Uğur Küçükkahyaoğlu
Vergi Müfettişi
Bilim Uzmanı
ugurkucukkahya@gmail.com

Tacir Olmayan Çek Kullanımına Dikkat

Çek, kıymetli evrak niteliğine sahip kambiyo senedi olup bir ödemenin gerçekleştirilmesi için ödemeyi yapacak kişi tarafından verilen teyit emridir. Ülkemiz ticari hayatında kullanılan çeklere ilişkin hükümler 20.12.2009 tarih ve 27438 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5941 sayılı “Çek Kanunu”nda yer almaktadır. 5941 sayılı Çek Kanununun 2’nci maddesinin 6’ncı fıkrasında tacir çeki, tacir olmayan çeki ve hamiline çek olmak üzere üç tür çek belirtilmiş ve çeklere farklı görevler yüklenmiştir. Buna göre,

- Tacir çeki düzenlenebilesi için düzenleyecek kişinin mutlaka tacir olması gerekir. Tacir olmayan kişilerin ticari işlemleri bulunsa dahi bu işlemler ile ilgili olarak tacir çeki düzenlenemez. Tacir çekinin bir diğer önemli unsuru ise, tacirin ticari işleri nedeniyle düzenlenmeleri gerekir. Tacir ticari olmayan işleri için tacir çeki düzenleyemeyecektir.

- Tacir olmayan çekler, tacir olmayan kişiler tarafından veya tacir olmasına rağmen gerçekleştirdiği ödeme işlemi ticari işletmesi ile ilgili olmayan tacirler tarafından düzenlenecek çek türüdür.

- Hamiline çek ise elinde bulunduranın tasarruf yetkisine sahip olduğu hak sahipliği için ayrıca bir tevsikin gerekmediği çek türüdür.

Basım, sayfa tasarımı ve çek defterine ilişkin diğer düzenlemeler ise T.C. Merkez Bankası tarafından hazırlanıp 20 Ocak 2010 tarih ve 27468 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 2010/2 sayılı “Çek Defterlerinin Baskı Şekline, Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktar İle Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı Kararlarının Bildirilmesine ve Duyurulmasına İlişkin Tebliğ”de yer almaktadır.

Kanunda sayılan çek türlerinin kimler tarafından kullanılacağı ile belirlenen şartlara uyulmadan çek düzenlenmesi durumunda uygulanacak yaptırımlar 5491 sayılı Çek Kanununda açıklanmıştır. Tacirin ticari ve adi işlerinde kullanacağı çeklere ilişkin olarak ise kanunda özel bir düzenleme bulunmaktadır. Kanunun “Diğer Ceza Hükümleri” başlıklı 7’nci maddesinin 1’inci fıkrasında; “Tacirin ticarî işletmesiyle ilgili iş ve işlemlerinde, tacir olmayan kişinin çek defterini kullanarak çek düzenleyen ve düzenleten kişi altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” Hükmü bulunur. Kanun koyucu yapmış olduğu bu düzenleme ile tacirin ticari ve adi işleri arasında ki ayrımın önemini adli bir ceza ile vurgulamıştır.

Ticari işlerde tacir olmayan çek kullanımı yasaklanmış olsa da gerçek kişi tacirlerin mal/hizmet alımlarında tacir olmayan çekler ile ödeme yapıldığı görülmektedir. Tacirin kanuna aykırı olarak çek düzenlediği gerek kendisi gerekse de mal/hizmet alımında bulunduğu mükelleflerin hesap ve işlemlerinin 213 Sayılı VUK kapsamında incelenmesi sırasında tespit edilebilmektedir. Durumun vergi incelemesi sırasında tespit edilmesi halinde ise tacir hakkında Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği’nin 59’uncu maddesinde tanımlanan “Görüş ve Öneri Raporu (Suç Duyurusu Raporu)” düzenlenmekte ve aykırılık için savcılığa suç duyurusunda bulunulmaktadır. Mükelleflerin tacir olmayan çeklerin kullanımı konusunda daha dikkatli olmaları ticari faaliyetin sağlıklı bir şekilde devamı için önemli bir husustur.

Kaynak:

-5941 Sayılı Çek Kanunu

-213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

-Çek Defterlerinin Baskı Şekline, Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktar İle Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı Kararlarının Bildirilmesine ve Duyurulmasına İlişkin Tebliğ

-Vergi Denetim Kurulu Yönetmeliği

-Beşir Fatih DOĞAN, (2010), “5941 Sayılı Çek Kanunu’na Göre Yeni Çek Türleri”

04.02.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.