Ufuk Ünal
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
E. Sosyal Güvenlik Denetmeni
ufuk-unal@hotmail.com

Mevsimlik İşlerde Sözleşme, Kıdem, İş Güvencesi ve SGK İşlemleri

1. Mevsimlik İş

Çalışmanın sadece yılın belirli bir döneminde sürdürüldüğü veya tüm yıl boyunca çalışılmakla birlikte çalışmanın yılın belirli dönemlerinde yoğunlaştığı işyerlerinde yapılan işler mevsimlik iş olarak tanımlanabilir. Söz konusu dönemler işin niteliğine göre uzun veya kısa olabilir.

Her zaman aynı miktarda işçi çalıştırmaya elverişli olmayan ve işyerinde yürütülen faaliyetin niteliğine göre işçilerin her yıl belirli sürelerde yoğun olarak çalıştıkları ve fakat yılın diğer döneminde işçilerin iş sözleşmelerinin ertesi yılın faaliyet dönemi başına kadar ara vermeyi gerektiren işler mevsimlik iş olarak değerlendirilebilir. 

2. Mevsimlik İşlerde Sözleşme Türü

Mevsimlik iş sözleşmeleri 4857 sayılı İş Kanunu'nun 11. maddesindeki hükümlere uygun olarak, belirli süreli olarak yapılabileceği gibi belirsiz süreli olarak da kurulabilir. Tek bir mevsim için yapılmış belirli süreli iş sözleşmesi, mevsimin bitimi ile kendiliğinden sona erer ve bu durumda işçi ihbar ve kıdem tazminatına hak kazanamaz.

Buna karşılık, işçi ile işveren arasında mevsimlik bir işte belirli süreli iş sözleşmesi yapılmış ve izleyen yıllarda da zincirleme mevsimlik iş sözleşmelerle çalışılmışsa iş sözleşmesi 4857 sayılı İş Kanunu'nun 11. maddesinin son fıkrası uyarınca belirsiz süreli nitelik kazanacaktır.

3. Belirsiz Süreli Mevsimlik İşlerde Askı ve Kıdem Tazminatı Durumu

Mevsime tabi olarak yapılan işlerde, belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçi hizmet edimini, ancak iş mevsiminde ifa etmekle yükümlüdür. Mevsimlik çalışmanın sona ermesi nedeniyle işyerinden ayrılmak zorunda kalan, fakat iş sözleşmesi bozulmamış olan işçi, ertesi mevsim başına kadar işverene hizmet etmek, işveren de ona ücret ödemek zorunda değildir. Bir başka anlatımla, işçi ve işverenin iş sözleşmesinden doğan temel borçları bir sonraki mevsim başına kadar askıya alınmaktadır.

Askı döneminde, işçinin iş görme, işverenin ise ücret ödeme borcu ortadan kalkmakta, ancak işçinin sadakat ve kısmen işyerindeki kurallara uyma talimat borçları, işverenin ise gözetme borcu ve eşit işlem borçları devam etmektedir. İşçi mevsim başında işbaşı yapınca, tarafların askıda olan temel borçları yeniden aktif hale gelmektedir. 

Mevsim sona ermiş olmasına rağmen, iş sözleşmesi bozulmamış olduğu için yeni mevsim başında tarafların tekrar sözleşme yapmalarına gerek kalmaksızın işçinin iş görme edimini ifa, işverenin de işçisine iş verme ve ücret ödeme borçları yeniden yürürlük kazanacaktır.

İşçi mevsimlik işlerde çalışmış ise; mevsimlik çalıştığı sürelerin dikkate alınarak ve bu sürelere göre kıdem tazminatının ödenmesi gerekir. Başka bir anlatımla, işçinin askıda geçen süresi, fiilen çalışma olgusunu taşımadığından kıdemden sayılmayacaktır. Eğer mevsimlik işçi, askı süresince aynı işverenin diğer bir işinde çalıştırılıyorsa, o zaman kıdemi birleştirilecektir.

4. Mevsimlik İşçinin İş Güvencesi:

Mevsimlik iş sözleşmesi ile çalışan işçiler, İş Kanunu’nun 18. ve devamı maddelerinde düzenlenen feshin geçerli sebebe dayandırılması, sözleşmenin feshinde usul, fesih bildirimine itiraz ve usulü ile geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları hükümlerinden yararlanırlar. Buna göre mevsimlik işçinin, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışması, işyerindeki kıdeminin altı aydan fazla olması, işveren vekili olmaması ve işyerinde otuz ve daha fazla işçi çalışması halinde, iş güvencesi olarak belirtilen bu hükümlerden yararlanacaktır. 

İşveren mevsimlik işçinin iş sözleşmesini ister fiilen çalışılan dönem ister askıdaki dönemde olsun, geçerli neden olmadan feshedemeyecektir. Bir başka anlatımla işveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve geçerli fesih nedenini açıkça belirtmek zorundadır. İşçinin, mevsim bitiminde iş sözleşmesinin askıya alınması nedeni ile feshin geçersizliğini ileri sürerek işe iade isteminde bulunması mümkün değildir. Zira iş sözleşmesi feshedilmemiş, yeni mevsim başına kadar askıya alınmıştır. Bu olguyu, İş Kanunu’nun 29/7. maddesindeki düzenleme de doğrulamaktadır. Değinilen fıkra hükmü gereğince, mevsim sonu toplu işten çıkarmalarda, toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümlerin uygulanmaması, iş sözleşmesinin feshedilmediği gerekçesine dayanmaktadır.

5. Mevsimlik İşçinin SGK İşlemleri:

Mevsimlik işçinin sigortalı işe giriş bildirgesi verilirken dikkat edilmesi gereken hususlar, hizmet akdine tabi çalışanlar sekmesinin seçilmesi, sigorta kolu olarak tüm sigorta kollarının seçilmesi, kişinin yaşlılık aylığı alması durumunda sosyal güvenlik destek primi sekmesinin işaretlenmesi, özürlülük durumu veya eski hükümlülük durumu olması durumunda ilgili sekmelerde evet sekmesinin seçilmesi, işçinin çağrı üzerine veya kısmi süreli olarak çalışması durumunda evet sekmesinin seçilerek çalışılacak gün sayısının girilmesi, meslek kodu kısmına işçinin fiili görevine uygun meslek kodu seçiminin (örneğin tarım işçisi için 9211.08-Tarım İşçisi (Tarla Ürünleri)) yapılmasıdır.

Mevsimlik işçinin aylık prim hizmet belgesi verilirken dikkat edilmesi gereken hususlar, kişinin tüm sigorta kollarına tabi olması durumunda 1 belge türü ile, yaşlılık aylığı alırken çalışması durumunda ise 2 belge türü ile aylık prim hizmet belgesi verilmesidir. Gün bildirimi yapılırken işçinin kısmi süreli çalışması var ise eksik gün kodunun 6 olarak seçilmesi gerekmekte olup kısmi süreli çalışmalar için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yayımlanan 2020/20 sayılı genelgenin 1.2.3.5-Eksik gün bildiriminde kısmi zamanlı çalışma maddesi gereği kısmi süreli iş sözleşmelerinde çalışma sürelerinin (saat ve gün sayısı olarak) belirtilmesi gerekmekte olup çalışma süresi belirtilmeyen veya eksik belirtilen sözleşmeler ile haftalık 30 saatin üzerinde çalışma süreleri belirlenmiş sözleşmeler geçerli kabul edilmeyecektir. Ayrıca kısmi çalışma günü aylık çalışma süresinin 2/3’nü geçmemelidir, geçmesi durumunda kısmi süreli çalışma tam süreli olacaktır.

Gün bildirimi yapılırken puantaj uygulaması yapılacak ise eksik gün kodunun 7 olarak seçilmesi gerekmekte, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 102. maddesinin 13. fıkrasında ay içinde otuz günden az çalışan veya eksik ücret ödenen sigortalılara ilişkin “Sigortalıların imzasını taşıyan puantaj kayıtları” ibaresi bulunmakta olup puantaj kaydının günlük olarak işveren ve işçi tarafından imzalanmış olması gerekmektedir. Gün bildirimi yapılırken eksik nedenine uygun eksik gün kodları kullanılabilir.

İşten çıkış bildirimleri sırasında ise belirli süreli iş sözleşmesi yapılan işçiler için 5-Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi, 19-Mevsim bitimi kodlarının, eğer belirsiz süreli iş sözleşmesi yapılmış ise çıkış nedenine uygun işten çıkış kodunun seçilmesi gerekmektedir.

18.01.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.