Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

Adli Muhasebe ve Aklama Suçu

Bilişim ve iletişim teknolojilerinin yaygınlaşması, ekonomik yaşantımıza zenginlik ve kolaylıklar katmasının yanı sıra ekonomik nitelikteki suçlarda da önemli düzeyde artışlara neden olmuştur.

Suç, Türk Dil Kurumunda “yasalara aykırı davranış, cürüm” olarak tanımlanmıştır. Toplum düzenini bozan, engellenebilmesi için büyük çaba harcanan fiillerdir. Değişim ve gelişim ile suç ve suçlu profilleri de artık günümüzde değişkenlik gösterebilmektedir.

Suçlar ferdi olarak işlenebilmekle beraber organize bir yapı içinde de icra edilebildiği bilinmektedir. Genel olarak suç unsuruyla mücadele kolluk kuvvetleri tarafından yürütülmektedir. Bu mücadelenin etkinliğinin artırılması profesyonellerden alınacak olan teknik bilgi, destek veya yardım ile mümkündür.

 “Adli ve muhasebe kavramlarının bir araya getirilerek kullanıldığı adli muhasebede, adli kavramı konunun hukuk boyutuna, muhasebe kavramı ise ticari faaliyetler sonucunda ortaya çıkan hesap işlerine işaret etmektedir.”

Bir başka tanımda ise adli muhasebe “bir araştırma kapsamında muhasebe, denetim ve hukuki kavram, ilke ve tekniklerin yasal, finansal ve sosyal problemlerin çözümünde kullanılmasıyla ilgilenen bir hizmet türüdür” şeklinde ifade edilmiştir.

Adli Muhasebenin Faaliyet Alanları

Skandalların artması, hata, hile ve yolsuzlukların etkisiyle finansal raporlara olan güvenin azalması, mevcut düzenlemelerin yetersizliği, yasa dışı fiillerden elde edilen gelirlerin sisteme dahil edilmesi veya edilmek istenmesi gibi sebeplerden dolayı denetim profesyonellerinin yanı sıra adli muhasebe profesyonellerine de ihtiyaç duyulmuştur.

Adli muhasebeciye ihtiyaç duyabilecek taraflar ise;

• Avukatlar,
• Kolluk kuvvetleri,
• Sigorta şirketleri,
• Bankalar,
• Mahkemeler,
• İş dünyası,
• Hükümet temsilcileri,

Bu açıdan adli muhasebeciliğin faaliyet alanlarını üç grupta toplayabiliriz.

•  Hile Denetçiliği veya Araştırmacı Muhasebecilik (İdari Destek)
•  Dava Desteği (Hukuki Destek),
•  Uzman Şahitlik (Bilirkişi Tanıklığı)

Adli Muhasebecinin Özellikleri

Adli muhasebeci ihtiyaçlara cevap verebilmesi için iyi bir muhasebe bilgisinin yanı sıra aşağıdaki özellikleri de taşımalıdırlar;

• Denetim
• Hukuk
• Psikoloji
• Suç bilimi
• Grafoloji (imza ve yazı bilimi)
• İstatistik
• Bilgisayar bilgisi
• Araştırma teknikleri

Adli muhasebeci ekonomik ve mali olayların gerçek durumlarını ortaya çıkarabilmek için yukarıdaki özelliklerinin kullanarak dikkatli, titiz ve metodolojik bir çalışma ile ancak sonuca ulaşması mümkündür.

Aklama Suçu

Yasadışı faaliyetler ile elde edilen gelirlerin nakit sisteme sokulması, aklayıcılar açısından büyük önem taşımaktadır. Çünkü nakit halindeki gelir, günlük kullanımlar için harcanabilecek çok küçük bir kısmı hariç kullanılmaya uygun değildir. Dolayısıyla nakit halindeki bu gelirin kullanılabilir hale getirilmesi yani aklanması gerekir.

Aklama sürecini kavramak için konu, “öncül suç” ve “suç geliri” kavramları ile değerlendirilmelidir. Genel olarak aklamadan bahsedebilmek için;

• Bir suç işlenmiş (Öncül suç),
• Bu suç sonucunda herhangi bir ekonomik değer elde edilmiş (Suç geliri),
• Bu ekonomik değerleri yasadışı nitelikten çıkarıp bunlara yasal görünüm kazandırmaya yönelik fiillerin işlenmiş,

Olması gerekmektedir.

Öncül suç, suç gelirine kaynak teşkil eden yasa dışı faaliyetlerin tümüdür. Bunlar yasa dışı silah satışı, uyuşturucu madde ticareti, zimmete para geçirme, rüşvet, tarihi eser kaçakçılığı vb.

Suç geliri ise, yasa dışı fiillerden elde edilen her türlü ekonomik menfaat olarak ifade edilebilir. “Kirli para” olarak da adlandırılan bu gelirin aklanması suçu, genel olarak aşağıdaki problemlere sebebiyet verdiğini söyleyebiliriz.

• Ekonomik dengeyi bozmak ve finansal krizlere neden olmak,
• Suç faaliyetlerini teşvik etmek (vergi kaçakçılığı, yolsuzluk, terörizm vb.),
• Küresel mali sistemin işleyişine zarar vermek,
• Finansal kurumların ve piyasaların işleyişini zayıflatmak ve itibarına zarar vermek
• Finansal piyasaların bütünleşmesini engellenmek,
• Finansal şeffaflıkta bozulma,
• Yabancı sermayenin yatırım isteğini kırmak,
• Vergi gelirlerinde azalma,
• Gelir dağılımında dengesizlikler,
• Ülke risk priminin artması
• Kayıt dışı faaliyetlerde artma,
• Haksız rekabet koşullarını oluşturma,
• Gelişmekte olan ülkelerde demokratikleşme sürecine zarar vermek,
• Sosyal yapıya zarar vermek

Denetim mekanizması gelirin kaynağının suç unsuruna dayandığı bir yöntemi tespit ettiğinde, diğer bir aklama suçu yöntemi suçlular tarafından geliştirildiği de unutulmamalıdır.

Aklamanın Aşamaları

“Suç gelirinin aklanması genelde üç aşamadan oluşan bir süreç içinde gerçekleştirilmektedir. Bu aşamalar kirli bir çamaşırın makinede yıkanmasına benzetilerek açıklanmaya çalışılmıştır:”

Yerleştirme: Birinci aşamada çamaşır makineye atılmakta.

Bu aşamada kanun dışı yollar ile elde edilen nakdin fiziki (nakit) formundan kurtarılarak finansal sistem içine dahil edilmesi çabasıdır. Elektronik para sayesinde yüklü miktarda nakit paradan fiziksel transferlere gidilmeden kara paranın aktarılması daha kolay olacaktır. Suçlular tarafından ancak bu şekilde nakit paranın kolluk kuvvetleri tarafından bulunması, yakalanması ve el konulması riskinin ortadan kalkacağı düşüncesinin hâkim olması bu aşamayı da diğer aşamalar gibi önemli kılmaktadır.

Bu aşamada nakit;

• Fiziki olarak yurtdışına çıkarılarak denetimin az olduğu ülkelerde bankaya yatırılabilir,
• Küçük tutarlara bölünerek (bildirim tutarlarının altındaki tutarlara) ülke içindeki çeşitli bankalara, farklı kişiler adına açılmış hesaplara yatırılabilir,
• Gayrimenkul, lüks araba, mücevher, antika veya sanat eserleri alımında kullanılabilir, hisse senedi, tahvil, bono, çek, poliçe gibi mali araçlara dönüştürülebilir,
• Banka hesaplarına yatırılmadan önce kumarhane geliri, turizm geliri veya ihracat geliri gibi gösterilebilecek ve bir açıklama yapılmasına olanak sağlayabilecek işlemlere konu yapılabilir,
• Finansal kuruluşlar veya bunların çalışanları ile iş birliği yapılarak sisteme sokulabilir veya iş biraz daha abartılarak suç örgütleri tarafından finansal kuruluşlara sahip olmak suretiyle nakit formundan kurtarılabilir. (MASAK)

Ayrıştırma: İkinci aşamada çamaşır makinede yıkanmakta.

Ayrıştırma aşaması ise yasadışı kaynağa dayanan gelirin mümkün olduğunca kaynaktan uzaklaştırılması, izinin sürülmesini, bulunmasını ve yakalanmasını imkânsız hale getirmek yani yasallık kazandırılmaya çalışılması durumudur. “Yerleştirme aşamasında suç geliri özellikle bankacılık sistemine sokulmuşsa sistemin olanaklarından yararlanmak suretiyle transfer etmek ve kaynağından uzaklaştırmak son derece hızlı ve kolay olacaktır. Küçük tutarlara bölünen para bankacılık sistemine girdikten sonra bankadan bankaya, ülkeden ülkeye aktarılmaya başlar. Kuşku uyandırmamak için her birinde kısa sürelerle tutulur ve bazen de bu süreç diğer miktarlarla birleşerek katlanır.”

Bütünleştirme: Üçüncü aşamada ise temizlenmiş halde makineden çıkarılmaktadır.

Yasa dışı gelir, yasal işlemlerin arkasına gizlenerek şüphe uyandırmadan ülkenin mali sistemine aklanmış bir şekilde gönderilmesi işlemidir. “Bu parayla menkul veya gayrimenkul, hisse senedi, tahvil, bono satın alabilir; bir finans kuruluşundan kredi almak için teminat gösterebilir, borç verebilir, borçlarını ödeyebilir ve buna benzer her türlü yasal işlemi yapabilir. Böylece para sistemle bütünleşmiş olacaktır.”

Aklama Yöntemi Çeşitleri

Mali Suçları Araştırma Kurulu’na (MASAK) göre sınırsız sayıda yöntemle aklama yapmak mümkün olmakla birlikte en çok kullanılan ve mücadele eden birimler açısından öğretici olabilecek nitelikte olan yöntemleri şu şekilde sıralamıştır.

• Fonların fiziken ülke dışına kaçırılması,
• Şirinler (smurfing) yöntemi,
• Parçalama (structuring) yöntemi,
• Vergi cennetleri (off-shore),
• Paravan (Kâğıt üstündeki) ya da hayali şirketler,
• Oto-finans borç yöntemi (Loan-back),
• Döviz Büroları,
• Kumarhane ve Gazinolar,
• Nakit para kullanılan işyerlerinin işletilmesi (Göstermelik şirketler),
• Sahte fatura (hayali ihracat),
• Alternatif havale sistemleri (hawala vs.),
• İnternet bankacılığı ve elektronik para,

Aklama Suçu ile Elde Edilen Gelirin Gelir Tablosuna Etkisi (Al Capone Çamaşırhane Örneği)

Al Capone ABD’nde çamaşırhaneler satın alarak yasa dışı yollarla elde ettiği geliri çamaşırhane gelirine ekleyerek yasa dışı gelire yasallık kazandırdığı bilinmektedir. Bunu basit bir örnekle gösterecek olursak;

	Mevcut Kar Zarar	Aklama İle Kar Zarar
Çamaşırhane Geliri	1.000,00	1.000,00
Yasa Dışı Gelir	0,00	500,00
Giderler Toplamı	500,00	500,00
Kar/Zarar	500,00	1.000,00

İşletme mevcut durumda 1.000,00 TL gelir ve 500,00 TL gider karşılaştırması sonucunda 500,00 TL kar elde etmiştir. Yasa dışı gelir, aklama ile sisteme ve işletmeye dahil edildiğinde ise 500,00 TL’lik yasa dışı gelirin etkisiyle kar 1.000,00 TL olmuştur.

Sonuç olarak hukukun suç saydığı fiillerden elde edilen gelir kara para olarak ifade edilmektedir. Kara paranın sisteme sokulması işlemi ise aklamadır. Aklama yöntemleri çeşitli yollar ile önlenmek istense de teknoloji, iletişim, bilişim ve insan aklının bileşimiyle zorlaşmaktadır. Hem ulusal hem de uluslararası mücadele de adli muhasebenin önemi ortadadır. Suçun önlenmesi, kara paranın ülkeler üzerindeki olumsuz etkisini ortadan kaldırmak ve finansal tabloların doğru, güvenilir ve şeffaf sunulabilmesi için adli muhasebecilik mesleğine gereken yatırımın hızla artırılması gerektiği hususu unutulmamalıdır.

KAYNAKLAR

GÜLTEN, Selçuk. Adli Muhasebe Kavramı ve Adli Müşavirlik Mesleği. Ankara Barosu Dergisi, 2010, 68.3: 311-320.

KASAP, Murat. Adli Muhasebecilik Mesleği ve Aklama Suçuyla Mücadele. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 2013, 3.1: 121-132.

TORAMAN, Cengiz; ABDIOĞLU, Hasan; İŞGÜDEN, Burcu. AKLAMA SUÇUNUN ÖNLENMESİNE YÖNELİK ÇABALAR: ADLİ MUHASEBECİLİK MESLEĞİ VE UYGULAMALARI. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2009, 11.1: 17-55.

https://www.hmb.gov.tr/aklama-yontemleri

25.07.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.