Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Fevkalade Amortisman Uygulaması

Amortisman konusu 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 313’üncü maddesinde, “İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269’uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin, bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder.

…

Değeri 50.000.000.- lirayı (544 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2023’den itibaren 4.400 -TL) aşmayan peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 50.000.000.- lirayı (544 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2023'den itibaren 4.400 -TL) aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir. İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu had topluca dikkate alınır.”

Amortisman oranı 315’inci maddesinde “Mükellefler amortismana tâbi iktisadî kıymetlerini 320’nci maddenin dördüncü fıkrası saklı kalmak üzere, Maliye Bakanlığının tespit ve ilân edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. İlân edilecek oranların tespitinde iktisadî kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır.”

Amortisman süresi 320’nci maddesinde “kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlar. Bu sürenin yıl olarak hesaplanması için (1) rakamı mükellefçe uygulanan nispete bölünür.”

Amortisman usulleri ise mükerrer 320’nci maddesinde “1. İktisadi ve teknik bakımdan bir bütün teşkil eden değerler için normal veya azalan bakiyeler usulü ile amortisman usullerinden yalnız birisi uygulanabilir.

2. Bir iktisadi değer üzerinden normal amortisman usulüne göre amortisman ayrılmasına başlandıktan sonra bu usulden dönülemez.

3. Bir iktisadi değer üzerinden azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayrılmaya başlandıktan sonra normal amortisman usulüne geçilebilir. Bu suretle usul değiştirenler keyfiyeti beyannamelerinde veya eki bilançolarda belirtmeye mecburdurlar. Kabul edilen yeni usul bu bildirimin yapıldığı beyannamenin taallük ettiği dönemden itibaren nazara alınır. Bu takdirde henüz yok edilmemiş olan değer kısmı, bakıye amortisman süresine bölünmek suretiyle eşit miktarlarla yok edilir.”

hükümlerine yer verilmiştir.

Fevkalade Amortisman Nedir?

Mezkûr kanunun 317’inci maddesinde “Amortismana tabi olup:

1. Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden;

2. Yeni icatlar dolayısiyle teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz bir hale gelen;

3. Cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalan;

Menkul ve gayrimenkullerle haklara, mükelleflerin müracaatları üzerine ve ilgili Bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığınca her işletme için işin mahiyetine göre ayrı ayrı belli edilen “Fevkalade ekonomik ve teknik amortisman nispetleri” uygulanır.”

Fevkalade amortisman uygulamasına ilişkin mali idarenin örnek görüşleri aşağıdaki gibidir.

1- “… işletmede bir yıldan fazla kullanılan amortismana tabi iktisadi kıymetlerin, cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalıyor olmaları halinde, mezkûr Kanunun 317’nci maddesi kapsamında fevkalade ekonomik ve teknik amortisman oranı belirlenmesini teminen Gelir İdaresi Başkanlığına başvurulması mümkün bulunmaktadır.” (E-95133703-105-112443)

2- “… yapılan açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, “Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı”nda takip ettiğiniz ve üretim aşamasında hasar gören gemi amortismana tabi iktisadi kıymetler arasında yer almadığından, fevkalade ekonomik ve teknik amortisman ayrılması da söz konusu değildir. Ancak, Vergi Usul Kanununun 267’nci madde hükümleri çerçevesinde takdir komisyonu tarafından tespit edilen emsal değerin, yapılmakta olan yatırımların kayıtlı değerinden düşülmesi suretiyle bulunacak miktarın kazanın meydana geldiği dönem itibarıyla doğrudan gider olarak kaydedilmesi mümkün bulunmaktadır.

Buna göre, 07/08/2014 tarihinde inşa aşamasında su almak suretiyle deniz tabanına oturan ve zarar gören gemi için Vergi Usul Kanununun 267’nci maddesine göre takdir komisyonu tarafından tespit edilen emsal değerin, yapılmakta olan yatırımların kayıtlı değerinden düşülmesi suretiyle bulunacak miktar, kazanın meydana geldiği dönem itibarıyla doğrudan gider yazılabilecektir.” (62030549-125[6-2014/470]-53618)

3- “Dijital baskı makinelerinizin, cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalıyor olması halinde, Kanunun 317’nci maddesi kapsamında fevkalade ekonomik ve teknik amortisman oranı belirlenmesini teminen, söz konusu iktisadi kıymete ilişkin bilgilerle birlikte Gelir İdaresi Başkanlığına başvurulması mümkün bulunmaktadır.” (97338759-105[2018-VUK-08]-E.21526)

4- “çeşitli nedenlerle üretim esnasında kırılan veya bozulan amortismana tabi iktisadi kıymetler için Vergi Usul Kanununun 317’nci maddesine göre Maliye Bakanlığına başvurmanız gerekmektedir.” (47285862-105[313-2014/12-37]-16)

5- “… yangın sonucu hasar gören amortismana tabi iktisadi kıymetlerinin net aktif değerinden takdir komisyonunun tespit ettiği (emsal bedel) hurda değerinin düşülmesi suretiyle bulunacak tutarın, Vergi Usul Kanununun 317’nci maddesi hükümlerince fevkalade ekonomik ve teknik amortisman olarak ayrılması, dolayısıyla bu tutarın ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilmesi mümkün bulunmakla birlikte, bunun için Vergi Usul Kanununun 317’nci maddesi uyarınca fevkalade ekonomik ve teknik amortisman nispetinin tespiti amacıyla Hazine ve Maliye Bakanlığına (Gelir İdaresi Başkanlığına) başvurulması gerektiği tabiidir.” (49327596-125[KVK.ÖZ.2020.14]-173478)

6- “… yangın sonucu hasar gören bina, makine ve demirbaş gibi amortismana tabi iktisadi kıymetlerin itfa edilmemiş bedellerinin, fevkalade amortisman yöntemi uygulanmak suretiyle kurum kazancının tespitinde gider olarak indirilmesi mümkün olabilmektedir.” (45404237-130[I-16-12]-10021)

Örnek: 2020 yılında 500.000 TL’ye satın alınan makinenin faydalı ömrü 5 yıldır. 2020 ve 2021 dönemlerinde amortisman ayrılmış olup 2022 yılında normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalması sonucunda hasar gören makinede 250.000 TL’lik değer kaybı meydana gelmiştir. Başvuru üzerine Maliye Bakanlığı (Gelir İdaresi Başkanlığı) 250.000 TL’lik kaybın fevkalade amortisman ayrılarak karşılanmasını öngörmüştür.  Amortisman uygulaması;

Özetle değeri Vergi Usul Kanununda yazılı haddin üzerinde olan, işletmede bir yıldan fazla kullanılan, yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan ve envantere dahil bulunan iktisadi kıymetler için amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmasına iktisadi kıymetlerin aktife girdikleri hesap döneminden itibaren başlanması gerekir. Aktife girme kavramı ise, iktisadi kıymetin iktisap edilerek defter kayıtlarına geçirilmesini, değerleme gününde envantere dahil olmasını ve kullanılmaya hazır halde bulundurulmasını ifade etmekte olup, iktisadi kıymetin işletmede fiilen kullanılmaya başlanması gerekli bulunmamaktadır.

Diğer yandan üretim esnasında kırılan veya bozulan amortismana tabi iktisadi kıymetler (ATİK), yangın sonucu hasar gören ATİK’ler (bina, makine, demirbaş) ile cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalan ATİK’ler Vergi Usul Kanunu’nun 317’nci maddesi hükümlerince fevkalade ekonomik ve teknik amortisman olarak ayrılması, dolayısıyla bu tutarın ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilmesi mümkün bulunmakla birlikte, bunun için Vergi Usul Kanununun 317’nci maddesi uyarınca fevkalade ekonomik ve teknik amortisman nispetinin tespiti amacıyla Hazine ve Maliye Bakanlığına (Gelir İdaresi Başkanlığına) başvurulması gerekir.

KAYNAKLAR

213 sayılı Vergi Usul Kanunu

GİB Özelgeleri

10.08.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.