Dr. Ufuk ÖZDEMİR
Yeminli Mali Müşavir
ufuk@proymm.com

Senelere Sari İnşaat Taahüt İşlerinde Kavram Kargaşası! Muhasebe Kayıtları

         193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 42. maddesinde, birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerine yer verilmiş, aynı Kanunun 3946 sayılı Kanunla değişik 94. maddesinin 3 numaralı bendinde de 42. madde kapsamına giren işler dolayısıyla bu işleri yapanlara (kurumlar dahil) ödenen istihkak bedellerinden % 3 vergi kesileceği hükme bağlanmıştır.

Anılan Kanunun 44. maddesinde de inşaat işlerinde geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın düzenlendiği tarihin, diğer hallerde işin fiili tamamlandığı veya fiilen bırakıldığı tarihin bitim tarihi olarak kabul edileceği belirtilmiş, bitim tarihinden sonra bu işlerle ilgili olarak yapılan giderler ve her ne nam ile olursa olsun elde edilen hasılatın bu giderlerin yapıldığı veya hasılatın elde edildiği yılın kar veya zararının tespitinde dikkate alınacağı belirtilmiştir.

Diğer taraftan, bir işin Gelir Vergisi Kanunu’nun 42. madde kapsamına giren inşaat ve onarma işlerinden olması için, yapılan işin inşaat ve onarma işi olması birden fazla takvim yılına sirayet etmesi ve taahhüde bağlı olarak yapılması gerekmektedir.

Şu an piyasada bu husun neler olduğu ile ilgili yalan yanlış uygulamalar gözüme çarpmaktadır, özellikle montajlı teslimi olan firmalarda, bir yılı geçen her işi senelere sari iş gibi kayıtlara aldıklarını görüyorum peki GVK 94 /3 e göre % 3 stopaj neden kesilmiyor, ortak giderlerden neden pay ayrılmıyor? Kanunun emredici kuralı, İnceleme elemanları da sadece naylon fatura, randıman veya kaydı envantere girdikleri için uygulamadan haberi olanda yok. Aynı zamanda eğer iş birbirleriyle yaptıkları işlemler hariç olmak üzere inşaat taahhüt işi yaptıran;

· Genel ve katma bütçeli daireler,

· İl özel idareleri,

· Belediyeler,

· Köyler,

· Bunların teşkil ettikleri birlikler,

· Vakıflar tarafından kurulanlar hariç, diğer tüm üniversiteler,

· Döner sermayeli kuruluşlar,

· Kanunla kurulmuş kamu kurum ve kuruluşları,

· Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları,

· Kanunla kurulan veya tüzelkişiliği haiz emekli ve yardım sandıkları,

· Bankalar,

· Sermayelerinin % 51 veya daha fazlası kamuya ait olan işletmeler,

· Özelleştirme kapsamında bulunan kuruluşlar.

  Hisse senetleri İMKB’ye kote edilmiş şirketler,

Yaptırdıkları inşaat taahhüt işleri nedeniyle ödeyecekleri hakediş bedeli üzerinden hesaplanan %18 KDV’nin 1/6’sını tevkif ederek, sorumlu sıfatıyla 2 No’lu KDV beyannamesi ile beyan edip ödeyeceklerdir. 91 Seri No.lu KDV Genel Tebliği gereğince katma değer vergisi tevkifata tabi bulunan işlerin Katma Değer Vergisi Kanunu hükümleri çerçevesinde vergiden müstesna olması halinde, işlem bedelleri üzerinden KDV hesaplanmayacağı için herhangi bir tevkifat yapılmayacaktır. Ancak, vergiden istisna olan işlerin alt yüklenicilere devredilmesi ve alt yüklenicilerin yaptığı işlemin istisna kapsamına girmemesi halinde, alt yüklenicilerin gerçekleştirdikleri işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin genel esaslar çerçevesinde tevkifata tabi tutulması gerekmektedir. Örneğin Devlet Hava meydanları Genel müdürlüğünün yaptırdığı bir hava alanı inşaatı KDV den istisnadır. Bu işi yapan müteahhidin hava alanı inşaatının bir kısmını taşerona yaptırması durumunda, taşeronun yaptığı iş nedeniyle hesapladığı KDV için tevkifat uygulayacaktır.

Her montajlı o yılı geçen teslim senelere sari inşaat mıdır? Elbette olamaz, montajlı işlerin farklı özellikleri mevcuttur, diğer taahhüde bağlı işler gibi sözleşmeye bağlı olması, sözleşmenin % 0 7,5 damga vergisinin süresinde ödenmesi, irsaliye ile malzemelerin devamlı gönderilebilmesi, ay içinde 7 günlük fatura kesme mecburiyetine tabii olmaması, iş bitiminde fatura kesilebilmesi bu hususlar montajlı teslimlerin kendine has uygulamasından mütevellit oluşan özelliklerdir, kasım ayında alınan ve ertesi yıl ocakta bitecek taahhüt işi, o yılı geçtiği için, senelere sari inşaat taahhüt işimidir diyeceğiz! dersek yukarda arz ettiğim % 3 stopaj, ortak giderlerden pay ayrılma gibi detaylar ne olacak? Kavram kargaşası sadece yoğun ve yorgun geçen hayatımızı daha zor hale getirmekten başka bir sonuç doğurmaz.

Gelelim tanımlara GVK 42.maddesinde geçen tanımları irdeleyelim, inşaat işi diyor inşaat ne demektir? İnşaat; yapı işleri, yapımı süren bina anlamlarında kullanılmaktadır. Onarma ne demek? Onarmak işi; restorasyon, tamirat, tamir, Taahhüt nedir? Taahhüt: Daha henüz yapılmamış bir şeyi, üstüne alma üstlenme işine taahhüt denir.

Bir sözleşme mecburiyeti var bu tanımlara girip girmediği ile ilgili, Her ne konuda olursa olsun üzerinde belli para yazılı olan her türlü sözleşmelerin her bir nüshası binde 7,5 oranında damga vergisine tabi olacaktır. Damga vergisinin ödenmesi kanunun emredici kuralıdır.

Burada kavram kargaşası, kooperatiflere yapılan işlerin hangilerinin inşaat işi sayılması ile ilgili bakanlığın müktezaların da belirttiği, kooperatiflere inşaat taahhüt sayılan teslimleri yapan firmaların, bu işleri inşaat işi kabul edip diğer firmalara da montajlı ve o yılı geçen teslimlerini de buna istinaden GVK 42.maddesine istinaden senelere sari iş olarak görmesidir diye düşünüyorum.

Kooperatife yapılan inşaat taahhüt teslimlerin muaf veya indirimli KDV uygulamasına istinaden, neler olduğunu idarenin görüşlerini geçen yazımda anlatmıştım.

KDV açısından yapılan değerlendirmeler nedeniyle bu değerlendirmeler ışığında kooperatife iş yapan indirimli veya muaf KDV ile fatura kesen müteahhide malzeme teslim edenler genel KDV oranında bu teslimleri yapacaklardır hükmünü hepimiz biliyoruz.

Müteahhit işini sözleşmeye dayandıracak, sözleşme de bir yılı aşkın bir süre mevcut ise GVK 42.maddesine göre bu işin gelir ve giderlerini ya ayrı hesaplarda takip edecek yada başka bir defter tasdik ederek orda takip edecekler, ilk hakedişten itibaren  % 3 stopaj kesecek olan ihale makamı, müteahhit adına bağlı olduğu vergi dairesine muhtasar beyannamesi ile bu stopajı beyan edip ödeyecek, müteahhit kooperatifse eğer ihale makamı ruhsat tarihine göre ya indirimli oranda KDV uygulayacak yada muaf olacak fatura da ki KDV. ihale makamı resmi daire yada resmi daireye iş yapan müteahhit ise yukarda arz ettiğim tevkifatlı KDV li fat. kesecekler. Aynı zamanda Her yıl ortak giderlerden pay ayrılacak senelere sari işlere. İşine geleni yap işine gelmeyeni ihmal et diye tercihli uygulamalar mevzubahis değildir.

Müteahhide iş yapanları düşünelim, mesela müteahhitten alüminyum cephe giydirme işini alan bir firma olsun bu firma 3 aylık sürede bu işi yapacağını taahhüt etsin, işi aldığı tarih 11.10.2008 olsun, işin bitimi 11.01.2009 olsun bu firma senelere sari inşaat işimi yapmıştır yoksa montajlı bir iş mi yapmıştır. Bence bu firma sözleşmede başka bir hüküm yok ise( çünkü kanunun emredici kuralları haricinde sözleşme özel hukuk tur ve kanunlarında üstündedir) bu firma montajlı iş yapmıştır, müteahhide genel oranla KDV li fatura kesecektir, iş ile ilgili malzemeleri gittikçe irsaliyelerini kesebilir iş süresince ama faturayı sözleşme gereği işin bitiminde 11.01.2009 tarihinde kesebilir, Montajlanacak giden malzemeleri de stok ta 2008’ın sonunda gösterir.

Sözleşmede kısmi fatura kesilmesi talep edilmiş ise 2008 de o iş ile ilgili, faturası kesilen iş senelere sari mantığı ile düşünülemez, 2008 de kesilen fatura ile ilgili yapılan harcamalar ve oluşan kar veya zarar 2008’in gelir tablosuna yansıtılmalıdır. Vergide dönemsellik ilkesi mevcuttur, özel durumlar dışında geliri veya gideri ertesi yıla taşıyamazsınız bu özel durumlardan biri GVK 42.maddesidir.

Gelelim müteahhide teslimi yapan firmanın muhasebe uygulamasına, bu firma alüminyum üreticisi bir firma olsun,

Üretimde:

          —Üretilen her birimin ya da grup malların her biri ayrı nitelik taşıyorsa,

          —Bu nitelikler müşteriler tarafından belirleniyorsa,

          —Çoğu kez müşterilerin yaptıkları siparişe göre üretim yapılıyorsa sipariş maliyet yöntemi kullanılır.

Sipariş maliyet sistemi uygulamasında her taahhüt veya inşaat ayrı ve farklı bir maliyet merkezi oluşturacağından her bir işle ilgili faaliyetlerin ve giderlerin izlenmesinde yarar vardır. Hem faaliyetler hem de kapsadıkları giderleri, inşaat işletmeleri maliyet kartları oluşturarak, inşaat tamamlanıncaya kadar maliyetlerini topluca izleyebilirler.

İnşaat işletmeleri işlerinin her birinde projelerin maliyetlerini ayrı ayrı izlemesi gerektiğinden, inşaat endüstrisinde maliyetlerin bulunmasında sipariş maliyet sistemi kullanılır.

150-151-152 hesap mantığı içerisinde 620 mi oluşacak, yoksa inşaat taahhüt işi yapıyor diye 740 ın altında x Alüminyum giydirme işi diyerek malzeme, işçilik ve diğer Giderlerini bu hesap altında toplayarak,740-741-622 mantığı içerisinde bir muhasebe mi yapacak, Eğer iş inşaat taahhüt işi ise;

740- HİZ. ÜRT. MALY.

741- HİZ. ÜRT. YANS.

170-177- YIL. YAY. İNŞ. VE MALY.

750- ARAŞ. GEL. GİD.

751- ARGE YANS.

760- PAZ. SAT. DAĞ. GİD

761- PAZ. SAT. DAĞ. YANS

770- GEN. YÖN. GİDE

771- GEN. GİD. YANS.

780- FİNANS. GİD

781 FİN. GİD. YANST

600.Y.İÇİ SATIŞ HS 

622- SAT. HİZ. MLY.

350- Y.Y. İNŞ. HAK 

690- DÖN. K/Z

               İnşaatın devam ettiği yıllar

---------- 

                İnşaatın tamamlandığı yıl

Hesap bütünlüğü içerisinde;

Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşletmelerinde 7/A Seçeneğine Göre Maliyet Hesaplarının Akışı  (Fiili Maliyet Yöntemi)

İNŞAAT(HİZMET) ÜRETİM MALİYETİ UNSURLARI

İlk Madde ve Malzeme Giderleri

İşçilik Giderleri

Taşeron Giderleri

Diğer Direkt Giderler( elektrik, su,sözleşme,teminat mekt..gid )

Endirekt (GÜG) Giderler (endirekt mlz, end. İşçilik, amortisman vb)

 

               MALZEME ALIMI

-------------------------------------------/--------------------------------------------

 150- İLK MADDE VE MALZEME HS.    XXXX

     10- Genel malzeme Alımları

          01- Alüminyum malzeme

 191- İND.K.D.V. HS.                              XXXX

                                     100- KASA HS                  XXXX       

        Alüminyum alımı nedeniyle

-----------------------------------------------------------------------------------------

                              MALZEME KULLANIMI

------------------------------------------------------/-----------------------------------------------------------

 740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ  HS.                  XXXXXXX         

          10-X CEPHE GİYDİRME İŞİ.                                  XXX

              0-Direkt İ.M.M. Gid.

                   001-Alüminyum malzeme

 

                150-İLK MADDE VE MALZ. HS                                 XXXXXXX       

                   10-Genel malzeme Alımları

                     01- Alüminyum malzeme

 Üretim Döneminde cephe giydirme üretiminde kullanılan Alüminyum malzemesi

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Not. Bazı alımlar Hazır beton gibi doğrudan stoklanmadan maliyet hs kayıt yapılır.

 

                                İŞÇİLİK GİDERLERİ

------------------------------------------------------------/-----------------------------------------------------------

  740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HS                               XXXXXX

                10- X İNŞAATI

                  1-İşçilik Giderleri

                     01- Direkt İşçilik  

                      10- Normal ücret(Brüt)             

                      11- SSK İşveren Payları            

                      12- İşsizlik Siğ. İşveren Payları  

                                 360 ÖDENECEK VERGİ VE FON. HS                             XXXXX

                                            01  Gelir Vergisi    

                                            02 Damga Vergisi   

                                361 ÖDENECEK SOS. GÜV. KES.  HS                              XXXX

                                335 PERSONELE BORÇLAR                                             XXXX

    Alüminyum cephe montaj Ücret Tahakkuku

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

              TAŞERON GİDERLERİ 

------------------------------------------------------/----------------------------------------------------------

 740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HS.                     XXXXX          

      10-x ALİMİNYUM CEPHE İŞİ. 

           01-Dış. Sağ. Fayda ve Hiz.

                    01-Taşeron Giderleri

 191- İND. K.D.V. HS.                                                 XXXXX

          01- Mal ve Hiz. Alış KDV

                               360 ÖDENECEK VERGİ VE FON. HS                 XXXXX           

                               100 -102, 103- HS                                              XXXXX

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

                    Taşerona yapılan ödeme nedeniyle

NOT: Taşerona yaptırılan iş yıllara yaygın değil ise Gelir / kurumlar Vergisi Tevkifatı (Stopajı) yapılmaz.

 

                              TAŞERONLARA AVANS VERİLMESİ 

-----------------------------------------------------/---------------------------------------------------------

 179-TAŞERONLARA VERİLEN AVANSLAR HS.   XXXX

            10. ALİMİNYUM CEPHE İŞİ AVANSLARI

                  001- X  inşaat Ltd. Şti.

                            360 ÖDENECEK VERGİ VE FON. HS                    XXXX                                            

                            100- KASA HESABI                                                                     

Taşerona yapılan avans ödemesi nedeniyle

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

NOT: Avans makbuz karşılığı ödenirse Damga vergisi kesintisi yapılır. Makbuz düzenlenmez ise örneğin bankadan ödenirse Damga vergisi kesintisi yapılmaz.

 

                                      TAŞ. VER. AVANS. MAHSUBU

----------------------------------------------------/-------------------------------------------------------

740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ  HS.                   XXXXX        

              10-AL. CEPHE İNŞAAT TAAH.

                  3-Dış. Sağ. Fayda ve Hiz.

                       01-Taşeron Giderleri

191-İND. K.D.V. HS.                                                 XXXXX                                       

               01- Mal ve Hiz. Alış KDV

                             179-TAŞERONLARA VER. AVANSLAR HS.                XXXXX

                             100- KASA HESABI                                                       XXXXX

------------------------------------------------------------------------------------------------------------                                                         

NOT: Taşerona yaptırılan işin kendisi KDV tevkifatına tabi ise müteahhitler de taşerona ödeme yaptıklarında tevkifat yapmak zorundadırlar.

DİĞER DİREKT GİDERLER 

Her bir inşaatla direkt ilişki kurulabilecek, inşaat maliyetine doğrudan yüklenebilecek olan maliyet giderlerine şu giderler örnek verilebilir.

Sözleşme Giderleri (taahhütle ilgili)

Vergi resim ve harçlar (taahhütle ilgili)

Teminat mektubu faiz ve komisyonlar

Proje giderleri

Teknik danışmanlık ücretleri

Makine ve teçhizat kiraları

Elektrik gideri (şantiyede kullanılan )

Su giderleri (şantiyede kullanılan )

Geçici yapı (şantiye binası) giderleri ve amortismanı

Teknik özelliği gereği sadece o projede kullanılan makine ve teçhizat amortismanları

Belli bir projede görevlendirilen bekçi ücretleri.

Belli bir projede kullanılan yardımcı madde ve malzemeler

-------------------------------------------------/-----------------------------------------------

 740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HS.           XXXX

          10-X inşaatı

               03-Diğer Direkt giderler

                   02-Elektrik gid

 191-İND. K.D.V. HS.                                   XXXX

           01- Mal ve Hiz. Alış KDV

                    100-KASA HS.                                              XXXX           

-------------------------------------------------------------------------------------------------                                                       

Elektrik gideri ödemesi

ENDİREKT GİDERLER 

Üretilen mamuller veya hizmetlerle doğrudan doğruya ilişkilendirilemeyen ve birim maliyetlere dolaylı olarak yüklenebilen, her türlü üretim giderlerine Endirekt Giderler denir.

İnşaat taahhüt faaliyetinde bulunan işletmelerde endirekt giderler den söz edebilmek için bu giderlerin belirli bir inşaat taahhüdü ile doğrudan ilişkisinin kurulamaması diğer bir ifade ile bu giderlere birden fazla inşaat taahhüt faaliyetinin sürdürülmesi için katlanılmış olması gerekir.

 İnşaatın bünyesine girmemekle birlikte, ancak üretimin akışını sağlayan ve hangi inşaatlarda ne miktarlarda kullanıldığı doğrudan bilinemeyen madde ve malzemelerden meydana gelir. Endirekt malzemelere örnek olarak şunlar verilebilir:

Kaynak ve lehim malzemeleri

Patlayıcı malzemeler

Araç yedek parçaları

Akaryakıt (mazot-yağ)

Küçük el aletleri (çekiç-keser-mala vb.)

ENDİREKT İŞÇİLİKLER

İnşaat maliyetine doğrudan doğruya yüklenemeyen, birden fazla inşaat (proje) için katlanılan işçilik giderleridir. Bu giderlere şunları örnek verebiliriz;

Birden fazla inşaata hizmet sunan Kamyon şoförlerinin ücretleri

İş makinesi operatörlerinin ücretleri

Yemekhane, yatakhane görevlilerinin ücretleri

Şantiye şeflerinin maaşları(birden fazla inşaattan sorumlu olan)

Kıdem tazminatları

Sosyal yardımlar (yemek-yakacak, giyecek vb.)

Eğitim ve staj giderleri

Sağlık yardımları (ilaç, tedavi vb.)

Tatil ve izin ücretleri.

DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER

Üretimle ilgili olarak birden fazla inşaat (proje) için katlanılan, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler için katlanılan giderlerden meydana gelir. Bu giderlere şunları örnek verebiliriz:

Tesis ve makine ve cihaz bakım onarım giderleri

Danışmanlık ve Müşavirlik giderleri(Birden fazla proje için )

ÇEŞİTLİ GİDERLER

İnşaat üretimiyle ilgili olarak ortaya çıkan ve birden fazla inşaat (proje) için katlanılan çeşitli giderlerden meydana gelir. Bu giderlere şunları örnek verebiliriz:

Tesis makine ve cihazların sigorta giderleri

Kamyon kira giderleri

Tesis, makine ve alet kiraları

Çalışanların(Özel) sigorta giderleri

VERGİ RESİM VE HARÇLAR

İnşaat üretimiyle ilgili olarak ortaya çıkan ve birden fazla inşaat (proje) için katlanılan vergi resim ve harç giderlerinden meydana gelir. Bu giderlere şunları örnek verebiliriz:

Damga vergileri

Motorlu taşıtlar vergileri

AMORTİSMAN GİDERLERİ

İnşaat üretimiyle ilgili olarak ortaya çıkan ve birden fazla inşaat (proje)  Üretiminde kullanılan sabit varlıkların yıpranma payları amortisman giderlerini oluşturur.

Üretimde kullanılan kamyonların tesis makine ve cihazların amortisman oranlarının belirlenmesi ve amortisman ayırma yöntemlerinden hangisinin seçileceği konusu önemlidir. Çünkü amortisman oranı veya yöntemlerine göre üretim maliyetine intikal ettirilecek olan amortisman giderleri değişmektedir.

ORTAK (MÜŞTEREK)  GİDERLER 

Yıllara yaygın inşaat işletmelerinin aynı anda birden fazla inşaat işini yapmaları ya da yıllara yaygın inşaat işleri ile birlikte başka işleri de (örneğin inşaat malzemesi alım satımı, nakliye, arsa karşılığı inşaat, emlak, turizm, otomotiv vb) bir arada yapmaları durumunda, işletme faaliyetlerini sürdürmek üzere katlandıkları genel giderler ortak (müşterek) gider olarak adlandırabilir.  Ancak bir genel giderin ortak(müşterek)  gider olarak adlandırılabilmesi için;

   Genel gider niteliğinde bir gider olması,

   Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Faaliyeti ile ilgili olması,

   Birden fazla Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım işi veya inşaat ve onarma işi ile birlikte başka işler için de katlanılmış olması gerekmektedir.

Üst düzey yönetici maaşları

Keşif departmanı maaşları

Büro çalışanlarının maaşları

Yönetim binası vergi, sigorta ve Amortismanları

Yönetim faaliyetinde kullanılan araçların yakıt ve tamir giderleri

Büro demirbaş amortisman giderleri

Kırtasiye, haberleşme, aydınlatma, seyahat, aidat giderleri

İnşaat maliyetine dahil edilmeyen finansman giderleri

İnşaat taahhüt işi ile doğrudan ilişkisi olmayan diğer giderler.

Gelir Vergisi kanunu 43 maddesinde bahsi geçen bu ortak giderler, Yıllara yaygın inşaat işletmeleri için tekdüzen hesap planda yer alan,

       750- Araştırma ve Geliştirme giderleri

       760- Pazarlama ve Dağıtım Giderleri

       770- Genel yönetim Giderleri

       780-Finansman Giderleri hesaplarına kaydedilen harcamalardan meydana gelmektedir

     Ayrıca bu giderler 65 ve 68 grubunda yer alan hesaplarda da yer alabilir.

MÜŞTEREK GİDERLERİN DAĞITIMI

GVK madde 43 ”Birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerin diğer işlerle birlikte yapılması halinde müşterek genel giderler ve amortismanlar aşağıdaki esaslara göre dağıtılır:

1. (5024 Sayılı Kanunun 7’inci maddesiyle değişen bent: Yürürlük;01.01.2004) Yıl içinde birden fazla inşaat ve onarma işinin birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler bu işlere ait harcamaların (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde düzeltilmiş tutarlarının) enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde;

     (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde düzeltilmiş tutarlarının) enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş tutarlarının birbirine olan nispeti dahilinde;

2. (5024 Sayılı Kanunun 7’inci maddesiyle değişen bent: Yürürlük;01.01.2004) Yıl içinde tek veya birden fazla inşaat ve onarma işinin bu madde şümulüne girmeyen işlerle birlikte yapılması halinde, her yıla ait müşterek genel giderler, bu işlere ait harcamalar ile diğer işlere ait satış ve hasılat tutarlarının (enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde bunların düzeltilmiş tutarlarının) birbirine olan nispeti dahilinde .” dağıtımı yapılır.

MÜŞTEREK GİDERLERİN İNŞAATLAR ARASINDA DAĞITIMI

770. Genel Yönetim Gid. Hs. 10.000,00

İnşaat Adı İnş. Harcamalar Oran Müş. Gid. Payı

X İNŞ.           100.000,00             % 15.38                 (10.000*15,38 )     1.538,00.-

Y İNŞ.           200.000,00              % 30.76                 (10.000*30.76)     3.076,00.-

Z İNŞ.           300.000,00               % 46.16               (10.000*46.16)      4.616,00- 

BKM. GELİRİ  50.000,00               % 7.70                 (10.000*7.70)            770,00-

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

TOPLAM       650.000,00               % 100                                               10.000,00.-

 

MÜŞ. GİDERLERİN İNŞAAT VE DİĞER İŞLER ARASINDA DAĞITIMI 

170-X  İNŞ. ve ONR. MLY.HS                                  XXXXX    

        01–2005 YILI MALİYETLERİ

           11-Ortak Gider Payları 

                770- Genel Yön. Gid. Payı

171-Y  İNŞ. ve ONR. MLY. HS                                    XXXXX    

       01–2005 YILI MALİYETLERİ

              11-Ortak Gider Payları 

                  770- Genel Yön. Gid. Payı 

632-GEN. YÖNETİM GİDERLERİ HS                                          XXXXX       

       01.Malz. Alım satım Gider payı

       02. Nakliye işi Gider payı     

                                              771-GEN. YÖN. GİD. YANST. HS                               XXXXXX             

 

         200… yılı Ortak giderlerin Dağıtımı

ORTAK (MÜŞTEREK) AMORTİSMANLARIN DAĞITIMI

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinde ortak amortismanların dağıtımının ne şekilde yapılması gerektiğine ilişkin düzenleme yine gelir vergisi kanununun 43. maddesinde yapılmıştır. GVK madde 43’ e göre “ Birden fazla inşaat ve onarma işlerinde veya bu işlerle sair işlerde müştereken kullanılan tesisat, makine ve ulaştırma vasıtalarının amortismanları, bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre.” dağıtımı yapılır.

 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLERİN DAĞITIMI 

Vergi yasalarınca indirimi kabul edilmeyen bu giderler,750- Araştırma Ve Geliştirme Giderleri, 760- Pazarlama Satış Ve Dağıtım Giderleri, 770- Genel Yönetim Giderleri, 780- Finansman Giderleri hesaplarında izlenmiş ise zaten bu hesapların dağıtımı sırasında, dağıtılmış olacağından ayrıca dağıtıma gerek yoktur. Ancak bu dağıtım sırasında hangi inşaat yada işlere ne kadar kanunen kabul edilmeyen gider payı düştüğü belirlenmedir. Kanunen kabul edilmeyen giderler, 750,760,770,780 hesaplar dışındaki hesaplarda izleniyor ise bu durumda GVK 43’üncü maddedeki düzenlemeye göre dağıtımının ayrıca yapılması gerekir.

Her bir yıllara yaygın inşaat ve onarım işi farklı zamanlarda tamamlanacağı için, kanunen kabul edilmeyen giderlerde bu dönemlerde ticari kâra ilave edilerek mali kar belirlenecektir. Bu nedenle her bir inşaata ait kanunen kabul edilmeyen giderler Nazım hesaplarda her bir inşaat için açılacak hesaplarda, her bir gider türü izlenerek takip edilebilir. Örneğin bu hesap şu şekilde bölümlendirilebilir;

    977. KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER HESABI

           01. YIL. YAYGIN K.K.E. GİDERLERİ

                 0001. Özel İletişim Vergisi

                 0002. Belgesiz Giderler

                 0003. Ödenmemiş SSK primleri

                 0004. Gecikme Zamları

                 0005. Tazminatlar

                 0006. Sayım ve Tesellüm Noksanları

    DÖNEM İNŞAAT ÜRETİM MALİYETLERİ

Dönem sonlarında,  Tamamlanmayan inşaatlarla ilgili maliyetler taahhüt işi tamamlanıncaya kadar  170-177- YILLARA YAYGIN İNŞAAT  VE  ONARIM MALİYETLERİ HS. larda  biriktirilir ve tamamlandığı yıl hizmet üretim maliyetine intikal ettirilir.

-------------------------------------------------/----------------------------------------------------

 170-YIL. YAY İNŞ. ve ONR. MLY. HS                     XXXXX    

         01-2005 YILI MALİYETLERİ       

              10-İnşaat Üretim Maliyetleri  XX

                   01.İMM giderleri

               02.İşçilik giderleri

               03.Diğer Direkt Giderler

               04.Endirekt Giderler  

               11-Ortak Gider Payları          XX   

                     770- Genel Yön. Gid. Payı

                            741-HİZ. ÜRETİM MALİYETİ  YANS. HS             XXXXX             

                            771-GEN. YÖN. GİD. YANST. HS                       XXXXX

 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

 İNŞAAT TAAHHÜT VE ONARIM İŞİNİN TAMAMLANMASI

--------------------------------------------------------/------------------------------------------------------

 622.SATILAN HİZMET MALİYETİ HS              XXXXX

          01.X İNŞ. TAAH. GİD. HS.

 632.GENEL YÖNETİM. GİD HES.                     XXXXX       

     01.X İnş. Gider payı

                                       170-Y.Y.  İNŞ. ONR. MLY. HS                   XXXXX  

                                        01-200… YILI MALİYETLERİ        

                                              10-İnşaat Ür. Maliyetleri

                                               11-Ortak Gider Payları

                                        02-200…YILI MALİYETLERİ       

                                             10-İnşaat Ür. Maly.

                                             11-Ortak Gider Payları     

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------

    Tamamlanan inşaatın biriktirilen İnşaat maliyetinin ve ortak giderlerinin,

Gelir tablosu hesaplarına aktarılması.

TEVKİFATA TABİ İŞLERDEN HAKEDİŞ ALIMI

    1.NOLU HAKEDİŞ BEDELİ        20.000,00

    % 3 Stopaj          600,00

    Binde7.5 DV      150,00

    KESİNTİLER TOPLAMI                  750,00

    NET TUTAR                                 19.250,00

    % 18 KDV               3.600,00

    1/6 KDV Tevkifatı.    600,00.

    HESAPLANAN. KDV.(5/6)         3.000,00

    TOPLAM TUTAR                       22.250,00

------------------------------------------------------------20.04.2007---------------------------------------------------

 100- KASA HESABI            22.250,00

 295-PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HS             600,00

          01-X İnşaatı Gv stop.600,00

 740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HS.                        150,00         

            10-X İNŞAATI     

                5-Vergi Resim ve Harçlar

                    01-Damga Vergisi  150,00

                  351- YIL. YAY. OKUL İNŞAATI HAKEDİŞ BED. HS                 20.000,00           

                  391.HESAPLANAN KDV. HS.                                                   3.000,00

                                               X inşaatı 1 nolu hakediş alımı

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

 TEVKİFATA TABİ OLMAYAN İŞLERDEN HAKEDİŞ ALIMI

1.NOLU HAKEDİŞ BEDELİ        30.000,00

% 3 Stopaj     900,00

KESİNTİLER TOPLAMI                900,00

NET TUTAR                                 29.100,00

HESAPLANAN. KDV. (%18)          5.400,00

TOPLAM TUTAR                        34.500,00

Not: Burada yapılan iş kamu kurum ve kuruluşlarına ait bir iş olmaması (özel sektöre ait olması) nedeniyle hem damga vergisi kesintisi, hem de KDV tevkifatı yapılmamıştır.

 

------------------------------------------------/-------------------------------------------------------------

 100- KASA HESABI                                          34.500, 00

 295-PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HS    900,00

                  354- YIL. YAY.  X  İNŞ. HAKEDİŞ BED. HS              30.000,00            

                  391.HESAPLANAN KDV. HS.                                     5.400,00                                                                                                    

                    x Şirketi inşaatı 1 nolu hakediş alımı

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

YABANCI PARA (DÖVİZ) OLARAK HAKEDİŞ ALIMI

Yıllara yaygın inşaat taahhüt faaliyetinde bulunan işletmeler gerek özel sektöre ve gerekse kamu kurum ve kuruluşlarına karşı yapımını üstlendikleri inşaat işlerinin yapım antlaşmalarını yabancı para üzerinden yapabilirler. Bu durumda hak edişler yabancı para (dolar vb) olarak tahsil edilmektedir.

Hakedişlerin döviz cinsinden ödenmesi nedeniyle müteahhitler lehine veya genellikle lehte kur farkları doğmaktadır. Bilindiği üzere VUK 262 maddede maliyet bedeli ifade edilmiştir. Bir iktisadi kıymetin edinilmesi nedeniyle borçlanılan bedelin geç ödenmesinden kaynaklanan vade farkları ile edinim sırasında kullanılan kredi faizlerinin maliyete eklenmesi gerekmektedir. Aynı şekilde edinme bedelinin döviz olarak belirlendiği durumlarda, fatura tarihi ile ödeme tarihi arasındaki kur farklarının maliyete eklenmesi veya maliyetten çıkarılması gerekmektedir

HAKEDİŞ AVANSI ALIMI

Yıllara yaygın inşaat faaliyeti ile ilgili hakedişlerden mahsup edilmek üzere avans alındığında, alınan avanslar uzun vadeli bir iş karşılığı alınması nedeniyle 440- ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI hesabına kaydedilir. Hakediş belgesi düzenlenip işlem kısa vadeli hale geldiğinde 440 no’ lu hesabın borçlanması karşılığında 340 no lu hesaba alacak kaydedilir. Hakediş alındığında 340 no’ lu hesap 350-357 hesap ile karşılaştırılarak kapatılır. Avans işlemlerinde hakediş de olduğu gibi vergi kesintileri aynen yapılır.

Avans alındığındaki kesintiler;

Avans tutarı                                     =  8.000,00

Stopaj  (% 3)      : 240,00

Damga vergisi    :   60,00

Kesintiler Toplamı                            =     (300,00)

İşletmenin eline geçen net tutar       =      7.700,00

NOT. Özel sektörde avans ödemesi makbuz karşılığınsa yapılırsa Damga vergisi kesintisi yapılır.

 

HAKEDİŞ AVANSI ALIMI

-------------------------------------------/-------------------------------------------

100- KASA HESABI                                     XXXXX

295-PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FON. HS   XXXXX       

 01-   Gv stop.

740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HS.        XXXXX         

            10-X  İNŞAATI 

               01-Vergi Resim ve Harçlar

                 01-Damga Vergisi

                     440- ALINAN SİP. AVANSLARI HS.           XXXXX   

                        01- Hakediş Avansı

           Avans alımı

----------------------------------------------------------------------------------------

 

HAKEDİŞ AVANSI MAHSUBU

---------------------------------------------/--------------------------------------------

 440- ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI HS.      XXXXX

           01- Hakediş Avansı               

           340- ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI HS.           XXXXX                            

                       01-Hakediş Avansı

-----------------------------------------------------/----------------------------------------------------  

    100- KASA HESABI                        XXXXX

    295-PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HS                XXXXX

          01-   Gv stop.660,00

    740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HS.                          XXXXX         

              10-X İNŞAATI 

                   01-Vergi Resim ve Harçlar

                       01-Damga Vergisi

      340- ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI HS.     XXXXX

                   01- Hakediş Avansı 

                                   355- YIL. YAY. İNŞAATI HAKEDİŞ BED. HS                   XXXXX          

                                   391.HESAPLANAN KDV. HS.                                        XXXXX                       

Hakediş alımı ve avans mahsubu 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

 İNŞAATIN TAMAMLANMASI NEDENİYLE HAKEDİŞLERİN DEVRİ

------------------------------------------------/-------------------------------------------

 350- YIL. YAY. OKUL İNŞ HAKEDİŞ BED.  HS.  XXXXX

                  600- Y.İÇİ SATIŞLAR HS.                            XXXXX

                       01.X inşaatı hakediş bed.

       İnşaat hasılatının ilgili gelir tablosu Hesabına devri.

---------------------------------------------------------------------------------------------

İNŞAAT TESLİMLERİNDEN SONRA ORTAYA ÇIKAN GİDER VE GELİRLER

Yıllara yaygın inşaat faaliyetinde bazen işin tamamlandığı dönem haricinde gelir ve giderler ortaya çıkabilmektedir. Bu giderlerin hangi dönem gelir ve giderleri içerisinde gösterilmesi gerektiği ile ilgili yasal düzenleme GVK md. 44 de düzenlenmiştir.

Bu maddeye göre” (Bitim tarihinden sonra bu işlerle ilgili olarak yapılan giderler ve her ne nam ile olursa olsun elde edilen hasılat, bu giderlerin yapıldığı veya hasılatın elde edildiği yılın kâr veya zararının tespitinde dikkate alınır”.

Yasa maddesinde de belirtildiği üzere işin bitim tarihinden sonra ortaya çıkan gelir ve giderler vergilendirme açısından giderin ve gelirin ortaya çıktığı dönem kazancı ile ilişkilendirilir. Bu nedenle inşaat teslimlerinden sonra ortaya çıkan giderler 681-Önceki Dönem Gider ve Zararları hesabında, Gelirler ise 671-Önceki Dönem Gelir ve Karları hesabında izlenmelidir.

NOT: İlgili dönemin geliri sayılması nedeniyle Gelir/ Kurumlar vergisi stopajı yapılmaz.

NAZIM HESAPLAR

Yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerinin uzun bir süreyi kapsaması nedeniyle bazı yükümlülük, sorumluluk ve işlemlerin de uzun süre izlenmesi gerekir. Bu işlemler nazım hesaplarda izlenebilir.

Sözleşme yükümlülükleri

Teminat mektupları

KDV tevkifatları

Kanunen Kabul edilmeyen Giderler.

Vergiye tabi olmayan gelirler

Vergi matrahından indirilecek Unsurlar

 

AYNI TAKVİM YILINDA BAŞLAYIP TAMAMLANAN  (YILLARA YAYGIN OLMAYAN) İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ 

Aynı yıl içerisinde başlayıp biten inşaat taahhüt onarım işleri yıllara yaygın olmayan inşaat taahhüt işi olarak adlandırılır. Örneğin 25.02.2007 tarihinde başlayıp, 28.12.2007 tarihinde tamamlanan iş, aynı takvim yılında başlayıp tamamlandığı için Yıllara yaygın olmayan taahhüt işi olarak ifade edilir. Yıllara yaygın olamayan işler ise vergilendirme açısından genel hükümlere göre tabidir. Diğer bir ifade ile GVK 42-43-44 madde yer alan özel vergilendirme sisteminin kapsamına girmez.

Aynı yıl içerisinde başlayıp biten inşaat taahhüt onarım işlerine ait maliyetler hizmet üretim maliyetini oluşturması nedeniyle 740- HİZMET ÜRETİM MALİYETİ Hesabında izlenir. Dönem sonunda 741- HİZ. ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA Hesabı aracılığı ile 622. SATILAN HİZMET MALİYETİ hesabına yansıtılır.

Yıllara yaygın olmayan inşaat taahhüt ve Onarım işleri nedeniyle alınan hakedişler ve elde edilen hasılatlar ise doğrudan 600.YURTİÇİ SATIŞLAR hesabına kaydedilir ve dönem sonunda da 690. DÖNEM KARI VEYA ZARARI Hesabına aktarılır.

20.05.2009

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.