Vedat Erdem
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
vedaterdem1@gmail.com

TMS 2 Stoklar Standardının İncelenmesi

Standardın Amaçları;

a)Stokla ilgili muhasebe uygulamalarını belirlemek,

b)Hasılatın finansal tabloya yazılıncaya dek varlık olarak takip edilecek olan stok kalemi maliyet tutarının belirlenmesi,

c)Stok maliyetinin belirlenmesi ve maliyetlerin stoklara yüklenmesi esnasında kullanılan yöntemler hakkında bilgi vermek,

şeklin de sıralanabilir.

Stok, standarda göre, satılmak üzere elde tutulan, satılmak üzere üretilmekte olan veya üretim sürecinde veya hizmet sunumunda kullanılacak hammadde ve malzeme şeklinde bulunan varlıklardır şeklinde tanımlamıştır. (TMS 2 Md.6)

İşletmenin stok satışından elde etmeyi beklediği tutar net gerçekleşebilir değerdir. Gerçeğe uygun değer ise piyasa da el değiştirme neticesinde ortaya çıkan fiyattır. Net gerçekleşebilir değer işletmeye özgü iken, gerçeğe uygun değer işletmeye özgü değildir.

Net gerçekleşebilir değer: Olağan iş akışı içinde tahmini satış fiyatından, tahmini tamamlanma maliyetlerinin ve satışı gerçekleştirmek için gerekli olan tahmini maliyetlerin düşülmesiyle elde edilen tutardır. (TMS 2 Md.6)

Gerçeğe uygun değer: Piyasa katılımcıları arasında ölçüm tarihinde gerçekleşen olağan bir işlemde, bir varlığın satışından elde edilecek veya bir yükümlülüğün devrinde ödenecek olan tutardır. (TMS 2 Md.6)

Stokların Ölçümü

“Stoklar, maliyet değeri ile net gerçekleşebilir değerin düşük olanı üzerinden ölçülür.” (TMS 2 Md.9)

Stok maliyetleri satın alma maliyetleri, dönüştürme maliyetleri ve mevcut durum ve konuma getirilmesi için katlanılan diğer maliyetlerden oluşur. (TMS 2 Md.10)

Stokların satın alma maliyetlerini;

a)satın alma bedeli

b)ithalat vergileri (KDV hariç)

c)stokla ilişkilendirilebilen taşıma, yükleme-boşaltma ve diğer maliyetler,

oluşturur. (TMS 2 Md.11)

Örnek 1; İşletme 20.06.2019 tarihinde satmak amacıyla birim fiyatı 1.000,00 TL + % 18 KDV’den 100 adet özel üretim dolma kalem satın almıştır. Bu dolma kalemleri işletmeye getirebilmek için 500,00 TL + % 18 KDV kargo ücreti ve 1.000,00 TL emtia sigorta poliçe primi ödemiştir. Satın alma maliyeti aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

            Satın alma bedeli (100 adet dolma kalem X 1.000,00) = 100.000,00 TL

            Kargo Ücreti                                                                 =        500,00 TL

            Emtia Sigorta Poliçe Primi                                           =     1.000,00 TL

            Satın Alma Maliyeti                                                      = 101.500,00 TL

Stokların dönüştürme maliyetler ise; şekillendirme maliyetleri olarak da ifade edilebilir. Bu açıdan dönüştürme maliyetleri;

a)direk işçilik giderleri,

b)üretimle ilgili olan sabit ve değişken genel üretim giderleri toplamından oluşur.

Sabit giderler genel üretim giderleri olarak; amortisman üretim binası bakım onarım gideri gibi üretim miktarından nispeten bağımsız kalan dolaylı üretim maliyetleri ile üretim yeri yönetim ve idaresi ile ilgili maliyetlerdir. Değişken maliyet ise endirekt malzeme ile endirekt işçilik gibi üretim miktarı ile doğru orantılı olan üretim maliyetidir. (TMS 2 Md.12)

“Sabit genel üretim giderleri, üretim tesislerinin normal kapasitesi esas alınarak dönüştürme maliyetlerine dağıtılır. Normal kapasite, planlanan bakım-onarım çalışmalarından kaynaklanan kapasite düşüklüğü de dikkate alınarak, normal koşullarda birkaç dönem veya sezonda elde edilmesi beklenen ortalama üretim miktarıdır. Fiili üretim düzeyinin normal kapasiteye yakın olması durumunda, sabit genel üretim giderlerinin dönüştürme maliyetlerine dağıtımında bu üretim düzeyi de kullanılabilir. Her bir üretim birimine dağıtılan sabit genel gider miktarı, düşük üretim düzeyi veya atıl kapasite nedeniyle arttırılmaz. Dağıtılmayan genel giderler, gerçekleştiği dönemde gider olarak finansal tablolara yansıtılır.” (TMS 2 Md.13)

Örnek 2; Gülbeyaz işletmesi beyaz eşya üretimi ile satışını gerçekleştiren imalat işletmesidir. 2018 yılında X model bulaşık makinesi üretim verileri ile işletmenin maksimum 3.000,00 adet üretim kapasitesine sahip olduğu ve üretim maliyetinin tam, değişken, asal ve normal maliyet yöntemlerine göre maliyeti aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır:

Üretim Verileri
Direkt İlk Madde Malzeme Gideri	500.000,00	TL
Direkt İşçilik Gideri	400.000,00	TL
Değişken Genel Üretim Gideri	350.000,00	TL
Sabit Genel Üretim Gideri (GÜG)	250.000,00	TL
Üretim Miktarı	2.000,00	Adet
Maksimum Üretim Kapasitesi	3.000,00	Adet

Normal maliyet yönteminde;

Sabit GÜG Yükleme oranı maksimum üretim kapasitenin dönem sabit genel üretim giderine oranlanması ile bulunur. Bu oran ile dönemde gerçekleştirilen sabit GÜG’ nin üretim miktarı ile orantılı olarak maliyete yazılır. (2.000,00 adetlik üretime karşılık gelen kadar maliyete yazılır. Geri kalan sabit GÜG ise dönem gideri olarak raporlanır.)

Sabit GÜG Yükleme Oranı	83,33	TL/Adet
Maliyete Dahil Edilecek Sabit GÜG	166.666,67	TL
Dönem Gideri Yazılacak Sabit GÜG	83.333,33	TL

 

	Tam Maliyet	Değişken Maliyet	Asal Maliyet	Normal Maliyet
Direkt İlk Madde Malzeme Gideri	500.000,00	500.000,00	500.000,00	500.000,00
Direkt İşçilik Gideri	400.000,00	400.000,00	400.000,00	400.000,00
Değişken Genel Üretim Gideri	350.000,00	350.000,00	0	350.000,00
Sabit Genel Üretim Gideri	250.000,00	0	0	166.666,67
Toplam Üretim Maliyeti	1.500.000,00	1.250.000,00	900.000,00	1.416.666,67
Birim Üretim Maliyeti	750,00	625,00	450,00	708,33

Stoklarda Diğer Maliyetler;

Diğer maliyetler, sadece stokların mevcut konumuna ve durumuna getirilmesi için katlanıldığı ölçüde stok maliyetine dâhil edilir. (TMS 2 Md.15) Bunun haricinde olanlar ve aşağıda sıralananlar stok maliyetine dahil edilmez ve oluştukları dönemin dönem gideri olarak raporlanır. (TMS 2 Md.16)

1. Normalin üstünde gerçekleşen; hammadde fire ve kayıpları, işçilik ve diğer üretim maliyetleri,
2. Üretim sürecinde bir sonraki üretim aşamasından önce gerekli olanlar dışında kalan depolama maliyetleri,
3. Stokların mevcut konumuna ve durumuna getirilmesinde katkısı olmayan genel yönetim giderleri,
4. Satış maliyetleri.

Finansman Unsuru

Standart işletme stoklarını temin ederken, satın almayı vadeli bir şekilde yapmış ise, peşin fiyat ile ödenecek olan fiyat arasındaki farkı finansman unsuru olarak dikkate alınması ve dönem faiz gideri olarak raporlanmasını ifade etmektedir. (TMS 2 Md.18)

Örnek 3; İşletme 20.06.2019 tarihinde peşin fiyatı 1.450,00 TL + % 18 KDV olan bir emtiayı 90 gün vade ile 1.600,00 TL + % 18 KDV ile satın almıştır. Muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

----20.06.2019 Tarihli Vadeli Mal Alış Kaydı----
Hesap Adı	Borç	Alacak
153.Ticari Mallar Hesabı	1.450,00
191.İndirilecek KDV Hesabı	288,00
32X Ertelenmiş Faiz Gideri	150,00
320.Satıcılar Hesabı		1.888,00
Toplam	1.888,00	1.888,00

Her aya isabet eden vade farkının gider olarak raporlanabilmesi için aşağıdaki kayıtlar yapılır.

-----20.07.2019 Tarihli Vade Farkı Gideri----
Hesap Adı	Borç	Alacak
67X Vade Farkı Giderleri	50,00
32X Ertelenmiş Faiz Gideri		50,00
-----20.08.2019 Tarihli Vade Farkı Gideri----
Hesap Adı	Borç	Alacak
67X Vade Farkı Giderleri	50,00
32X Ertelenmiş Faiz Gideri		50,00
----20.09.2019 Tarihli Vade Farkı Gideri----
Hesap Adı	Borç	Alacak
67X Vade Farkı Giderleri	50,00
32X Ertelenmiş Faiz Gideri		50,00

Maliyet Hesaplama Yöntemleri

“Normal şartlarda birbiriyle ikame edilemeyen stok kalemleri ile özel projeler için üretilen ya da ayrılan mal veya hizmetlerin maliyeti, her bir varlığın kendi özel maliyeti belirlenerek tespit edilir.” (TMS 2 Md.23) Örneğin müşterinin talebi üzerine tasarlanan bir yat için bu yöntem kullanılabilir. Bunun ve bunun gibileri hariç olanlarda maliyet, ilk giren ilk çıkar (FIFO) veya ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi kullanılarak belirlenir. (TMS 2 Md.25)

“FIFO yöntemi; ilk satın alınan veya üretilen stok kalemlerinin ilk olarak satıldığını ve bunun sonucunda dönem sonunda stokta kalan kalemlerin en son satın alınan veya üretilen kalemler olduğunu varsayar. Ağırlıklı ortalama maliyet yönteminde ise, her bir stok kaleminin maliyeti; dönem başındaki benzer kalemlerin maliyetleri ile dönem içinde satın alınan veya üretilen benzer kalemlerin maliyetlerinin ağırlıklı ortalaması alınarak belirlenir. Ağırlıklı ortalama, işletmenin koşullarına bağlı olarak, dönemsel olarak veya işletmeye stok girişi oldukça hesaplanabilir.” (TMS 2 Md.27)

Net Gerçekleşebilir Değer

“Stokların maliyeti; stokların zarar görmesi, teknolojik gelişmeler nedeniyle kısmen veya tamamen değerini kaybetmesi ya da satış fiyatının düşmesi durumunda geri kazanılamayabilir. Stokların maliyeti ayrıca, tahmini tamamlanma maliyetlerinin veya satışı gerçekleştirmek için katlanılacak tahmini maliyetlerin artması durumunda da geri kazanılamayabilir. Stokların, maliyet değerinin altındaki net gerçekleşebilir değere indirgenmesi varlıkların, satışından ya da kullanımından elde edilmesi beklenen tutarı aşan bir tutarla finansal tablolarda gösterilmemesi görüşüyle tutarlıdır.” (TMS 2 Md.27)

Söz konusu stok satışında,  satış tutarı stok maliyetinden daha az olması durumunda, fazla olan kısmın net gerçekleşebilir değerine indirgemek gerekir ki bu durumda TMS 37 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar uyarınca karşılık ayrılması gerekecektir. (TMS 2 Md.31)

Örnek 4; İşletme 2018 yılında yüklü miktarda X malını stok yapmış olup maliyeti 150,00 TL’dir. Normal satış koşullarında ürün 250,00 TL’ye satılmaktadır. Getirilen bu malın yerine yeni versiyonun gelmesi ve müşterinin de yeni versiyonu talep etmesi sebebi ile malın normal satış olanakları kalmamıştır. İşletme kampanya çerçevesinde ürünlerini satmak için satış fiyatını 120 TL’ye düşürmüş ve müşteriler bu ürünü almayı taahhüt etmişlerdir. Elindeki stok miktarı 500 adettir. Bu durumda;

Net gerçekleşebilir değer (120,00 X 500 adet) 60.000,00 TL

Maliyet Değeri ise (150,00 X 500 adet)           75.000,00 TL

Stok standardın 9.maddesi gereği, net gerçekleşebilir değer ile maliyet değerinden küçük olanı değerlenmesi gerektiğinden maliyet değerinin net gerçekleşebilir değerine indirgemek gerekir. Bu işlem ise karşılık ayrılarak gerçekleştirilir.

Stok Karşılığı
Hesap Adı	Borç	Alacak
654.Karşılık Giderleri	15.000,00
158.Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı		15.000,00
Toplam	15.000,00	15.000,00

Yapılan bu işlem yerel mevzuatımız gereği kanunen kabul edilmeyen gider olarak değerlendirildiği için ticari kardan mali kara geçerken vergi matrahına ilave edilmesi gerekir.

Gider Olarak Finansal Tablolara Yansıtma

Stok, satılıp karşılığında elde edilen hasılatın finansal tablolarda raporlandığı dönemde defter değeri gider olarak raporlanır. “Stokları net gerçekleşebilir değere indirgeyen tutarlar ile stoklarla ilgili tüm kayıplar, indirgemenin veya kayıpların meydana geldiği dönemde gider olarak finansal tablolara yansıtılır.” (TMS 2 Md.34)

Örnek 5; Defter değeri 15.000,00 TL olan emtia ilgili dönemde 25.000,00 TL’ye satılarak hasılat gerçekleşmiştir. Bu durumda;

STMM
Hesap Adı	Borç	Alacak
62X.Satışların Maliyeti	15.000,00
15X.Stoklar Hesabı		15.000,00
Toplam	15.000,00	15.000,00

KAYNAKLAR

İstanbul Ticaret Üniversitesi KGK Eğitim Materyali Türkiye Muhasebe Standartları

SAĞLAM, Necdet; YOLCU, Mehmet; EFLATUN, Ali Osman. Örneklerle UFRS kayıtları. Ankara: Muhasebetr, 2015.

TMS 2 Stoklar Standardı

01.07.2019

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.