Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Halka Kapalı Anonim Şirketlerde Kar Payı Avansı

İşletmenin amacı, geleneksel yönetim anlayışı ile kar elde etmektir. İşletmenin kar elde edebilmesi ise faaliyete başlayabilmesi ve dolayısıyla ilk sermayenin işletmeye tahsisi ile mümkündür. Ortaklar işletme faaliyetlerinin doğru organize edilmesi ile elde edilen kardan pay alma beklentisiyle işletmeye ortak olurlar. Dönem sonunda oluşan kardan mevzuat hükümleri uyarınca kar paylarını (temettü) hisseleri oranında tahsil ederler. Peki kâr payı ödemeleri için hesap döneminin neticelenmesini beklemeleri gerekir mi? Ya da hesap döneminin kapanmasından önce ödenebilir mi?

Sermaye Piyasası Kanunu’na (SPK) göre halka açık şirketlere tanınan kâr payı avansı uygulaması, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ile kapsam genişletilerek bu hakkın tüm sermaye şirketlerinde uygulanmasının önü açılmıştır. Yani hesap dönemi kapanmadan işletmeler ortaklarına kâr payı ödemesi yapabilmektedir.

Halka kapalı anonim şirketlerde kâr payı avansı uygulamasında düzenleme yapma yetkisi 6102 sayılı TTK’nin 509/3 maddesi gereği Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’na verilmiştir. 09.08.2012 tarihli ve 28379 sayılı resmî gazetede yayınlanan Kar Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğin 4/b ve 4/c maddelerinde kâr payı ile kâr payı avansı;

 b) Kâr payı: Net dönem kârı veya serbest yedek akçeler üzerinden ortaklara ve kâra katılan diğer kimselere genel kurulca dağıtılmasına karar verilen tutarı,

c) Kâr payı avansı: Kâr payından mahsup edilmek üzere ara dönem finansal tablolara göre oluşan kârlar üzerinden bu Tebliğ hükümlerine göre hesaplanan tutarı,

şeklinde tanımlanmıştır.

Aynı tebliğin 5.maddesinde ise “Şirketlerin kâr payı avansı dağıtabilmeleri için, şirket genel kurulunca kâr payı avansı dağıtılmasına ilişkin karar alınması ve kâr payı avansı dağıtılacak hesap döneminde hazırlanan üç, altı veya dokuz aylık ara dönem finansal tablolara göre kâr edilmiş olması gereklidir.” ifade edilen hüküm ile kâr payı avansının dağıtım şartları belirlenmiştir. Tebliğin 6. maddesi gereği genel kurulca alınacak kararda aşağıdaki hususların belirtilmesi zorunlu kılınmıştır.

“Net dönem kârı düşük çıkmışsa avansı karşılamayan kısmın bir önceki yıla ait serbest yedek akçelerden mahsup edileceği, bu da yeterli gelmezse fazla ödenen kâr payı avansının iade edileceği,

İlgili hesap dönemi zararla sonuçlanmışsa; önceki yıla ait genel kanuni yedek akçe ve serbest yedek akçelerin zararın mahsubunda kullanılacağı,

Yeterli gelmezse avansın geri çağrılacağı,

Yeterli gelirse avanstan mahsup edileceği, karşılanmayan avans tutarının ise geri çağrılacağı”

Tebliğin 7.maddesi ise kâr payı avansı; varsa geçmiş yıllar zararlarının tamamının, vergi, fon ve mali karşılıkların, kanunlara ve sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçelerin varsa intifa senedi sahipleri ile sözleşmede ortaklar dışında kâra katılması öngörülen diğer kimseler için ayrılacak tutarların, oluşan ara dönem kârından indirilmesi suretiyle hesaplanır. Ödenecek olan kâr payı avansı bu şekilde hesaplanan tutarın yarısını geçemez.

Kâr payı avansı tutarının hesaplanmasına ilişkin tablo tebliğin ekinde aşağıdaki gibi sunulmuştur.

ARA DÖNEM KÂRI

Vergiler (-)

NET ANA DÖNEM KÂRI

Varsa Geçmiş Yıl Zararları (-)

1. Tertip Kanuni Yedek Akçeler1 (-)

İsteğe Bağlı Yedek Akçeler2 (-)

İntifa Senedi Sahipleri İçin Ayrılan Tutar* (-)

Sözleşmede Ortaklar Dışında Kâra Katılması Öngörülen Diğer Kimseler İçin Ayrılan Tutar* (-)

Varsa Daha Önceki Ara Dönemlerde Ödenen Kâr Payı Avansı Tutarı (-)

KÂR PAYI AVANSINA ESAS TEŞKİL EDEN TUTAR

Kâr Payı Avansına Esas Teşkil Eden Tutarın Yarısı (-)

DAĞITILABİLECEK KÂR PAYI AVANSI TUTARI

2. Tertip Kanuni Yedek Akçeler3(-)

ÖDENECEK KÂR PAYI AVANSI TUTARI

Ayrıca tebliğin 8.maddesine göre “kâr payı avansı dağıtımı sadece ortakları kapsayacak şekilde aralarında hiçbir ayrım gözetmeksizin ortaklık oranı baz alınarak nakden yapılmak durumundadır. Ortaklardan sermaye taahhüt borçları dışında borcu bulunan varsa, bu borç ödenecek kâr payı avansından mahsup edilir. Bir hesap döneminde kâr payı avansı dağıtılmış ve sonrasında sermaye artırımına gidilmişse aynı dönemde ikinci kez kâr payı avansı dağıtılmak istendiğinde yeni ortaklara öncelik verilir. Bu öncelik eski ortaklarla alınan avans tutarı eşitleninceye kadar devam eder.”

Örnek: Halka açık olmayan KALEM A.Ş.’nin 2014 dönemi 01.01.2014-30.09.2014 ara dönem 9 aylık ticari karı 750.000,00 TL’dir. 100.000,00 TL geçmiş yıl zararı, ödenmiş sermayesi 1.500.000,00 TL ve ayrılan yasal yedek akçe tutarı ise 200.000,00 TL’dir. Kanunen kabul edilmeyen gideri ise 50.000,00 TL’dir. Genel kurul kararı ile KALEM A.Ş. kâr payı avansı dağıtımına karar vermiş olup önceki dönemlerde dağıtılan kâr payı avansı yoktur. Kurumlar vergisi oranı %22 alınmıştır. Bu veriler doğrultusunda ödenecek olan kâr payı avansı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

1	ARA DÖNEM KÂRI 01.01.2014-30.09.2014		750.000,00
2	(-) İNDİRİLECEKLER		304.700,00
	Varsa Geçmiş Yıl Zararları		100.000,00
	Kurum Geçici Vergi Ödemesi (750.000+50.000 * 0,22)		176.000,00
	1. Tertip Kanuni Yedek Akçeler {(750.000-176.000) * %5}		28.700,00
	Varsa Daha Önceki Ara Dönemlerde Ödenen Kâr Payı Avansı Tutarı		0,00
3	KÂR PAYI AVANSINA ESAS TEŞKİL EDEN TUTAR	(1-2)	445.300,00
4	Kâr Payı Avansına Esas Teşkil Eden Tutarın Yarısı		222.650,00
5	DAĞITILABİLECEK KÂR PAYI AVANSI TUTARI (445.300-222.650)		222.650,00
6	2. Tertip Kanuni Yedek Akçeler (222.650 * %10)		22.265,00
7	ÖDENECEK KÂR PAYI AVANSI TUTARI	(5-6)	200.385,00

Kâr payı avansı tahakkuk ettiğinde;

131.Ortaklardan Alacaklar Hs.	200.385,00
-Kar Payı Avansı
360.Ödenecek Vergi ve Fonlar Hs.		30.057,75
-Kar Payı Avansı Stopajı
331.Ortaklara Borçlar Hs.		170.327,25
-Kar Payı Avansı Borçları

Hesaplamadaki 1. ve 2. tertip yedek akçe dönem sonu karı henüz neticelenmediği için dikkate alınmamıştır.

Kâr payı ödendiğinde;

331.Ortaklara Borçlar Hs.	170.327,25
-Kar Payı Avansı Borçları
102.Bankalar Hs.		170.327,25

Dönem sonunda ise işletme 1.250.000,00 TL ticari kar elde etmiştir. Kanunen kabul edilmeyen gideri ise 150.000,00 TL’dir. Ödemesi gereken kurumlar vergisi;

Ticari Bilanço Kârı	1.250.000,00
Kanunen Kabul Edilmeyen Gider	150.000,00
Kâr	1.400.000,00
Geçmiş Yıl Zararları	100.000,00
Kurumlar Vergisi Matrahı	1.300.000,00
Kurumlar Vergisi %22	286.000,00

 

Dönem içinde ödenen geçici vergi (176.000,00) dönem kurumlar vergisini netleştirmek için 371.Dönem karının peşin ödenen vergi ve diğer yükümlülükler hesabına alınır.

371.Dönem Karının Peş.Öd.Vergi ve Diğ.Yas.Yük.Hs.	176.000,00
-Geçici Vergi
193.Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hs.		176.000,00
-Geçici Vergi

Hesaplanan kurumlar vergisi karşılığı;

691.Dönem Karı Vergi ve Diğ.Yas.Yük.Kar.Hs.	286.000,00
370.Dönem Karı Vergi ve Diğ.Yas.Yük.Kar.Hs.		286.000,00
-Kurumlar Vergisi Karşılığı

Dönem karının netleştirilmesi;

690.Dönem Net Karı	1.250.000,00
691.Dönem Karı Vergi ve Diğ.Yas.Yük.Kar.Hs.		286.000,00
692.Dönem Net Karı veya Zararı		964.000,00

Dönem net karının bilançoya alınması;

692.Dönem Net Karı veya Zararı	964.000,00
590.Dönem Net Karı		964.000,00

Önceki dönem karının geçmiş yıllar karına alınması;

590.Dönem Net Karı	964.000,00
570.Geçmiş Yıllar Karları Hs.		964.000,00

Dönem net karından kâr payı avansının mahsubu, yasal yedeğin ayrılması ve kalan karın dağıtımı yerine olağanüstü yedek akçe olarak işletmede bırakıldığında;

Ödenmiş Sermaye	1.500.000,00
Dönem Karı	1.250.000,00
Kurumlar Vergisi	286.000,00
Dönem Net Karı	964.000,00
Geçmiş Yıl Zararı	100.000,00
1.Tertip Kanuni Yedek Akçe Sınırı (1.500.000,00 * 0,20)	300.000,00
Önceki Dönemlerde Ayrılan Yasal Yedek Akçe	200.000,00
Ayrılabilir Yasal Yedek Akçe Tutarı	100.000,00
1.Tertip Kanuni Yedek Akçe (964.000,00 * %5)	48.200,00
1.Temettü (1.500.000,00 * %5)	75.000,00
Dağıtılabilir Kar	740.800,00
2.Tertip Kanuni Yedek Akçe (Kar Payı Avansında Hesaplanan)	22.265,00
2.Temettü (Kar Payı Avansında Ödenen) Mahsup	200.385,00
Olağanüstü Yedek Akçe	593.150,00

6102 sayılı TTK madde 519-1 gereği “Yıllık kârın yüzde beşi, ödenmiş sermayenin yüzde yirmisine ulaşıncaya kadar genel kanuni yedek akçeye ayrılır.” 519-2/c maddesi gereğince ise “Pay sahiplerine yüzde beş oranında kâr payı ödendikten sonra, kârdan pay alacak kişilere dağıtılacak toplam tutarın yüzde onu” genel kanuni yedek akçeye eklenir. Bu bağlamda kardan avans mahiyetinde ödenen tutar üzerinden ayrılan 22.265,00 TL 2.tertip kanuni yedek akçe bilançoda raporlanır. Kâr payı avansı mahsup edilir.

Yevmiye kaydı;

570.Geçmiş Yıllar Karları Hs.	964.000,00
131.Ortaklardan Alacaklar Hs.		200.385,00
-Kar Payı Avansı
580.Geçmiş Yıllar Zararı		100.000,00
540.Yasal Yedekler		70.465,00
1.Tertip Yasal Yedek	48.200,00
2.Tertip Yasal Yedek	22.265,00
541.Olağanüstü Yedek Akçe		593.150,00

Hesap dönemi sonundaki kar, ara dönemde elde edilen kardan daha düşük neticelenmesi durumunda veya dönemin zararla sonuçlanması hallerinde kar payı avansları öncelikle bilançoda yer alan yedek akçelerden mahsup edileceği, yedek akçelerin kar payı avanslarını karşılayamaması durumunda ise fazla ödenmiş olan kar payı avanslarının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından işletmeye iade edileceği ve bu iade işlem ile işletmenin transfer fiyatlaması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı hükümlerinin uygulanacağı unutulmamalıdır. Ayrıca kâr payı avans iade işlemi sırasında işletme tarafından yapılan vergi kesintisinin iadesi de ayrı bir uğraş alanı olacaktır. Aralıklarla kar elde eden işletmelerin daha sonra olumsuzluklarla karşılaşmamaları için kâr payı avansı uygulamalarında son derece ihtiyatlı davranmaları yerinde olacaktır.

KAYNAKÇA

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu

ÇATIKKAŞ, Özgür; ÇELİKDEMİR, Neşe ÇOBAN; YATBAZ, Ayhan. KÂR PAYI AVANSI DAĞITIMINDA VERGİSEL BOYUT VE MUHASEBELEŞTİRME: ÖRNEK UYGULAMA. Öneri Dergisi, 2016, 12.45: 439-461.

Kar Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğ

YILMAZ, Erdal. HALKA AÇIK OLMAYAN SERMAYE ŞİRKETLERİNDE KÂR PAYI AVANSININ DAĞITILMASI, MUHASEBELEŞTİRİLMESİ VE VERGİLENDİRME BOYUTU. Muhasebe ve Vergi Uygulamalari Dergisi (MUVU)/Journal of Accounting & Taxation Studies (JATS), 2014, 7.1.

30.01.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.