Vakkas Burak Koç
Yeminli Mali Müşavir
E.Vergi Müfettişi
ymm.vbk@gmail.com

MASAK Denetimine Tabi Finansal Olmayan Yükümlü Meslekler, Yükümlülük Konuları ve Şüphe Kategorileri Nelerdir?

Terörün finansmanı ve kara para aklama konularını engellemeye, geniş kapsamda ise “suç gelirleri”nin engellenmesine ve ortaya çıkarılmasına yönelik, işlemleri yapan “yükümlü” olarak belirlenen kişi ve kurumların, işlem yapanların kimlik bilgilerinin tespiti, saklanması ve Bakanlığa bildirim gibi yükümlülükleri 5549 Sayılı Kanunda düzenlenmiştir.

Yükümlülük konularının ve yükümlülerin kimler olduğunun, tam olarak anlaşılması suç geliri veya terör finansmanı gibi konuların bildirilmesi ve engellenmesinde önem arz ediyor.

YÜKÜMLÜLER Kimlerdir, Özetle;

FİNANSAL YÜKÜMLÜLER;

• Bankalar ve Finansman, Faktöring, Sigorta, Finansal Kiralama, SPK Aracı Şirketleri,
• Posta ve Kargo Şirketleri,

FİNANSAL OLMAYAN YÜKÜMÜLÜLER

• Kuyumcular, (Kıymetli maden, taş, mücevher alım satımı yapanlar)
• Galericiler, (Her türlü deniz, hava, kara araçları ve iş makinesi alıp satanlar)
• Emlakçılar,
• Noterler,
• Serbest Avukatlar,
• Bağımsız Denetim Kuruluşları,
• Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler, (Bağımsız çalışan)
• Yeminli Mali Müşavirler,

YAPTIRIMLAR

Finansal grupların, Uyum Yönetmeliğine göre, uyum programı oluşturması ve uygulaması gerekmekte olup, yazımızda esas olarak, finansal olmayan yükümlülere dikkat çekmek istiyoruz. Yaptırım tablosu aşağıdaki gibidir.

Yükümlü Grubu	YÜKÜMLÜLÜK	2023 Ceza (TL)	2024 Ceza (TL)
FİNANSAL KURULUŞ OLMAYAN YÜKÜMLÜLER	Müşterinin Tanınması (5549 S. Kanunu Mad. 3)	99.386,00	157.487,00
	Şüpheli İşlem Bildirimi (5549 S.Kanun Mad. 4/1)	165.643,00	262.477,00
	Devamlı Bilgi Verme (5549 S.Kanun Mad. 6)	99.386,00	157.487,00
	Ceza Üst Limitleri (5549 S.Kanun Mad. 13/5)	13.251.654,00	20.998.570,00

Sayılan yükümlülerin müşterileri tanıma, (kimliklerini tespit etme, bilgi ve belgelerini alıp saklama), devamlı bilgi verme ve şüpheli işlemleri MASAK’a  bildirmeleri gerekmektedir. Aksi halde, yükümlülük denetimleri sonucunda yukarıdaki tabloda belirtilen yaptırımlarla karşılaşabileceklerdir.

YÜKÜMLÜLERİN YAPMASI GEREKENLER

Yaptırım tablosundan da anlaşılacağı üzere, özet olarak;

1- MÜŞTERİNİN TANINMASI

Kanunun 3’ncü maddesinde, yükümlülerin işlem yaptıran müşterileri ve varsa aracılarının kimliklerini tespit etmek ve diğer tedbirleri almak zorunda olduğu belirtilmiştir.

Buna göre;

• Sürekli iş ilişkisi varsa, yapılan işlemde şüphe varsa, tutar gözetmeksizin,
• İşlem tutarı veya bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 185.000 TL ve üzerinde olduğunda,
• Elektronik işlemlerde 15.000 TL ve üzerinde olduğunda,
• Tüzel kişiler, adına işlem yapılan kişi kurumlar, gerçek faydalanıcı tespiti, özel dikkat gerektiren karmaşık ve olağanüstü büyüklükteki işlemler ve riskli görülen işlemlerle ilgili yeterli bilgi ve belgeleri almak, bildirmek, muhafaza etmek ve istendiğinde resmi makamlara ibraz etmek zorunludur.

2- ŞÜPHELİ İŞLEMİN BİLDİRİLMESİ (Mad. 4/1)

Yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen işlemlere konu malvarlığının yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması halinde bu işlemlerin yükümlüler tarafından Başkanlığa bildirilmesi zorunludur

• Tutar gözetilmeksizin Bakanlığa bildirilir. (Şüpheli İşlem Formu ile)
• Şüphenin oluştuğu tarihten itibaren en geç 10 iş günü içinde Başkanlığa bildirilir. Bildirimler, MASAK ın internet sitesinde yayımlanan rehberlere uygun şekilde yapılır.

3- DEVAMLI BİLGİ VERME (Mad.6)

Yükümlüler taraf oldukları veya aracılık ettikleri işlemlerden, Bakanlıkça belirlenecek tutarı aşanları Başkanlığa bildirmek zorundadır. Bakanlığın tutar belirleme yetkisi olup, MASAK sitesinde yönetmelik ve rehberlerin kontrol edilmesi gerekmektedir.

SUÇA İLİŞKİN ŞÜPHE KATEGORİLERİ

Yükümlülerin, işlem yapan kişi ve kurumların kimlik tespiti yükümlülüklerinden sonra, dikkat etmesi gereken, şüphe kategorileri özet olarak aşağıdaki gibidir;

• Tefecilik, Fuhuş, Göçmen, Silah, Uyuşturucu, Gümrük, Maden Kaçakçılığı,
• Vergi Kaçakçılığı
• Sosyal Güvenlik Mevzuatına Aykırılıklar,
• Hırsızlık, Yağma vs.
• Yolsuzluk, Rüşvet, Zimmet, İrtikap, Dolandırıcılık, Resmi Evrakta Sahtecilik,
• Kumar, Hileli İflas, Terörizm Finansmanı, Tehdit, Adam Kaçırma,
• Sigara, Alkol Kaçakçılığı, Saadet Zincirleri,
• Sivil Toplum Kuruluşlarının Suistimali
• Finansal Sektörlere İlişkin Suçlar,

DEĞERLENDİRME

Son zamanlarda, Kara Para Aklama ve Kaçakçılıkla Mücadele gibi konular medyaya yansımakta, bunlara ilişkin yapılan MASAK denetimleri haberlere konu olmaktadır. T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığının, Kayıt dışılıkla ve kaçakçılıkla mücadeleleri kapsamında, Mali Suçlar Araştırma Kurulu (MASAK) tarafından yükümlülük denetimlerinin de önemi ve yoğunluğu artmaktadır.  

Buna istinaden öncelikle, yükümlülük gerektirecek meslek ve iş yapan kişi ve kurumların bilinçlenmesi, yaptırımlarla karşılaşmamak adına önemlidir.

Finansal kuruluşlar dışında kalan yükümlülerin, gerek sermaye, organizasyon, gerekse de işgücü bakımından yükümlülüklerine uygun, bilgi ve kayıt sistemlerini oluşturmaları gerekmektedir. Burada en riskli grubun, kurumsal olarak çalışma yapmayan, galerici, kuyumcu, emlakçı, serbest meslek erbapları (SMMM, YMM, AV.) olduğu söylenebilir. Bunların kimlik tespiti, bilgi belge toplaması ve arşivlenmesi, şüpheli işlem kategorilerine tam olarak hakim olup, şüpheli sayılan işlemlerin bildirilmesi noktasında iş ve işlemlerini ayarlamaları gerekmektedir.

Yaptırıma konu en geniş ve riskli yükümlülük ise, “kimlik tespiti” müşterinin tanınması gerekliliği, ilgili bilgi ve belgeleri toplayıp, saklama ve ibraz yükümlülüğüdür. Çünkü şüphesiz dahi olsa, belirtilen miktarları aşan her işlemler veya süreklilik arz eden işlemlerde kimlik tespitine ilişkin bilgi ve belgelerin toplanıp, arşivlenmesi ve denetimlerde istendiğinde resmi makamlara ibraz edilmesi şarttır.

Denetimlerde kolaylıkla ortaya çıkarılabilecek; Banka veya Yasal defter ve belgeler üzerinden, Bakanlıkça belirlenen tutar üzerinde (185.000 TL, Elektronik işlemlerde 15.000 TL, Şüpheli ve sürekli iş ilişkisi varsa tutar sınırı olmaksızın tamamı) işlem yapılan müşterilerin kimlik bilgi ve belgelerinin alınması ve dosyalanıp, saklanması ve denetçiler tarafından istendiğinde ibrazı gerekmektedir.

Örneğin; emlakçı, galerici veya bir SMMM defter ve belgeleri üzerinde, belirlenen tutarda işlem yaptığı tespit edilen kişilerin kimlik bilgilerini tespit edip, bilgi ve belgeleri saklamaları, istendiğinde Bakanlık denetimine ibraz etmeleri gerekmektedir. Günümüz enflasyonist döneminde belirlenen tutar, ilgili (galerici, emlakçı) yükümlülerin alış-satışlarının neredeyse tamamını ilgilendirebilmektedir. Banka veya defter kayıtlarından tespit edilecek işlemler sonucu, gerekli bilgi ve belgeleri almamış ve arşivlememiş yükümlülerin, denetimler sonucu yaptırımlarla karşılaşması olasıdır.

Yükümlüler tarafından, diğer bir risk unsuru ise, yapılan işlemin suç kategorisine girip, girmediğinin tespiti, bu konuda işlem yapan yükümlüler suç kategorisini bilmesi ve anlaması gerekmektedir. Basit gibi görünen, örn. Sigortasız İşçi, Sahte Emeklilik, veya Vergi Dışı bırakılmak için yapılan işlemler suç kategorisine girmektedir. İdarece başka kanallardan öğrenilen (Vergi incelemesi, ihbar vs. şekillerde ortaya çıkarılan) bu suçlar hakkında, daha sonra işlem yapan, yükümlüler nezdinde inceleme yapılabilir ve Şüpheli İşlem Formu düzenlememeleri veya kimlik tespiti yapmamaları durumunda, belirlenen yaptırımlarla karşılaşılabilir.

Suça İlişkin Şüphe Kategorisinde; vergi kaçakçılığı, yolsuzluk, rüşvet, Hileli İflas, SGK mevzuatına aykırılıklar sonucuna ulaşılacak risklere yükümlüler tarafından dikkat edilmesi gerekmektedir. Diğer risklerin suç olduğu (tefecilik, terörizm, sigara, alkol, fuhuş, kaçakçılıklar vs.) karşılaşıldığında, MASAK’ın belirlediği kategorilerin içinde bulunduğunun tahmin edilmesi güç olmayacaktır. Ancak yapılan işlemlerin vergiyi ilgilendirip, VUK 359’ncu maddesinde sayılan kaçakçılık fiillerine temas ettiği, SGK mevzuatına aykırı işlemler olduğu, rüşvet, zimmet gibi konuları ilgilendirdiği ve bunların suç olduğu konularda daha teknik bilgilerin edinilmesi yükümlülerin yararına olacaktır.

Belirlenen yaptırımlara maruz kalmamak için, yükümlülerin, suç kategorilerini bilip, buna göre, işlem yaptığı kişi ve kurumların kimlik tespitlerini ve gerektiğinde şüpheli işlem bildirimlerini eksiksiz şekilde yaparak, bilgi ve belgeleri saklama, ibraz ve bildirim yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerekmektedir. Buna ilişkin yükümlülerin, MASAK’ın web sitesini ve gereken mevzuat ve rehberleri takip etmesi faydalarına olacaktır.

26.07.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.