Ufuk Yola
Eski İş Müfettişi
İş ve Sosyal Güvenlik Danışmanı
Bilirkişi
ufukyola@gmail.com

İşçiye İmzalatılan Boş Senedin Doğuracağı Hüküm ve Sonuçlar Nelerdir?

Çalışma hayatı içerisinde işverenlerin işçilerden senet alması uygulamada sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Böyle bir uygulamanın temelinde işverenin güçlü taraf olması nedeniyle bu tür taleplerini kolay karşılaması yatmaktadır. Peki işveren niçin böyle bir yola başvurmaktadır.  Genellikle işçinin işveren adına belirli bir parayı tahsil etmesi, işyeri aracını kullanması, işyerine ait ürünleri zilyetliğinde bulundurması gibi nedenlere dayalı olarak işverenler işçinin zilyetliğine bıraktığı bu tür para ve mala karşılık teminat amacıyla çoğunlukla içeriği doldurulmamış boş senet imzalanmasını talep etmektedirler. Ancak iş akdinin sona ermesi ile birlikte işçi tarafından imzalanmış olan bu tür senetlerin işverenler tarafından içeriği doldurularak borç senedi olarak icraya verildiği bilinmektedir. Temelde dürüstlük kuralına aykırılık teşkil eden bu tür davranışların hakkın kötüye kullanımı olduğu açıktır. İş akdinin sona ermesi ile birlikte işverenlikçe işleme koyulan bu tür senetlerin geçerli olup, olmayacağı, geçerli olacaksa hangi şartlarda düzenlenmesi gerektiği konuları yazımızın konusunu oluşturmaktadır.  

İŞÇİYE İMZALATILAN SENEDİN NİTELİĞİ

İş Kanunu ve ikincil mevzuatında, işverenin işçiye boş senet imzalatmasının her hangi bir karşılığı bulunmamaktadır. Bu türden senetlerin hangi durumlarda geçerli olduğu ya da işçiye imzalatılan bu tür senetlerin ne gibi sonuçlar doğuracağı Yargı kararları ile açıklanabilecek bir konudur. İşverenlerin özellikle senedin içeriğini düzenlemeksizin işçiye imzalattığı ve iş akdinin sona ermesi ile birlikte içeriğinin doldurularak borç senedi olarak icra takibine verdiği durumlarda, işçi bu senedin başlangıçta boş olarak teminat amaçlı olarak düzenlendiğini ve içeriğinin daha sonra işverenlikçe doldurulduğunu işpat etmekle yükümlü olacaktır. Çünkü ortada işçi tarafından imzalanmış bir senet bulunmaktadır. Ancak her ne kadar hukuk düzeninde yazılı belgenin aksinin ancak yine yazılı bir delille ispat edilebileceği düzenlenmiş olsa da iş ilişkisinin zayıf tarafını temsil eden işçinin bu iddiasını tanık beyanları dahil her türlü delille ispat edebileceği Yargıtay’ca kabul edilmektedir. (1) Dolayısıyla sonradan içeriği doldurulan senetlerin her türlü delille hatta işyerinde çalışan tanıkların beyanları ile geçersizliği ispat edilebilir.

SENETLERİN BORÇ SENEDİ OLUP-OLMADIĞI NASIL TESPİT EDİLİR?

Bu tür senetlerin işverenliğin iddia ettiği gibi borç senedi olup olmadığının tespiti konusunda yine Yargıtay bir takım koşulların varlığını araştırmaktadır. Bunlardan ilki senedin düzenlendiği tarih ile borç ilişkisinin ortaya çıktığı tarihin tutarlı olması gerektiğidir. Nitekim örnek bir kararda; “…Davacı 06.06.2000 tarihinde davalı işyerinde çalışmaya başladığını işe başladığı tarihte işverence boş bir senet imzalattırıldığını,  02.03.2002 tarihinde işyerinden ayrıldıktan sonra senedin doldurularak işleme konulduğunu iddia ederek söz konusu senetten dolayı işverene borçlu olmadığının tespitine karar verilmesini istemiş, davalı, davacının 2001 yılının ortalarında evleneceğini, paraya ihtiyacı olduğunu söylemesi üzerine senedin tanzim edildiğini ancak ödenmediğini, protesto çektiklerini davanın reddi gerektiğini savunmuştur. İşveren davalı, senedin davacının evleneceğini, paraya ihtiyacı olduğunu beyan etmesi nedeniyle borç para teminine yönelik olarak düzenlendiğini savunmuş ise dc, davacı 21.07.2000 tarihinde evlenmiş olup bono ise 06.06.2001 tanzim tarihlidir… Tüm bu sebeplerle dava konusu senetten dolayı davacının davalı işverene borçlu olmadığı, senedin karşılıksız olarak teminat senedi şeklinde düzenlenmiş olduğu anlaşılmaktadır. Mahkemece davanın kabul edilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile reddedilmesi hatalıdır.” Denilmiştir.(2)

Yine Yargıtay’ca varlığı araştırılan bir başka husus ise senedin temeli gerçekten bir borç ilişkisine dayanıyor ise bu hususa ilişkin işverenliğin yasal olarak tutmak zorunda olduğu ticari defter ve belgelerinde kayıt bulunup bulunmadığıdır. Çünkü bu türden bir borç ilişkisine dayanan işlemlerin bahsi geçen defterlerde gösterilmesi gerekmektedir. İş Mahkemelerinde yapılan araştırma neticesinde bu yönde bir kayda rastlanılmaması durumunda senedin teminat senedi olduğu kabul edilmektedir.(3)

SENEDİN TEMİNAT AMAÇLI ALINDIĞI KABUL EDİLİRSE SONUÇLARI NASIL OLUR?

Öte yandan senedin borç senedi değil de teminat senedi olarak kabul edilmesi durumunda nasıl sonuç doğuracağı konusu önem kazanacaktır. Çünkü yukarıda ifade edildiği üzere, belirli şartlar altında senedin borç senedi olmayıp, teminat amaçlı düzenlendiği iş mahkemelerince kabul edilmektedir. Teminat amaçlı düzenlenen senedin geçerliliği ise işçinin işverene verdiği zarar miktarı ile sınırlı olmalıdır. Ayrıca zarara uğradığını ileri süren işveren bu iddiasını ispatlamak zorundadır.  Yargı kararları da bu yöndedir. Örnek bir kararda; “...İşçiden teminat olarak alınan senet sebebiyle işçinin borcu, işverene verdiği zarar veya yedindeki nakit miktarı ile sınırlıdır. Zararı ve davacı işçiden alacağı olduğunu işveren ispatlamalıdır. Teminat niteliğinde alınan bu senetler işverenin zararını veya alacağını kanıtlamadığı sürece geçersiz sayılmalıdır.” Denilmiştir. (4)

SONUÇ

İşçinin işe başlama sürecinde imzaladığı boş senetler, iş akdinin sona ermesi ile birlikte  işverence içeriği doldurularak işçinin karşısına çıkarılmaktadır. Üstelik işçi imzaladığı bu tür senetlerin kaynağının borç ilişkisi olmadığını, teminat amaçlı olduğunu ispat etmekle yükümlü olacaktır. Ancak işçi iddiasını tanık dahil her türlü delille ispatlayabilir.  Ayrıca İş Mahkemeleri de senedin borç senedi olarak kabul edilebilmesi için bir takım şartların varlığını aramaktadır. Senedin teminat amaçlı alındığı durumlarda işçinin borcu, işverene verdiği zarar miktarı ile sınırlıdır. Teminat niteliğinde alınan senetlerin geçerliliği işverenin zararını kanıtlamasına bağlıdır. Her ne kadar iş ilişkisinin zayıf tarafı olan işçinin işverenin baskısı nedeni ile bu tür senetleri imzalaması kolay olsa da boş senedi imzalarken arkasına teminat senedi olduğu yönünde kayıt düşmesi durumunda ileride çıkacak uyuşmazlıklarda kendisini hukuken koruma altına almış olacaktır. 

KAYNAKÇA

1. Yargıtay 9. HD. 2012/22338 E. 2014/22396 K. 30.06.2014 T.
2. Yargıtay 9. HD. 2007/36276 E. 2009/1590 K. 05.02.2009 T.
3. Yargıtay 7. HD. 2013/26246 E. 2014/6459 K. 20.03.2014 T.
4. Yargıtay 9. HD. 2010/48459 E. 2013/7493 K. 04.03.2012T.

11.03.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.