Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Bağımsız Denetim Nedir? Bağımsız Denetim Nasıl Belgelendirilir?

Günümüzde kişiler ya da kurumlar işletmelerle farklı nedenlerden dolayı yakından ilgilenmektedirler. Bilgi kullanıcıları olarak da ifade edebileceğimiz bu gruplar kendi yaraları doğrultusunda işletmeler ile ilgili kararlar almak durumunda kalabilirler. Kimi zaman ortak olmak istemeleri kimi zaman ortaklıktan çıkma ya da kredi temini gibi risk ve getirisi yüksek olan kararlarda ilgililer, işletmelerden elde edilecek olan güvenilir bilgi ile hareket etmek isterler.

Bununla beraber muhasebe işlemlerinin çokluğu ve karmaşıklığı iş yükünün artmasına ve hatalı işlemlerin çoğalmasına, bilgi kullanıcılarının işletmeden uzak olmaları ile doğrudan bilgi almalarının kısıtlı olması ve yönetimin kasıtlı veya kasıtsız olarak ilgililere yanıltıcı bilgiler sunma ihtimali denetimin ön plana çıkmasına neden olmuştur.

Örneğin otomobil ticareti ile uğraşan (A) işletmesi elindeki hasarlı olan otomobili ederinden daha fazla bir bedelle satabilmek için bir ekspertiz firmasıyla anlaşmıştır. Ekspertiz şirketinden aldığı rapor ile otomobili ederinden daha fazla bir bedelle satarak haksız kazanç elde etmiştir. Hasarlı otomobili alan müşteri ise bakım maksadıyla gittiği serviste aracının birçok noktasında hasar olduğunu ve otomobilin ciddi işlem gördüğünü öğrenmiştir. Derhal durumu otomobil satıcısı olan (A) işletmesine başvurarak bu durumun düzeltilmesini ve zararının giderilmesini talep etmiştir. Fakat otomobil satıcısı olan işletme bu aracı geri alamayacağını, müşterisinin ekspertiz raporunu görerek aldığını ifade ederek durumu geçiştirmiş ve müşterisinin mağduriyetini gidermemiştir. Durum karşısında müşteri mahkemeye başvurarak hakkını yasal yollarla aramaya başlamıştır. Mahkemenin başvurduğu bilirkişi gerekli incelemeleri tamamlayarak ekspertiz firmasının düzenlediği raporun gerçeği yansıtmadığını, otomobil satıcısı olan (A) işletmesi ile ekspertiz firmasının gizlice anlaşarak sahte rapor düzenlediğini ve otomobilin ortalama satış fiyatından daha yüksek bir bedelle satıldığını içerir raporunu mahkemeye sunmuş ve mahkeme müşteriyi haklı bulmuştur. Mahkeme gerekli cezalar ile tazminat hükümlerini işleterek dava dosyasını kapatmıştır.

Yukarıdaki örnek olayda satıcı, otomobili değerinden daha fazla gösterebilmek için basiretli bir tacir gibi ve dürüst davranmamakla beraber haksız kazanç sağlamak adına müşteriyi yanıltmıştır. Otomobil satıcısını işletmeye, müşteriyi bilgi kullanıcılarına, bilirkişiyi denetçiye ve tespit edilen sahte ekspertiz raporunu da denetim kanıtına benzetecek olursak;

Bağımsız denetimin amacı, işletmelerin faaliyet sonuçları ile finansal durumunun, muhasebe ilkelerine olan uygunluğunu önceden belirlenmiş ölçütlere göre tüm yönleriyle doğru bir biçimde raporlanıp raporlanmadığı konusunda bağımsız, tarafsız, doğru ve yeterli sayıda kanıt toplanarak yazılı bir denetçi görüşü elde etmektir.

İşletmelerde ortaya çıkartılan hata, hile ve yolsuzluklar bağımsız denetime daha fazla önem verilmesini gerekli kılmıştır. Finansal bilgi kullanıcıları için verilerin güvenilirliği son derece önemlidir. Bu güvenilirlik ise ancak bağımsız denetçilerin yapacakları çalışmalar neticesinde elde edilecek olan kanıtlar ışığında sağlanacaktır.

“İşletmenin faaliyetleri denetlenerek işletme çevresinin doğru ve şeffaf olarak bilgilendirilmesi güven ortamını da beraberinde getirecektir. Bu nedenle bağımsız denetçilerin etik ve ahlaki kurallarla birlikte, bağımsız denetim standartlarının ışığında denetim faaliyetlerini uygulayarak gerekli, uygun denetim görüşünü bildirmeleri işletme ve işletme çevresi açısından önemli bir husustur.”

Peki, bağımsız denetim çalışmalarında denetiminin belgelendirilmesi neden önemlidir?

Öncelikle denetçinin finansal tabloların denetiminin yürütülmesindeki genel amaçları; BDS 200 BAĞIMSIZ DENETÇİNİN GENEL AMAÇLARI VE BAĞIMSIZ DENETİMİN BAĞIMSIZ DENETİM STANDARTLARINA UYGUN OLARAK YÜRÜTÜLMESİ standardı paragraf 11’de;

1. Bir bütün olarak finansal tabloların, hata veya hile kaynaklı önemli bir yanlışlık
   içerip içermediğine ilişkin makul güvence elde etmek ve böylece finansal
   tabloların tüm önemli yönleriyle geçerli finansal raporlama çerçevesine uygun
   olarak hazırlanıp hazırlanmadığına dair bir görüş bildirmek ve
2. Bulgularına uygun olarak, finansal tablolar hakkında raporlama yapmak ve
   bağımsız denetim standartlarının (BDS) zorunlu tuttuğu bildirimlerde bulunmak,

Bununla beraber denetimin, bağımsız denetim standartlarına ve mevzuat hükümlerine uygun olarak planlandığı ve yürütüldüğüne ilişkin kanıt sağlamak için denetimin belgelendirilmesi son derece önemlidir.

Çalışma kâğıtları (Denetim belgeleri) uygulanan denetim prosedürlerine, elde edilen
ilgili denetim kanıtlarına ve denetçinin ulaştığı sonuçlara ilişkin kayıtlardır. (BDS 230, pr.6-a)

Denetim çalışmalarının belgelendirilmesi aşamasına imkân sağlayan çalışma kâğıtları aşağıdakiler dâhil, birtakım ilâve amaçlara da katkıda bulunur (BDS 230, pr.3);

1. Denetim ekibinin denetimi planlamasına ve yürütmesine yardımcı olmak,
2. Gözetimden sorumlu denetim ekibi üyelerine, ilgili denetim çalışmasının
   yönlendirilmesi ve gözetiminde ve kendi gözden geçirme sorumluluklarını yerine getirmelerinde yardımcı olmak,
3. Denetim ekibinin kendi çalışmalarından sorumlu olmasını sağlamak,
4. Gelecekteki denetimlerde önem arz edecek hususların kaydının tutulmasını sağlamak,
5. Denetimin kalitesine yönelik gözden geçirme ve teftişlerin Kalite Kontrol Standardındaki öngörülen yükümlülükleri karşılayacak muhtevadaki
   diğer düzenlemeler uyarınca yürütülmesini sağlamak,
6. Mevzuat hükümleri uyarınca dış teftişlerin yürütülmesini sağlamak.

Standardın A1 paragrafı “Çalışma kâğıtlarının yeterli ve uygun bir şekilde ve zamanında hazırlanması, denetimin kalitesinin artırılmasına yardımcı olur ve elde edilen denetim kanıtlarının ve ulaşılan sonuçların, denetçi raporu tamamlanmadan önce değerlendirilmesini ve gözden geçirilmesini kolaylaştıracağına” vurgu yapmıştır.

Ayrıca standardın ilgili hükümleri;

1. Test edilen kalemlerin ve hususların belirleyici özelliklerini,
2. Denetim çalışmasını kimin yürüttüğünü ve ilgili çalışmanın tamamlandığı tarihi ve
3. Yürütülen denetim çalışmasını kimin gözden geçirdiğini, ilgili gözden geçirmenin
   tarihini ve kapsamını,
4. Denetçi, önemli hususlara ilişkin olarak yönetim, üst yönetimden sorumlu olanlar ve diğer taraflarla yapılan müzakereleri bu hususların niteliğini ve müzakerelerin ne zaman ve kiminle yapıldığını belirtmek suretiyle belgelendirir.
5. Önemli bir hususla ilgili olarak vardığı nihai sonuçla tutarlı olmayan bir bilgi tespit etmesi hâlinde denetçi, bu tutarsızlığı nasıl ele aldığını belgelendirir.

Denetçi, istisnai durumlarda, denetçi raporu tarihinden sonra yeni veya ilâve denetim
prosedürlerini uygular ya da yeni sonuçlara ulaşırsa bu hususları da belgelendirir. (BDS 230, pr.13)

Özetle finansal bilgilerin doğruluğunun tespit edilmesi amacıyla yapılan bağımsız denetimin, işin alımından başlayarak denetim raporunun yazılmasına kadar geçen sürede yapılacak olan ve yapılanların belgelendirilmesi hem denetçinin kendini savunması hem de ilgili hükümler çerçevesinde denetimin gerçekleştirildiğinin ispat edilmesi açısından son derece önemlidir.

KAYNAKLAR

BAĞATIR, Yusuf. BAĞIMSIZ DENETİM YAPTIRILMAMASININ FİNANSAL VE HUKUKİ SONUÇLARI. Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi Cilt 1, Sayı 2, 2019, 121.

Bağımsız Denetim Standardı 230 Bağımsız Denetimin Belgelendirilmesi

Bağımsız Denetim Standardı 200 Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi

BOZKURT, Nejat. Muhasebe Denetimi.(7. Baskı). İstanbul: Alfa Yayınları, 2015.

31.07.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.