Umut Çiray
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
E.SGK Müfettişi
umut@brothersandpartners.com.tr

Denkleştirme Çalışması ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Mevzuat

4857 sayılı İş Kanunu’nun Çalışma süresi başlıklı 63’üncü maddesinde, “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.

Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir.  Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir.

Çalışma sürelerinin yukarıdaki esaslar çerçevesinde uygulama şekilleri, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir.”,

İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliğinin Denkleştirme Esasına Göre Çalışma başlıklı 5 inci maddesinde, “Tarafların yazılı anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerinde haftanın çalışılan günlerine günde onbir saati aşmamak koşuluyla farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, yoğunlaştırılmış iş haftası veya haftalarından sonraki dönemde işçinin daha az sürelerle çalıştırılması suretiyle, toplam çalışma süresi, çalışması gereken toplam normal süreyi geçmeyecek şekilde denkleştirilir.

Denkleştirme iki aylık süre içinde tamamlanacak, bu süre toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilecektir.  Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir.

Parça başına, akort veya götürü gibi yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde de bu Yönetmeliğin denkleştirmeye ilişkin hükümleri uygulanır.

Denkleştirme dönemi içinde günlük ve haftalık çalışma süreleri ile denkleştirme süresi uygulamasının başlangıç ve bitiş tarihleri işverence belirlenir.”

Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

1- Denkleştirme esasına göre çalışma yapılabilmesi için tarafların yazılı olarak anlaşması gerekir.

2- Denkleştirme esasına göre çalışmada haftalık normal çalışma süresi, işyerinde haftanın çalışılan günlerine günde 11 saati aşmamak koşuluyla farklı şekilde dağıtılabilir.

3- Denkleştirme esasına göre çalışma yapılan işyerinde haftada 6 gün çalışılıyorsa işçilerin haftalık çalışma süresi en çok (11 x 6) 66 saat, 5 gün çalışıyor ise en çok (11 x 5) 55 saat olacaktır.

4- Yoğunlaştırılmış iş haftası veya haftalarından sonraki dönemde işçinin daha az sürelerle çalıştırılması suretiyle, toplam çalışma süresi, çalışması gereken toplam normal süreyi geçmeyecek şekilde denkleştirilir.

5- Yoğunlaştırılmış iş haftası; toplam çalışma süresinin klasik 5-6 iş gününde değil, 3-4 güne sıkıştırılarak gerçekleştirilmesidir.

6- Denkleştirme esasına göre çalışma iki aylık süre içinde tamamlanacak, bu süre toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilecektir. 

7- Turizm sektöründe dört aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz; denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile altı aya kadar artırılabilir.

8- Denkleştirme esasına göre çalışmanın yapılacağı iki ya da dört aylık sürenin son günü, yoğunlaştırılmış iş haftasının başladığı güne denk gelen iki ya da dört ayın son günüdür.

9- Parça başına, akort veya götürü gibi yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde de İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliğinin denkleştirmeye ilişkin hükümleri uygulanır.

10- Denkleştirme dönemi içinde günlük ve haftalık çalışma süreleri ile denkleştirme süresi uygulamasının başlangıç ve bitiş tarihleri işverence belirlenir.

11- Hafta tatili denkleştirmeye tabi tutulamaz.

12- Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami Yedi Buçuk Saat Veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmeliğin 4 üncü ve 5 nci maddesi kapsamındaki işlerde denkleştirme çalışması yaptırılamaz.

13- Çocuk ve genç işçilere, gebe işçilere, gece postalarında çalışan kadınlara, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçilere denkleştirme esasına göre çalışma yaptırılamaz.

14- Denkleştirme süresinin işveren tarafından tek taraflı olarak uzatılması mümkün değildir.

15- Tarafların karşılıklı anlaşması ile denkleştirme süresi kısaltılabilir.

16- Denkleştirme esasına göre çalışmanın tekrarlanmasında yasal bir engel söz konusu değildir. Tarafların yazılı olarak anlaşması suretiyle birden fazla yapılabilir.

17- Denkleştirme esasına göre çalışma işyerinin tümünde ya da bir bölümünde uygulanabileceği gibi sadece bir işçi için de uygulanabilir.

18- İki aylık süre içinde denkleştirme esasına göre çalışma yapmayı planlayan ve haftada 6 gün çalışma yapan bir işletme;

İlk Dört Hafta Yoğunlaştırılmış Çalışma Çizelgesi
Haftanın Çalışma Günleri	Pazartesi	Salı	Çarşamba	Perşembe	Cuma	Cumartesi	Pazar	Toplam
Günlük Çalışma Saatleri	11	11	11	11	11	11	H.T.	66
Son Dört Hafta Azaltılmış/Eksiltilmiş Çalışma Çizelgesi
Haftanın Çalışma Günleri	Pazartesi	Salı	Çarşamba	Perşembe	Cuma	Cumartesi	Pazar	Toplam
Günlük Çalışma Saatleri	8	-	8	-	8	-	H.T.	24

Yukarıdaki tabloda belirtilen şekilde çalışma yapması halinde, [(66 + 66 + 66 + 66 + 24 + 24 + 24 + 24 = 360) / 8 = 45] yapılan çalışma, 4857 sayılı İş Kanunun 63’üncü maddesinde belirtilen haftalık ve günlük çalışma süresine uygun olarak gerçekleşmiş olacaktır.

19- Denkleştirme esasına göre çalışma yapılan dönemde 4857 sayılı İş Kanunu’nun 63’üncü maddesinde belirtilen günlük çalışma süresini aşan (11 saat) çalışmalar ise fazla çalışma kabul edilerek, bu süreler için işçiye, zamlı ücret ödenmesi veya serbest zaman kullandırılması gerekir.

20- Denkleştirme esasına göre yoğunlaştırılmış ve/veya azaltılmış/eksiltilmiş çalışma yapılan dönemde, işçinin, ücret ödeme zamanı ve ücret miktarında bir değişiklik olmayacaktır. İşveren, ilgili dönemde fiilen çalışılan süreye göre değil, çalışılan sürenin ortalamasına göre işçiye ücret ödemesi gerekmektedir.

Kaynakça

4857 sayılı İş Kanunu

Gebe Veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları Ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik

İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği

Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami Yedi Buçuk Saat Veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik

Y.9. H.D. 27.05.2008 T. 2008/357 E. 2008/12808 K.

Y. 9 H.D. 30.05.2019 T. 2017/12074 E. 2019/12717 K.

Y. 22 H.D. 07.01.2019 T. 2016/2297 E. 2019/75 K.

09.06.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.