Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Alacak ve Borç Senetleri Reeskontunun Dönem Karına Etkisi

Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlüğünde;

-reeskont; “Bir bankanın elinde bulundurduğu, vadesi gelmemiş senetleri bir başka bankaya iskonto ettirmesi.”

-iskonto; “indirim., kırdırma., Senedin saymaca değeri üzerinden yapılan indirim.”

şeklinde karşılık bulmuştur.

Reeskont “iskonto edilmiş, diğer bir deyişle bir bedel karşılığı el değiştirmiş (iskonto) olan kıymetlerin, bir bedel karşılığında yeniden el değiştirmesini (reiskonto) ifade eder.” *

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun;

-280’inci maddesinde “Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin takarrüründe muvazaa olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır.

Yabancı paranın borsada rayici yoksa, değerlemeye uygulanacak kur Maliye Bakanlığınca tespit olunur.

Bu madde hükmü yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve borçlar hakkında da caridir. Bunlardan vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar, bu Kanunun 281 ve 285’inci maddeleri uyarınca değerleme günü kıymetine irca** edilebilir. Ancak senette faiz oranının yazılı olmadığı durumlarda değerleme gününde geçerli olan Londra Bankalar Arası Faiz Oranı (LİBOR) esas alınır.”

-281’inci maddesinde “Alacaklar mukayyet değerleriyle değerlenir. Mevduat veya kredi sözleşmelerine müstenit alacaklar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır.

Vadesi gelmemiş olan senede bağlı alacaklar değerleme gününün kıymetine irca olunabilir. Bu takdirde, senette faiz nispeti açıklanmış ise bu nispet, açıklanmamışsa Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddi uygulanır.

Bankalar ve bankerler ile sigorta şirketleri alacaklarını ya Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddi veya muamelelerinde uyguladıkları faiz haddi ile, değerleme günü kıymetine irca ederler.”

-285’inci maddesinde “Borçlar mukayyet değerleriyle değerlenir. Mevduat veya kredi sözleşmelerine müstenit borçlar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır.

Vadesi gelmemiş olan senede bağlı borçlar değerleme günü kıymetine irca olunabilir. Bu takdirde senette faiz nispeti açıklanmışsa bu nispet, açıklanmamışsa Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddinde bir faiz uygulanır.

Banka ve bankerler ile sigorta şirketleri borçlarını, Cumhuriyet Merkez Bankasının resmi iskonto haddi veya muamelelerinde uyguladıkları faiz haddiyle, değerleme günü kıymetine irca ederler.

Alacak senetlerini değerleme gününün kıymetine irca eden mükellefler, borç senetlerini de aynı şekilde işleme tabi tutmak zorundadırlar.”

hükümlerine yer verilmiştir.

238 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin “C-Alacak Senetleri ve Borç Senetleri Reeskont İşlemleri” başlıklı bölüm açıklamaları aşağıdaki gibidir.

“İşletmelerin dönem sonlarında bilançolarında yer alan senede bağlı alacak ve borçlarının değerleme gününde kıymetlerine irca edilmesi sırasında iç ve dış iskonto yöntemlerinden hangisinin uygulanacağı ve bu hesaplamanın hangi faiz oranı esas alınmak suretiyle yapılacağı hususlarında gerekli açıklamalar aşağıda yapılmıştır.

…

Yukarıda belirtilen hükümlerden de anlaşılacağı üzere, senede bağlı alacakların ve borçların değerleme günündeki kıymetlerine irca edilmesi sırasında senet üzerinde faiz nispetinin belli edilmediği hallerde T.C. Merkez Bankasının resmi iskonto hadlerinin uygulanması yasal bir zorunluluk olup, alacak senetleri ile borç senetlerinin reeskont işlemlerinde uygulanacak iskonto yönteminin de T.C. Merkez Bankası tatbikatına paralellik arz etmesi gerekeceği açıktır.

T.C. Merkez Bankasının reeskont işlemleri ile ilgili uygulamasında ise vadesine en çok 92 gün kalmış olan senetler reeskonta kabul edilmekte; senedin vadesinin belirlenmesinde faizin başlangıç tarihi olarak senedin reeskonta kabul edildiği tarihten bir önceki gün esas alınmaktadır. Vadesi 92 günden daha fazla olan senetler ise reeskonta kabul edilmemektedir. İskonto tutarı ise dış iskonto yöntemine göre, yani senedin itibari değeri üzerinden hesaplanmaktadır.

…

Bu itibarla, mükelleflerin hesap dönemi sonu itibariyle senede bağlı borç ve alacaklarının değerleme gününde haiz olacakları kıymetleri F = A- [A x 360 / (360 + m x t)] formulüne uygun olarak iç iskonto yöntemine göre hesaplanacaktır. Bu hesaplamada; faiz oranı olarak reeskont işlemlerinde uygulanan faiz oranının değil, kısa vadeli avans işlemlerinde uygulanan faiz oranının esas alınması gerekmektedir.

ÖRNEK 4- 31.12 1994 tarihinde işletmeye 90 gün vadeli olarak verilen 10.000.000 lira nominal değerli bir senet için reeskont işlemleri aşağıdaki şekilde yapılacaktır.

F= A- [A x 360 / (360 + m x t)] (A= Senedin nominal değeri, m= Faiz; oranı, t= Vade)

F= 10.000.000- [10.000.000 x 360 / (360 + 90 x 0.64)]

F= 10.000.000-8.620.690

F= 1.379.310 TL”

217 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin “3.2. Alacak ve Borç Senetlerinde Reeskont Uygulaması” başlıklı bölüm açıklamaları ise;

“21. Vergi Usul Kanununun 280, 281 ve 285 inci maddeleri uyarınca, yabancı para cinsinden olanlar da dahil olmak üzere, vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar değerleme günü kıymetine irca edilebilmektedir. Bu hüküm uyarınca mükellefler, geçici vergiye tabi kazançların tespitinde, isterlerse vadesi gelmemiş senede bağlı borç ve alacaklarını değerleme gününün kıymetine irca edebileceklerdir.

22. Geçici vergi açısından reeskont yapılmış olması müteakip geçici vergi dönemlerinde veya hesap dönemine ilişkin kazancın hesaplanmasında da reeskont işleminin yapılmasını gerektirmemektedir. Örneğin, üç aylık kazancının tespitinde bu tür alacak ve borçlarını değerleme gününün kıymetine irca etmeyi tercih eden bir mükellef, dilerse altı aylık kazancının tespitinde senede bağlı alacak ve borçlarını değerleme gününün kıymetine irca etmeyebilecektir. Geçici vergi uygulaması yönünden senetli alacaklarını değerleme gününün kıymetine irca eden mükelleflerin, borç senetleri için de aynı uygulamayı yapmaları zorunludur.”

Reeskont Uygulamasının Şartları Nelerdir? ***

-Alacak ve borç senede bağlı olmalı.

-Alacak ve borç bilânçoda (aktif/pasif) ilgili hesaplarda yer almalı.

-Alacak ve borç vadeli olmalı.

-Alacak ve borçların vadesinin henüz gelmemiş olması.

-Alacak ve borçların ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmalı.

-Tüm senetli alacak ve borçların reeskonta tabi tutulması.

-Bilanço esasına göre defter tutulması.

Örnek Uygulama

ABC A.Ş’nin 31.12.2022 tarihinde aşağıda detayları verilen çek ve senetleri yer almaktadır. İşletmenin çek ve senetler için hesaplayacağı reeskontlar aşağıdaki gibi olacaktır. (Hesaplama https://turmob.org.tr/hesaplamalar/reeskonthesabi sitesi aracılığı ile yapılmıştır. Reeskont oranı 10.75)

Not: Yabancı para biriminden düzenlenen senetler için değerleme gününde geçerli olan Londra Bankalar Arası Faiz Oranının (LİB0R) esas alınması gerekirken hesaplama kolaylığı açısından tek oran kullanılmıştır. (Reeskont oranı=LİBOR=10,75)

Çek ve senetlerin dökümü;

a-5.000.000 TL tutarlı 31.03.2023 vadeli alacak senedi

b-25.000 USD tutarlı 20.02.2023 vadeli alacak senedi

c-5.000 EUR tutarlı 31.03.2023 vadeli borç senedi

31.12.2022 değerleme kurları; USD/18,6983 – EUR/19,9349

a-5.000.000 TL tutarlı 31.03.2023 vadeli alacak senedi reeskont hesaplaması.

b-25.000 USD tutarlı 20.02.2023 vadeli alacak senedi reeskont hesaplaması.

c-5.000 EUR tutarlı 31.03.2023 vadeli borç senedi reeskont hesaplaması.

Bu durumda oluşan reeskont faiz geliri toplamı 2.608,64 TL (c) reeskont faiz gideri toplamı ise 137.870,39 TL’dir. (a+b)

Reeskont faiz gelir-gider kayıtları aşağıdaki gibidir.

Örneğe devam edecek olursak reeskont faiz gelir-gideri öncesinde dönem karının 145.000 TL olduğunu düşünelim. Reeskont faiz geliri ile reeskont faiz giderleri tabloya eklendiğinde ise dönem karı yaklaşık %93,28 oranında azalmış olduğu görülecektir.

Özetle senede bağlı, ticari işlemden kaynaklı, vadeli ve bilançoda yer alan borç ve alacak senetlerine reeskont uygulanabilir. Alacak senetlerini reeskonta tabi tutan mükellefler, borç senetlerini de aynı şekilde işleme tabi tutmak zorundadırlar. Reeskont uygulaması alacak senetleri borç senetlerinden fazla olan mükellefler açısından vergi avantajı sağlayacak bir araç olduğu söylenebilir. Ayrıca bir geçici vergi döneminde reeskont hesaplanmış olması diğer geçici vergi dönemleri içinde reeskont hesaplama gerektiği anlamına gelmez. Vadeli çeklerin değerleme gününde vadesi gelmemiş senede bağlı alacak ve borçlar için uygulanması öngörülen reeskont uygulamasından yararlanması mümkün bulunmaktadır.” (64 nolu Vergi Usul Kanunu sirküleri)

KAYNAKLAR

213 sayılı Vergi Usul Kanunu

238 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği

217 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği

*https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Temel+Faaliyetler/Para+Politikasi/Reeskont+ve+Avans+Faiz+Oranlari

**irca etmek; “eski biçime sokmak, çevirmek, döndürmek:” (TDK)

***Demir, Ş. (2010). Reeskont İşlemlerinin Muhasebesi ve Vergisel Denetimi. Journal of Accounting and Taxation Studies, 3(3), 21-46.

https://turmob.org.tr/hesaplamalar/reeskonthesabi

21.08.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.