Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Türk Uluslararası Gemi Siciline (TUGS) Kayıtlı Gemilerde, Yatlarda ve Römorkörlerde Çalışan Personele Ödenen Ücretler ve İhbar Tazminatları

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 61’inci maddesinde; “Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.

Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.”

Aynı Kanun’un 94’üncü maddesinin birinci fıkrasında ise; “Kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dâhil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.”

4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 12’nci maddesinin altıncı fıkrasında, “Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı gemilerde ve yatlarda çalışan personele ödenen ücretler gelir vergisi ve fonlardan müstesnadır.”

hükümleri yer almaktadır.

Konu ile ilgili idarenin vermiş olduğu örnek görüşler aşağıdaki gibidir.

1-“… gayrimenkul danışmanlığı faaliyetinde bulunduğunuz belirtilerek, envanterinize kayıtlı bulunmayan özel amaç için kullanmakta olduğunuz özel teknenizde görevli gemici personele ödenecek ücretin 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanununun 12’nci maddesinin (d) bendine istinaden gelir vergisi ve damga vergisinden istisna olup olmadığı hususu.

…

Bu hükümler uyarınca, bir yatta çalışan personele ödenen ücretlerin gelir vergisinden istisna edilebilmesi için, söz konusu yatın turizm şirketi envanterinde kayıtlı bir ticari yat olması ve Türk uluslararası gemi siciline kayıtlı olması gerekmektedir.

Bu nedenle, yukarıda belirtilen şartları taşımayan, şahsınız tarafından kişisel (özel) amaçlarla kullanılan yatta çalışan personele ödenen ücretlerin gelir vergisinden istisna edilmesi mümkün değildir.” (B.07.1.GİB.4.06.17.02-155.01.05.02[5237]-25853)

2-“… şirketinizin sahibi bulunduğu Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerde çalışan personele ait ihbar tazminatının gelir vergisine tabi olup olmadığı hususunda bilgi talep ettiğiniz anlaşılmakta olup konu hakkında Başkanlığımız görüşü.

…

Bu hükümlere göre, ihbar tazminatları Gelir Vergisi Kanununun 61’inci maddesi kapsamında ücret niteliği taşımakta olup 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı KHK'de Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 12’nci maddesinde Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı gemilerde çalışan personele ödenen ücretlerin gelir vergisi ve fonlardan istisna edilmesi nedeniyle Şirketinizce Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerde çalışan personele ödenen ihbar tazminatının gelir vergisinden istisna edilmesi gerekmektedir.

Diğer taraftan, Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı olmayan gemilerde çalışan personele ödenen ihbar tazminatlarının ise Gelir Vergisi Kanunun 61, 94, 103 ve 104’üncü maddelerine göre vergilendirileceği tabiidir.” (B.07.1.GİB.4.34.16.01-125[5-2017/195]-23820)

3-“… İZSU Genel Müdürlüğüne bağlı … İzmir Gemisinde çalıştığınızı, söz konusu geminin Türk Milli Gemi Siciline “Liman Römorkörü” olarak kayıtlı olduğunu belirterek, tarafınıza ödenen ücretlerin 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu uyarınca gelir vergisinden istisna olup olmadığı hususunda Başkanlığımız görüşü.

…

Milli Gemi Sicili, 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanununun 839 ve müteakip maddeleri ile düzenlenmiş olup bu sicile kaydolması gereken gemi ve deniz araçları ülkemizde bulunan on adet sicil limanından birinde tescil ettirilmektedir. Söz konusu sicile, Türk Bayrağını çekme hakkına sahip ticaret gemileri ile Türk Ticaret Kanununun 935’inci maddesinin ikinci fıkrasının (a) ve (c) bentlerinde yazılı gemiler kaydolunur.

4490 Sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 7’nci maddesinde, Türk Uluslararası Gemi Siciline tescil edilen gemilerin ve yatların Türk Bayrağı çekecekleri, bu Kanun uyarınca Türk Bayrağı çeken gemiler ve yatların milli mevzuatla tanınmış olan haklardan yararlanacakları belirtilmiş olup aynı Kanunun 12’nci maddesinde de Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerde ve yatlarda çalışan personele ödenen ücretlerin gelir vergisi ve fonlardan müstesna olduğu hükmüne yer verilmiştir. Ancak, Mili Gemi Siciline kayıtlı gemiler ve bu gemilerde çalışan personelle ilgili olarak herhangi bir istisnaya yer verilmemiştir.

Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalar uyarıca, İZSU Genel Müdürlüğüne bağlı Türk Milli Gemi Siciline “Liman Römorkörü” olarak kayıtlı … İzmir Gemisinde çalışmanız karşılığında tarafınıza ödenen ücretlerin gelir vergisinden istisna edilmesi mümkün bulunmamaktadır.” (84098128-120.03[61-2016/33]-5869)

4-“… işletmenize ait “ ... “ isimli özel maksatlı “Tarak Gemisi” ile deniz dibi tarama, kazı çalışmaları ve benzeri faaliyetler yaptığınız, ilgi (b)’de kayıtlı dilekçenizde ise; söz konusu geminin 19.11.2012 tarihinde Türk Uluslararası Gemi Siciline kaydedildiği belirtilerek, gemide çalışan personele yapılan ücret ödemeleri ile geminin işletilmesinden ve işletilip işletilmediğine bakılmaksızın aynı sicile bir başkası adına tescil edilmek üzere devrinden elde edilecek kazançların 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu uyarınca gelir, kurumlar, damga vergisi ve harç istisnası kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği hususunda Başkanlığımız görüşü.

…

Ancak 4490 sayılı Kanunda, Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı gemilerde çalışan personele ödenen ücretlerin damga vergisinden istisna olacağına dair herhangi bir hükme yer verilmediğinden, söz konusu personele ödenen ücretlerin damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.” (84098128-120[37-2012-5]-164)

5-“… gemi ve personel işletmeciliği işi ile iştigal ettiğiniz, 31/12/2012 tarihinde Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) Genel Müdürlüğü tarafından Birleşik Arap Emirlikleri mukimi ... şirketinden Bahama bayraklı “...” adlı geminin satın alınarak Türk Uluslararası Gemi Siciline (TUGS) tescil edildiği ve Türk Bayrağı çekildikten sonra adının “...” olarak değiştirildiği,

TPAO Genel Müdürlüğü ile ... şirketi arasında yapılan sözleşme gereğince, geminin seyrüsefer (gemi işletmeciliği) ve sismik veri toplama teknik personel istihdamının ... şirketinin sorumluluğunda olduğu,

Şirketiniz ile ... şirketi arasında yapılan “Mürettebat Tedariki Anlaşması” gereğince TPAO'ya ait ve TUGS’a kayıtlı “...” adlı sismik araştırma gemisi için gerekli mürettebat tedarik etme işini yüklendiğiniz belirtilerek, söz konusu gemide çalıştırılacak personele ödenecek ücretin 4490 sayılı Kanun uyarınca gelir vergisinden istisna olup olmadığı hususunda bilgi talep edildiği anlaşılmakta olup konu hakkında Başkanlığımız görüşleri.

4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı KHK’de Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 7’nci maddesinde, “Türk Uluslararası Gemi Siciline tescil edilen gemiler ve yatlar Türk Bayrağı çekerler.

Bu Kanun uyarınca Türk Bayrağı çeken gemiler ve yatlar millî mevzuatla tanınmış olan haklardan yararlanırlar. Ancak, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 823 üncü maddesi uyarınca Türk Bayrağı çekme hakkına sahip olmayan gemiler ve yatlar 815 sayılı Kabotaj Kanunu hükümlerinden yararlanamazlar.

Türk Bayrağının çekilmesine ilişkin hakların ihlalinde Türk Ticaret Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümleri uygulanır.”;

...” hükmü yer almaktadır.

Buna göre, TPAO Genel Müdürlüğü tarafından ... şirketinden satın alınarak TUGS'a tescil edilen ve Türk Bayrağı çekilen “...” adlı gemide çalıştırılacak personele ödenecek ücretlerin 4490 sayılı Kanun uyarınca gelir vergisinden istisna edilmesi mümkün bulunmaktadır.” (62030549-125[5-2013/103]-1177)

6-“…Vergi Dairesi Müdürlüğü'nün .... vergi kimlik numarasında kayıtlı mükellefi olduğunuz, şirketinize ait Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı “...”, “...” ve “...” isimli gemileri şirketinizde sigortalı olarak çalışmakta olan personeli ile birlikte ... ve Ortakları ünvanlı ortaklığa kiraya verdiğiniz belirtilerek, anılan gemilerde çalışan personele ödenen ücretlerin 4490 sayılı Kanun uyarınca gelir vergisinden müstesna olup olmayacağı hususunda Başkanlığımız görüşleri.

…

Netice itibariyle, Şirketinize ait .... ve Ortakları ünvanlı ortaklığa kiraya verilen Türk Uluslararası Gemi Siciline kayıtlı “...”, “...” ve “...” isimli gemilerde çalışan personele yapılan ücret ödemelerinin anılan madde hükmü uyarınca gelir vergisinden istisna edilmesi mümkün bulunmaktadır.” (B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 6-1033)

7-“… şirketinizin kendi bünyesinde yapılan ve aktifine kayıtlı olan … isimli kimyasal tankerin 01/02/2010 tarihinde Malta Bayrağına kaydedildiği belirtilerek, söz konusu tankerde çalışan Türk ve yabancı uyruklu personele ödenen ücretlerin Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinde belirtilen tevkifat uygulamasına tabi olup olmadığı hususunda Başkanlığımız görüşü.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 3’üncü maddesinde,  “Aşağıda yazılı gerçek kişiler Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler:

1.Türkiye’de yerleşmiş olanlar;

2.Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye’de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısiyle yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları (Bu gibilerden, bulundukları memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları dolayısiyle Gelir Vergisi’ne veya benzeri bir vergiye tabi tutulmuş bulunanlar, mezkûr kazanç ve iratları üzerinden ayrıca vergilendirilmezler.)” hükmü yer almıştır.

Aynı Kanunun 6’ncı maddesinde ise “Türkiye’de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler sadece Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilirler.” denilmiş, 7’inci maddesinde de “Dar mükellefiyete tabi kimseler bakımından kazanç ve iradın Türkiye’de elde edildiği aşağıdaki şartlara göre tayin olunur:

...

3.Ücretlerde:

a) Hizmetin Türkiye’de ifa edilmiş veya edilmekte olması veya Türkiye’de değerlendirilmesi;

...

Bu maddenin 3’üncü, 4’üncü, 5’inci ve 7’inci bentlerinde sözü edilen değerlendirmeden maksat, ödemenin Türkiye’de yapılması veya ödeme yabancı memlekette yapılmışsa, Türkiye’de ödeyenin veya nam ve hesabına ödeme yapılanın hesaplarına intikal ettirilmesi veya kârından ayrılmasıdır.”  hükmüne yer verilmiştir.

…

Bu hüküm ve açıklamalara göre, 4490 Sayılı Kanun uyarınca yalnızca Türk Uluslararası Gemi Sicilinde kayıtlı olan ve Türk Bayrağı çeken gemilerde çalışan personele ödenen ücretlerin ve fonların gelir vergisinden istisna olması nedeniyle, şirketinizin aktifinde kayıtlı ... isimli Malta bandralı tankerde çalıştırdığınız Türk uyruklu ve yabancı uyruklu personelinize ödenen ücretlerin gelir vergisinden istisna edilmesi mümkün değildir.

Ayrıca, söz konusu gemide çalışan personelinize, ücret ödemelerinin Türkiye’den yapılması halinde, ücretlilerin tam veya dar mükellef olup olmadığına bakılmaksızın Gelir Vergisi Kanununun 94’üncü maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendine göre tevkifata tabi tutulması gerekmektedir.” (B.07.1.GİB.4.34.16.01-GVK 94-420)

KAYNAKLAR

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu

4490 Sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun

18.01.2019 Tarihli B.07.1.GİB.4.06.17.02-155.01.05.02[5237]-25853 Sayılı Özelge

09.01.2018 Tarihli B.07.1.GİB.4.34.16.01-125[5-2017/195]-23820 Sayılı Özelge

22.02.2017 Tarihli 84098128-120.03[61-2016/33]-5869 Sayılı Özelge

03.04.2014 Tarihli 84098128-120[37-2012-5]-164 Sayılı Özelge

05.08.2013 Tarihli 62030549-125[5-2013/103]-1177 Sayılı Özelge

20.07.2011 Tarihli B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 6-1033 Sayılı Özelge

14.10.2010 Tarihli B.07.1.GİB.4.34.16.01-GVK 94-420 Sayılı Özelge

20.06.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.