SMMM Evren Özmen 1 TL için 532.000 TL Fazla Vergi Ödeme Riski (22.11.2024)

E-bültenimize kayıt olun, yeni yazılar e-posta adresinize gelsin! Üye olmak için tıklayın.

EDİTÖRÜN SEÇTİKLERİ

YAZARLARIMIZ

Uğur Çelik
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
malimusavirugurcelik@gmail.com

Factoring İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi

Factoring İşlemleri İle İlgili İşlemler

Factoring şirketleri Finansal Kiralama, Factoring ve Finansman Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Yönetmeliğe göre A.ş (anonim şirket) seklinde kurulmak zorundadırlar. A.Ş KVK Madde 2’de sermaye şirketi olarak gösterilmiştir. Bu nedenle factoring şirketleri de kurumlar vergisine tabidir. Kanuni veya iş merkezleri Türkiye’de bulunan factoring şirketlerinin gerek Türkiye gerekse Türkiye dışında elde ettikleri kazançları 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 37 ve devamı maddelerinde yer alan hükümler uyarınca ticari kazanç unsuru sayılmakta ve aynı kanun hükümlerine Göre vergiye tabi olmaktadırlar ve safi kurum kazançları üzerinden kurumlar vergisini ödemektedirler.

Ülkemiz mevzuat uygulamalarında 01/01/1994 tarihinden itibaren mali sektör dışındaki işletmelerde “Tekdüzen Muhasebe Sistemi” uygulama zorunluluğu getirilerek “Muhasebenin Usul ve Esaslarının Uygulanmasında” bir standartlaşmaya gidilmiştir. Factoring şirketleri, her ne kadar bu uygulamanın dışında bırakılmış olsa da “Muhasebenin Temel Kavramları, Muhasebe Politikalarının Açıklanması ve Mali Tablo İlkeleri” yönünden ilgili tebliğde belirtilen hükümlere uymak zorundadır. Bugün ülkemizde faaliyet gösteren factoring şirketleri, Hazine Müsteşarlığı Banka Dışı Mali Kurumlar Dairesi tarafından formatı belirlenmiş bilanço ve gelir tablosu hesap grupları dâhilinde küçük değişikliklerle işlemlerini “Tekdüzen Muhasebe Sistemi”nde belirtilen hesap çerçevesi ve hesap planı dâhilinde muhasebeleştirmektedirler. Bu düzenleme nedeniyle, factoring firmaları Tekdüzen Hesap Planı yerine kendilerine uygun olan ve Hazine Müsteşarlığı’ncada uygun görülen birtakım hesapları kullanmaktadırlar. Ancak, muhasebenin temel kavramlarına, muhasebe politikalarının açıklanmasına ve mali tablo ilkelerine uygun davranmaktadırlar. Factoring işlemlerinin muhasebeleştirilmesi ve değerlemesi factoring şirketi ve satıcı firma acısından değerlendirilecektir. Hazine Müsteşarlığı Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü Banka Dışı Mali Kurumlar Dairesi tarafından factoring şirketlerinin kullanmaları gereken bilanço ve gelir tablosu kalemleri hesap numaralarıyla birlikte oluşturulmuştur.(5520.K.V.K,2006:26205)

Factoring işlemlerinin muhasebeleştirilmesinde kullanılan hesapları su şekilde açıklayabiliriz:

- Kasa

Bu hesap, işletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların TL karşılığının izlenmesi için kullanılır.

- Alınan Çekler

Bu hesap, gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilmiş olup henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş çeklerin izlenmesini sağlar. Alınan çeklerin yazılı değerleri ile borç, bankadan tahsil veya ciro edildiğinde alacak kaydedilir.

- Bankalar

Bu hesap işletmece yurtiçi yurtdışı banka ve benzeri finans kurumlarına yatırılan ve çekilen paraların izlenmesini kapsar. Bankalara para olarak veya hesaben yatırılan değerler borç, çekilen tutarlar ile üçüncü kişilerce tahsil edildiği anlaşılan çek ve ödeme emirleri alacak kaydedilir.

- Alıcılar

Bu hesap, işletmenin faaliyet konunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacaklarının izlenmesi için kullanılır. Senetsiz alacağın doğması ile bu hesaba borç, tahsil edilmesi halinde alacak kaydedilir.

- Alacak Senetleri

Bu hesap, işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan seneden bağlanmış kısa vadeli alacaklarını kapsar. Alınan senet tutarları bu hesaba borç, tahsilinde ise alacak kaydedilir.

- Finansman Giderleri

İşletme faaliyetlerinin aksamadan yürütülebilmesi amacıyla borçlanılan tutarlarla ilgili olarak katlanılan ve varlıkların maliyetine eklenmemiş olan faiz, kur farkları, komisyon ve benzeri giderler bu hesaba borç kaydedilir.

Factor Açısından Factoring Muhasebesi

Factoring işlemlerinin factoring şirketleri tarafından muhasebeleştirilmesinde su hesaplar kullanılır:

• 100 Kasa

• 102. Bankalar

• 103. Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri

• 120. Alıcılar (Yurtiçi Factoring Alacakları)

• 320. Satıcılar (Yurtiçi Factoring Borçları)

• 360. Ödenecek Vergi ve Fonlar

• 600. Factoring Faiz Gelirleri

• 601. Factoring Komisyon Gelirleri

Fatura temlik (devir) edildiğinde muhasebe işlemleri şu şekilde gerçekleşmektedir:

---------------------------------/---------------------------------------------

120 Alıcılar

120.01.01 X Firması

320 Satıcılar

320.01.01. Y Firması

Y Firmasının X Firmasından olan alacağının temlik alınması

------------------------------------/--------------------------------------------------------

Y firması, X firmasından fatura karşılığı olan alacağını factoring şirketine temlik etmektedir. Bu durumda factoring şirketi 120 Alıcılar (Yurtiçi Factoring Alacakları) hesabı X firmasının borcu Kadar borçlandırılır, karşılığında aynı tutarda 320 Satıcılar (Yurtiçi Factoring Borçları) hesabı alacaklandırılır.

Factoring şirketinin ön ödeme yapması durumunda muhasebe kaydı şu şekilde olacaktır:

--------------------------------------/------------------------------------------

320 Satıcılar

320.01.01 Y Firması

100 Kasa

102 Bankalar

103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri

Y Firmasına ön ödeme yapılması

--------------------------------------/-------------------------------------------

Factoring şirketi yaptığı ön ödeme tutarı kadar 320 Satıcılar (Yurtiçi Factoring Borçları) hesabı borçlandırılır, karşılığında ön ödemenin yapılış şekline göre 100 Kasa, 102 Bankalar veya 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesapları aynı tutarda Alacaklandırılır.

---------------------------------------/-------------------------------------------

320 Satıcılar

320.01.01 Y Firması

600 Factoring Faiz Gelirleri

600.01 Yurtiçi Factoring Faiz Gelirleri

601 Factoring Komisyon Gelirleri

601.01 Yurtiçi Factoring Komisyon Gelirleri

360 Ödenecek Vergi ve Fonlar

360.01 B.S.M.V

Y firmasına faiz ve komisyon faturası kesilmesi

---------------------------------------/--------------------------------------------

Factoring şirketi Y firmasına yaptığı Ön ödeme ile ilgili olarak faiz ve komisyon faturası keser. Factoring şirketi kestiği fatura tutarı kadar 320 Satıcılar (Yurtiçi Factoring Borçları) hesabı Borçlandırılır, karşılığında faiz tutarı kadar 600 factoring faiz gelirleri hesabı, komisyon tutarı kadar 601 factoring komisyon gelirleri hesabı ve bunlar üzerinden tahakkuk ettirilen BSMV kadar 360 ödenecek vergi ve fonlar hesabı alacaklandırılır.

-----------------------------------------/---------------------------------------

100 Kasa

102 Bankalar

120 Alıcılar

120.01. 01 X Firması

Borçludan tahsilâtın yapılması

-----------------------------------------/---------------------------------------

Factoring şirketi borçludan tahsilâtı yaptığı zaman 100 Kasa veya 102 Bankalar hesabı borçlandırılır, karşılığında 120 Alıcılar (Yurtiçi Factoring Alacakları) hesabı alacaklandırılır.

----------------------------------------/----------------------------------------

320 Satıcılar

320.01.02 Y Firması

100 Kasa

102 Bankalar

103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-)

Y firmasına bakiye ödemenin yapılması

----------------------------------------/-----------------------------------------

Factoring şirketi borçludan tahsilâtı yaptıktan sonra tahsilât tutarından kendi faiz ve komisyon alacaklarını düşer ve kalan tutarı firmaya öder. Bu durumda factoring şirketi ödeme yaptığı bakiye tutarı kadar 320 Satıcılar (Yurtiçi Factoring Borçları) hesabını borçlandırır ve bu hesap karşılığında da ödeme sekline göre 100 kasa, 102 bankalar ya da 103 verilen çekler ve ödeme emirleri hesabı alacaklandırılır.

Kıymetli evrak temliklerinin muhasebeleştirilmesinde borçlu cari veya İskonto yöntemleri acısından bir fark bulunmamaktadır. Borçlu cari yönteminde faiz ve komisyon faturaları tahakkuk dönemlerinde kesilmektedir. Iskonto yönteminde ise faiz ve komisyon faturaları İskonto işleminin yapıldığı tarihte kesilmektedir.

Satıcı Firma Açısından Factoring Muhasebesi

Factoring işlemleri satıcı firma tarafından muhasebeleştirilirken kullanılacak hesapları su şekilde belirtebiliriz:

• 100 Kasa

• 102 Bankalar

• 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri

• 120 Alıcılar

• 391 Hesaplanan KDV

• 600 Yurtiçi Satışlar

• 780 Finansman Giderleri

Fatura temliklerinin muhasebeleştirme işlemleri şu şekilde olmaktadır:

------------------------------------------ / ------------------------------------

120 Alıcılar

120.01.001 X Firması

600 Yurtiçi Satışlar

601 Yurtdışı Satışlar

391 Hesaplanan KDV

X Firmasına satış yapılması

------------------------------------------ / --------------------------------------

Alıcılara satış yapılıp fatura kesildiğinde doğan alacak tutarı kadar 120 Alıcılar hesabı borçlandırılır ve karşılığında ise 600 Yurtiçi Satışlar ya da 601 Yurtdışı Satışlar hesapları ile 391 Hesaplanan KDV hesabı ilgili tutarları kadar alacaklandırılır.

------------------------------------------ / ------------------------------------

120 Alıcılar

120.01.009 F Factoring Şirketi

120 Alıcılar

120.01.001 X Firması

Alacağın factoring şirketine temlik edilmesi

------------------------------------------ / ------------------------------------

Satıcı firma alacağını factoring şirketine temlik ettiği zaman factoring şirketinin cari hesabını borçlandırır karşılığında alıcının cari hesabını alacaklandırır.

Factoring şirketinden Ön Ödeme alınması durumunda yapılacak muhasebe kaydı:

-------------------------------------- / ----------------------------------------

100 Kasa

102 Bankalar

120 Alıcılar

12.01.009 F Factoring Şirketi

Factoring şirketinden Ön ödeme alınması

------------------------------------------ / --------------------------------------

Satıcı firma nakit ihtiyacına göre factoring şirketinden temlik ettiği alacaklarının %80’i oranında bir Ön Ödeme alabilir. Bu durumda alınan bu Ön ödeme tutarı kadar 100 Kasa veya 102 Bankalar hesabı borçlandırılır ve factoring şirketinin cari hesabı 120 Alıcılar alacaklandırılır.

------------------------------------- / -----------------------------------------

780 Finansman Giderleri

780.01.001 Factoring Faiz Gideri

780.01.002 Factoring Komisyon Gideri

120 Alıcılar

120.01.009 F Factoring Şirketi

Faiz ve komisyon tahakkuku

---------------------------------------- / --------------------------------------

Factoring şirketi tahsil ettiği faiz ve komisyon tutarı için satıcı firmaya fatura dizenler. Bu durumda satıcı firma kayıtlarında 780 Finansman Giderleri hesabı borçlandırır, karşılığında factoring şirketinin cari hesabı 120 Alıcılar hesabı alacaklandırılır.

Böylece factoring şirketinin hesabı sıfırlanmış olur.

-------------------------------------- / ----------------------------------------

100 Kasa

102 Bankalar

120 Alıcılar

12.01.009 F Factoring Şirketi

Factoring şirketinden bakiye tahsilâtının yapılması

------------------------------------------ / -------------------------------------

Alacağın vadesi geldiği zaman factoring şirketi borçludan tahsilâtı yapar. Factoring şirketi satıcı firmaya yaptığı on ödemeden arta kalan %20’lik kısımdan factoring komisyonu ve finansman faizini keserek kalan kısmı satıcı firmaya öder.

Factoring şirketinden Ön ödeme alınmaması durumunda yapılacak muhasebe kaydı:

--------------------------------------- /---------------------------------------

100 Kasa

102 Bankalar

120 Alıcılar

120.01.09 Factoring Şirketi

Factoring şirketinden tahsilât yapılması

-------------------------------------- / ----------------------------------------

Satıcı firmanın factoring şirketinden ön ödeme almaması durumunda factor alacağın vadesinde borçludan tahsilâtı yaptığı zaman factoring komisyonunu keserek kalan tutarı satıcı firmaya öder. Bu durumda satıcı firma aldığı tahsilât tutarı kadar 100 Kasa veya 102 Bankalar hesapları borçlandırılır ve karşılığında factoring şirketinin cari hesabı yani 120 alıcılar hesabı alacaklandırılır.

---------------------------------------- / --------------------------------------

780 Finansman Giderleri

780.01.002 Factoring Komisyon Gideri

120 Alıcılar

120.01.09 F Factoring Şirketi

----------------------------------------- / -------------------------------------

Factoring şirketi tahsil ettiği komisyon tutarı için satıcı firmaya fatura düzenler. Bu durumda satıcı firma 780 Finansman Giderleri hesabı borçlandırılır ve bu hesabın karşılığında factoring şirketinin cari hesabı olan 120 Alıcılar hesabı alacaklandırılır. Böylece factoring şirketinin cari hesabı sıfırlanmış olur.

Kıymetli evrak temliklerinin muhasebeleştirilmesi su şekildedir:

-------------------------------------------- / ----------------------------------

120 Alıcılar

120.01.001 X Firması

600 Yurtiçi Satışlar

391 Hesaplanan KDV

X Firmasına satış yapılması

------------------------------------------ / -------------------------------------

Alıcılara satış yapılıp fatura kesildiği zaman doğan alacak tutarı kadar 120 Alıcılar hesabı borçlandırılır karşılığında ise 600 Yurtiçi Satışlar hesabı ile 391 Hesaplanan KDV hesabı ilgili tutar kadar alacaklandırılır.

------------------------------------------ / ------------------------------------

101 Alınan Çekler

121 Alacak Senetleri

120 Alıcılar

120.01.001 X Firması

X Firmasından yapılan vadeli tahsilât

------------------------------------------- / -----------------------------------

Satıcı firma alacağını borçludan vadeli bir kıymetli evrağa bağlı olarak tahsil eder. Bu durumda 101 Alınan Çekler veya 121 Alacak Senetleri hesabı borçlandırılır ve karşılığında alıcı firmanın cari hesabı olan 120 Alıcılar hesabı alacaklandırılır.

-------------------------------------- / ----------------------------------------

120 Alıcılar

120.01.009 F Factoring Şirketi

101 Alınan Çekler

121 Alacak Senetleri

Kıymetli evrağın factoring şirketine temliki

---------------------------------------- / --------------------------------------

Satıcı firma nakit ihtiyacı duyduğu zaman elindeki kıymetli evrakları factoring şirketine temlik eder. Bu durumda factoring şirketinin cari hesabı olan 120 Alıcılar hesabı borçlandırılır ve bu hesap karşılığında 101 Alınan Çekler ve 121 Alacak Senetleri hesabı alacaklandırılır.

---------------------------------------- / --------------------------------------

100 Kasa

102 Bankalar

120 Alıcılar

120.01.09 F Factoring Şirketi

Factoring şirketinden Ön ödeme alınması

----------------------------------------- / --------------------------------------

Satıcı firma nakit ihtiyacına göre temlik ettiği kıymetli evrakların %80’ine kadar bir Ön ödemeyi factoring şirketinden tahsil eder. Bu durumda 100 Kasa ve 102 Bankalar hesabı borçlandırılır ve factoring şirketinin cari hesabı 120 Alıcılar alacaklandırılır.

--------------------------------------------- / ---------------------------------

780 Finansman Giderleri

780.01.001 Factoring Faiz Gideri

780.01.002 Factoring Komisyon Gideri

120 Alıcılar

120.01.09 F Factoring Şirketi

Factoring şirketinden bakiye tahsilâtı yapılması

-------------------------------------------- / -----------------------------------

Factoring şirketi tahsil ettiği faiz ve komisyon tutarı için satıcı firmaya fatura düzenler. Bu durumda satıcı firma için 780 Finansman Giderleri hesabı borçlandırılır. Karşılığında ise factoring şirketinin cari hesabı 120 Alıcılar hesabı alacaklandırılır.

------------------------------------------ / ------------------------------------

100 Kasa

102 Bankalar

120 Alıcılar

120.01.09 F Factoring Şirketi

Factoring şirketinden bakiye tahsilâtı yapılması

------------------------------------------- / ------------------------------------

Kıymetli evrakların vadesi geldiğinde factoring şirketi bunları tahsil eder. Factoring şirketi satıcı firmaya yaptığı Ön ödemeden arta kalan %20’lik kısımdan factoring komisyonu ve finansman faizini düştükten sonra kalan tutarı satıcı firmaya öder. Bu durumda satıcı firma aldığı tahsilât kadar 100 Kasa veya 102 Bankalar hesapları borçlandırılır karşılığında ise factoring şirketinin cari hesabı 120 Alıcılar hesabı alacaklandırılır.

04.05.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)