKLAR

4857 sayılı İş Kanunu

9. Hukuk Dairesinin 2022/4623 E., 2022/5403 K.

9. Hukuk Dairesi 2021/8520 E., 2021/16018 K.

9. Hukuk Dairesi 2017/18682 E., 2021/7960 K.

9. Hukuk Dairesi 2020/3899 E., 2021/1241 K.

9. Hukuk Dairesi 2017/18693 E., 2020/15785 K.

(Kapatılan) 22. Hukuk Dairesi 2017/28078 E., 2020/5097 K.

05.04.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.