Ufuk Yola
Eski İş Müfettişi
İş ve Sosyal Güvenlik Danışmanı
Bilirkişi
ufukyola@gmail.com

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Yapılan Çalışmalara İlişkin Bazı Detaylar

2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun hükümleri gereğince ülkemizde belirli günler resmi, genel ve ulusal bayram olarak tatil kabul edilmiştir. Bu kapsamda Kanunun 1 inci maddesine göre; 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı Ulusal bayram günü olarak düzenlenmiş ve 28 Ekim öğleden sonra başlamak üzere 1,5 gün tatil ilan edilmiştir. Kanun un 2 nci maddesinde ise diğer tatil günleri tek tek sayılmıştır. Buna göre; 23 Nisan, 19 Mayıs ve 30 Ağustos günleri resmi tatil günleri, Arefe günleri 13.00 ten itibaren başlamak üzere Ramazan ve Kurban bayramları dini bayram günleri ve 1 Ocak, 1 Mayıs ve 15 Temmuz günleri de genel tatil günleri olarak kabul edilmiştir. Bu kapsamda bir yıllık takvim içerisinde toplam 15,5 gün Ulusal Bayram ve Genel Tatil (UBGT) günü bulunmaktadır. UBGT günlerinde işçilerin tatil kullanmaları gerekmektedir. Ancak işyeri koşulları gereği işçilerin çalıştırılması da mümkündür. 4857 sayılı İş Kanunu gereği bu günlerde çalışma yapılması işçinin çalışmaya onay vermesine bağlı kılınmıştır.

I- ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİL GÜNLERİNDE YAPILAN ÇALIŞMALARIN ÜCRETLENDİRİLMESİ:

4857 sayılı İş Kanunu 44 üncü maddesinde; "Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir. Bu günlere ait ücretler 47 nci maddeye göre ödenir." şeklinde düzenleme yapılmıştır.

Aynı Kanunun 47 inci maddesinde ise çalışmaların nasıl ücretlendirileceği; "Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir." şeklinde hüküm altına alınmıştır.

Buna göre bir işçinin UBGT günlerini dinlenerek geçirmesi asıldır. Üstelik çalışma yapmayarak tatil hakkının kullanılması halinde o güne ilişkin ücretin işçiye çalışma karşılığı olmaksızın tam olarak ödenmesi gerekir. Ancak işçinin çalıştırılması planlanmışsa bu durumda işçiye o güne ilişkin ücretinin ilave bir katı kadar daha ücret ödenmesi gerekmektedir.

Örnek: İşçinin aylık 3000 TL brüt ücret karşılığı çalıştığını varsayarsak, işçinin örneğin 19 Mayıs günü çalışma yapmayarak tatil kullanması durumunda o güne ilişkin ücreti (3000/30=100 TL) tam olarak kendisine ödenir. Çalışma yapması halinde ise ücreti %100 zamlı olarak ödenir. (100+100=200 TL) Ancak işçinin tatil günlerinde çalıştırılabilmesi kendisinden çalışma onayının alınması bağlıdır.

II- ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİL GÜNLERİNDE KISMEN ÇALIŞMA YAPILMASI DURUMUNDA ÜCRETLENDİRME NASIL OLMALIDIR:

Uygulamada işçilerin tatil günlerinde işe gelerek acil işleri tamamladıktan sonra işyerinden ayrıldığı ve kalan süre zarfında tatil kullandığı durumlarla karşılaşılmaktadır. Bu tür durumlarda ücretlendirmenin nasıl yapılacağı önem kazanacaktır. Çünkü işçi tatil gününde her ne kadar tam gün olmasa da kısmi olarak işyerine gelerek tatil kullanımına ara vermiş olmaktadır. Bu durumda işçinin çalışma karşılığı olmayan ücretine ilave olarak çalıştığı sürelere tekabül eden ücreti mi yoksa o güne ilişkin bir tam günlük ücreti mi ödenmelidir. Bu konuda yasal herhangi bir düzenleme mevcut değildir. Ancak Yargı kararlarında, UBGT günlerinde işçinin tatil hakkının kesintisiz olarak kullandırılması gerektiği, buna istinaden işçinin çalışması her ne kadar kısa süreli de olsa işçiye o güne ilişkin ücretinin tam olarak ödenmesi gerektiği kabul edilmektedir. Aşağıda örnek bir karar paylaşılmıştır.

Yargıtay 22. H.D. 2014/23997 E. 2015/34572 K. 15.12.2015 T.

“…Ulusal bayram ve genel tatil çalışması bakımından da, davacının tatil gününde sadece bir saat çalışması sebebiyle, bir saat çalışma karşılığı ücret hesaplanmış ise de, söz konusu tatilin de kesintisiz kullandırılması gereklidir. Tatil gününde bir saat çalışılmış ise de, çalışma karşılığı ücretin, bir günlük yevmiye tutarında ödenmesi gereklidir. Bu yöne aykırı kabulle sonuca gidilmesi hatalıdır.”

III-  ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİL GÜNÜ ÇALIŞMA ÜCRETLERİ AYLIK ÜCRETE DAHİL OLARAK BELİRLENEBİLİR Mİ:

Bazı iş sözleşmelerinde UBGT ücretlerinin aylık ücret içerisinde olduğu, işçinin ayrıca UBGT ücreti talep edemeyeceği gibi düzenlemeler bulunduğu görülmektedir. Bu hususta yasal herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak Yargıya intikal eden uyuşmazlıklar neticesinde yüksek yargı, belirli şartlar altında fazla çalışma ücretinin aylık ücrete dahil olarak belirlenmesini kabul ederken, UBGT günlerinde yapılan çalışma karşılığı hak edilecek ücretin aylık ücret içerisinde ödendiğini kabul etmemektedir.

Yargıtay H.G.K 2014/2126 E. 2017/371 K. 1.3.2017 T.

“…Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında, ulusal bayram ve genel tatil ücretinin aylık ücrete dahil olduğu yönünde iş sözleşmesine konulan hükümde hukuka aykırı bir yön bulunmadığı, somut olay ve dosya kapsamı itibariyle hükmün geçerli olduğu, bu nedenle davacının ulusal bayram ve genel tatil alacağına hak kazanmadığı gibi feshin de haklı nedene dayanmadığı, bu itibarla direnme kararının bozulması gerektiği görüşü ileri sürülmüş ise de bu görüş Kurul çoğunluğu tarafından benimsenmemiştir.

Hal böyle olunca, yerel mahkemenin ulusal bayram ve genel tatil alacağına ilişkin sözleşme hükmünün geçersizliğini kabul eden ve buna bağlı olarak da talep konusu ulusal bayram ve genel tatil ile kıdem tazminatı alacaklarını hüküm altına alan direnme kararı yerindedir.”

Dolayısıyla UBGT ücretlerinin aylık ücret içerisinde ödendiğini kabul eden sözleşme hükümleri geçersiz olup, işçilere ayrıca ödeme yapılması gerekir.       

IV- ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİL GÜNLERİ İLE HAFTA TATİLİ GÜNÜNÜN ÇAKIŞMASI DURUMUNDA ÜCRETLENDİRME:

4857 sayılı İş Kanunu 46 ncı maddesinde; “Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmidört saat dinlenme (hafta tatili) verilir.

Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.” Düzenlemesine yer verilmiştir.

İş sözleşmelerinde aksine bir düzenleme bulunmuyorsa, UBGT ve hafta tatili günlerinin çakışması durumunda işçiye her bir çalışması için ayrı ayrı ücret hesaplanması doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Çünkü işçi zaten çalışmadığı tatil günü için ücretini alarak beklenilen menfaati elde etmiştir. Bununla birlikte işçinin çalışma yapması durumunda ilave olarak ödenecek ücret de yine bir kez hesaplanmalıdır. Nitekim Yargı kararları da bu yöndedir,

Yargıtay 9. H.D. 2014/21706 E. 2015/35058 K. 10.12.2015 T.

“…Somut uyuşmazlıkta, resmi tatil olup aynı zamanda hafta sonuna denk gelen tatil günlerine ilişkin mükerrer hesap yapılıp yapılmadığına dair denetime elverişli olmayan bilirkişi raporunun hükme esas alınması, çakışan genel tatil ile hafta tatili varsa bunların biri açısından hesap yapılması gerekirken mükerrer yapılan hesabın hüküm altına alınması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.”

V- ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİL GÜNLERİNDE YAPILAN ÇALIŞMALAR KARŞILIĞINDA SERBEST ZAMAN KULLANDIRILABİLİR Mİ?

Serbest zaman uygulaması yasal olarak yalnızca fazla çalışma yapılan sürelere ilişkin kullanılabilmektedir. Dolayısıyla resmi tatillerde yapılan çalışmaların karşılığında hak edilen ücret tutarının serbest zaman kullanımları ile karşılanması mümkün değildir. Nitekim yargı kararları da bu yöndedir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2015/26859 E.  2018/84 K. 15.01.2018 T.   

“…4857 sayılı İş Kanunu’nda serbest zaman, fazla mesai çalışması için öngörülmüştür. İşçi tatil günleri çalışmış ise bunun karşılığı ücretin ödenmesi gerekir. Bu çalışma sonrası karşılığında izin kullandırılması, tatil ücretine hak kazanamayacağını göstermez. Zira tatil çalışmaları karşılığı serbest zaman veya izin verilmesi yasaya uygun değildir.”

VI- BEYAZ YAKA ÇALIŞANLARA UBGT ÜCRETİ ÖDENMESİ GEREKİR Mİ?

İşyerinde üst düzey yönetici olarak çalışan işçilerin çalışma sürelerini kendilerinin belirlediği durumlarda, ortaya çıkan fazla çalışmalar karşılığında fazla çalışma ücreti ödenmesine gerek bulunmadığı Yargıtay ca kabul edilmektedir. (Yargıtay 9.HD 2015/12134 E. 2016/12587 K. 30.05.2016 T.) Ancak yine yargı kararlarında, bahsi geçen işçiler için ulusal bayram ve genel tatillerde yapılan çalışmalar karşılığında ücret ödenmesi gerektiği görüşü benimsenmektedir.

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 2015/2299 E. 2015/6266 K. 19.02.2015 T.

“…Somut olayda, davacının ulusal bayram genel tatil ücreti talebi ile ilgili dosyadaki deliller değerlendirilerek, çalışma yapıp yapmadığı belirlendikten sonra sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, davacının işyerinde üst düzey yönetici konumunda çalıştığı, yaptığı işe ve ücret sistemine göre mesai saatlerinin kendisi tarafından belirlendiği, görevi gereği bu durum gözetilerek ücretinin diğer çalışanlardan farklı olduğu gerekçesiyle ulusal bayram ve genel tatil ücretine hak kazanamadığına dair hatalı değerlendirme ile yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve kanuna aykırı olup bozmayı gerektirir.”

13.02.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.