Umut Çiray
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
E.SGK Müfettişi
umut@brothersandpartners.com.tr

İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülüğü

İş kazaları, işçiyi/sigortalıyı bedenen veya ruhen engelli hale getiren, ekonominin üretim kapasitesi ve verimliliğinde azalmaya sebep olan, kaynakları etkinsiz hale getirerek toplumsal refah düzeyini azaltan bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır.

Ulusal ve uluslararası otoriteler, yaşanan veya yaşanması muhtemel iş kazalarına yönelik bazı düzenlemeler yapmaktadırlar. Bu çalışmamızda Ülkemizde faaliyet gösteren işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği mevzuatları karşısındaki yükümlülüklerini açıklamaya çalışacağız.

1. İş Kazalarının İş Kollarına Göre Dağılımı

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü verilerine göre meydana gelen iş kazalarının iş kollarına göre dağılımı şöyledir:

S.N.	İş Kolu	Yüzde
1	İnşaat	23%
2	Tarım	21%
3	Taşımacılık	15%
4	Ticaret- Büro	7%
5	Genel İş Kolu	6%
6	Metal	4%
7	Gıda	3%
8	Madencilik	3%
9	Enerji	3%
10	Savunma	3%
11	Diğer	12%

Kaynak: İşveren ve İşveren Vekilinin İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitim Rehberi, T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, 2020. S.153

Tablodan da görüleceği üzere en fazla iş kazası inşaat iş kolunda meydana gelmektedir. İnşaat ve tarım iş kolunda meydana gelen kazaların toplamı bütün kazaların %44 üne tekabül etmektedir. Ayrıca ticaret ve büro iş kolunda meydana gelen kazaların, madencilik iş kolunda meydana gelen kazaların iki katından fazla olduğu görülmektedir.

2. İş Kazasının İşverene Maliyeti

İş kazasının bireyler, işletmeler ve kamu açısından; psikolojik, ekonomik, sosyolojik ve hukuki sonuçları bulunmaktadır. Yapılan araştırmalara göre bir iş kazasının toplam maliyetinin %57'si çalışana düşerken, %23'ü devlete, %20'si ise işyerlerine düşmektedir.[1]

İş kazasının işverene olan maliyetlerini doğrudan ve dolaylı maliyetler olarak ikiye ayırabiliriz.

İşverene Olan Doğrudan Maliyetler
1	İş gücü kaybı
2	Tedavi ve diğer giderler nedeni ile yapılan ödemeler ve tazminat
3	Hasar gören makine, tezgâh, aygıtlar vb. nin onarımı ve yenilenmesi
4	Üretimdeki duraklama ve yavaşlama
5	İş verimindeki olası azalma ve kalite düzeyinin düşmesi
6	Diğer çalışanların üzerindeki olumsuz etkiler
7	Bu tür giderlerin maliyeti arttırması
8	Yasal yükümlülük ve sorumluluklarla karşı karşıya kalma
9	Mahkeme masrafları
İşverene Olan Dolaylı Maliyetler
1	İş gücünün kaybeden işçinin yerine yenisinin bulunması
2	Yeni işçinin yetiştirilmesi
3	Yeni işçinin işe alıncaya kadarki verim kaybı
4	Mevzuatın gereklerinin yerine getirilmesinden doğan ek külfetler, iş kazı bildirimi raporların hazırlanması vb.
5	Kazalı işçinin veriminin azalmasının maliyeti
6	Kazalı işçiye yardım etme amacıyla iş bırakan diğer işçilerin verimlilik kayıpları
7	Kazanın ortaya çıkardığı moral bozukluğunun sebep olacağı yeni iş kazalarının maliyeti
8	Tüm çalışanlardaki motivasyon kaybından kaynaklanan verim kaybı

Kaynak: http://www.ohasineurope.com/is-kazalari-maliyet-iliskisi/ (Erişim: 24/04/2021)

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yetkilileri tarafından yapılan açıklamalarda, Bakanlığın İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından ölümle sonuçlanan 74 sürekli iş göremezlik ve 22 ölümle sonuçlanan iş kazası olayının incelenmesi sonucunda, sürekli iş göremezlikle sonuçlanan bir iş kazası, KOBİ statüsünde olan bir şirketin maliyet esasıyla öz sermayesinin 39 unu, kaza ölümlüyse şirketin öz sermayesinin 63 ünü azalttığı beyan edilmektedir.

3. İşverenin Yükümlülüğü ve Dokümantasyon İşlemleri

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun işverenin genel yükümlüğü başlıklı 4’üncü maddesinde:

“(1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede;

a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.

b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.

c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.

ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır.

d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.

(2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.

(3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez.

(4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.” Denilmektedir.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 4’üncü maddesi, kanunun genel sistematiği ve İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğinin 5,6,7 ve 9 uncu maddeleri birlikte değerlendirildiğinde, işverenin iş sağlığı ve güvenliği kapsamındaki yükümlülüklerini genel olarak şöyle sıralayabiliriz:

S.N.	İşverenin Yükümlülükleri
1	İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Sunulması, Kayıt Altına Alınması
2	İşyeri Tehlike Sınıfının Belirlenmesi
3	Çalışan Temsilcisinin Görevlendirilmesi
4	Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri ve Bilgilendirilmesi
5	Acil Durum Planının Hazırlanması
6	Risk Değerlendirmesi Dokümanının Hazırlanması
7	Periyodik Kontroller
8	Ortam Ölçümlerinin Yapılması
9	İşe Giriş ve Periyodik Sağlık Muayeneleri
10	Önleme Amaçlı Çalışma Ortamı Gözetimi
11	İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarının Kayıt ve Bildiriminin Yapılması
12	İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Kurulması
13	Diğer İşverenler ile İSG Çalışmalarında Koordinasyonun Sağlanması

Olarak sıralayabiliriz.

Kaynakça

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği

İşveren ve İşveren Vekilinin İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitim Rehberi, T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, 2020

http://www.ohasineurope.com/is-kazalari-maliyet-iliskisi/ (Erişim: 24/04/2021)

İstanbul Sanayi Odası, Yargıtay Kararları Işığında İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Cezai ve Hukuki Sorumluluklar Paneli, 23/01/2021

---

[1] İşveren ve İşveren Vekilinin İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitim Rehberi, T.C. Aile, Çalışma Ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, 2020. s.24

26.04.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.