Dr. Ufuk ÖZDEMİR
Yeminli Mali Müşavir
ufuk@proymm.com

Geçici Vergi Nedir? Uygulama Nasıl Yapılmalıdır? Bir Örnek

Ticari kazanç sahipleri  ile serbest meslek erbabı ve kurumlar vergisi mükellefleri cari vergilendirme döneminin gelir ve kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere, bu kanunun ticari veya mesleki kazancın veya kurumlar vergisi  tespitine ilişkin hükümlerine göre (indirim ve istisnalar ile Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümleri de dikkate alınarak) belirlenen ilgili hesap döneminin)(2000/1514 sayılı BKK ile üçer aylık dönemler halinde Yürürlük tarihi 01.01.2001) kazançları  üzerinden, gelir vergisi tarifesinin ilk diliminde yer alan oranın (%15) uygulanması suretiyle hesaplanacaktır. Kurumlar vergisi mükellefleri için geçici vergi oranı safi kurum kazancı üzerinden %20 olarak uygulanır.

Hesap dönemi takvim yılı olan mükellefler için geçici vergi dönemleri aşağıdaki gibidir:

Birinci dönem; Ocak-Şubat-Mart,

İkinci dönem; Nisan-Mayıs-Haziran,

Üçüncü dönem; Temmuz-Ağustos-Eylül,

Dördüncü dönem; Ekim-Kasım-Aralık.

5615 S.K. Madde 6 da belirtildiği üzere 2010 geçici vergi de beyan ve ödeme ;

     

	Beyan	Ödeme
GEÇİCİ VERGİ BEYANNAMESİ (01-03 Dönemi)	14 Mayıs Akşamına Kadar	17 Mayıs Akşamına Kadar
* GEÇİCİ VERGİ BEYANNAMESİ (04-06 Dönemi)	16 Ağustosa Kadar	17 Ağustos Akşamına Kadar
* GEÇİCİ VERGİ BEYANNAMESİ (07-09 Dönemi)	15 Kasıma Kadar	22 Kasım Akşamına Kadar
* GEÇİCİ VERGİ BEYANNAMESİ (10-12 Dönemi)	14 Şubata Kadar	17 Şubat Akşamına Kadar

Şeklindedir.

Adi ortaklıklar,  kolektif şirketler ve adi komandit şirketler, ortaklık olarak gelir veya kurumlar vergisi  mükellefi olmadıklarından geçici vergi mükellefi değillerdir. Ancak adi ortaklıklar ile kollektif şirketlerde ortakların, komandit şirketlerde komandite ortakların elde ettikleri kazançlar geçici verginin konusuna girmektedir.

Tasfiye halindeki kurumlar vergisi mükellefleri tasfiye dönemlerinde, basit usulde vergilendirilen gelir vergisi mükellefleri, yıllara sari inşaat  ve onarma işi yapanlar, ücret geliri elde edenler, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı sahipleri,   zirai kazanç sahipleri, diğer kazanç ve irat elde edenler, kazançları vergiden istisna edilen serbest meslek erbabı, noter bulunmayan  yerlerde Adalet Bakanlığı’nca geçici yetkili noter  yardımcısı olarak görevlendirilenler geçici vergi ödemezler. Ancak yıllara sari inşaat onarma işi yapanlar ile geçici noterlik görevini ifa edenler, bu işlerinden elde ettikleri kazançları dışında kalan ticari veya mesleki kazançları  nedeniyle geçici vergi ödemek zorundadırlar.

Mükellefler geçici vergiye tabi kazançlarının tespiti sırasında gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde dikkate alabilecekleri tüm indirim ve istisnalardan yararlanabilirler.

Aynı dönem içinde tevkif edilmiş bulunan gelir vergisi (42 nci maddede belirtilen kazançlardan yapılan tevkifat hariç) hesaplanan geçici vergiden mahsup edilir.

Geçici vergi matrahının hesaplanmasında dönem sonu mal mevcutları, kayıtlar üzerinden tespit edilebilir. İster kaydi, ister fiili envanter sonucu tespit edilmiş olsun dönem sonu mal mevcutlarının değeri Vergi Usul Kanununda yer alan değerleme hükümlerine göre tespit edilecektir.

Yeni işe başlayan mükellefler, faaliyete başladıkları tarihin içinde bulunduğu geçici vergi döneminden itibaren geçici vergi ödemeye başlayacaklardır.

İşin bırakılması halinde ise işin bırakıldığı tarihi içeren dönemden sonraki dönemler için geçici vergi beyannamesi verilmeyecektir.

Birleşme ve devir hallerinde olduğu gibi, geçici vergi beyannamesinden önceki bir tarihte kurumlar vergisi beyannamesi veriliyorsa, dönem için ayrıca geçici vergi beyannamesi verilmeyecektir.

Geçici vergi dönemleri üçer aylık olmakla birlikte, beyan edilecek kazancın hesaplanmasında 3,6,9 ve 12 aylık mali tablolar esas alınacaktır.

Türkiye’de işyeri veya daimi temsilcisi bulunan dar mükellefiyete tabi kurumlar, bu faaliyetleri dolayısıyla geçici vergi ödeyeceklerdir.

Geçici vergiye tabi kazançların tespitinde yabancı paralar ile yabancı para cinsinden olan alacak ve borçların değerlemesinde T.C. Merkez Bankasınca Resmi Gazete’de geçici vergi döneminin kapandığı tarih itibariyle yayımlanan döviz alış kurları esas alınacaktır.

Mükellefler, geçici vergiye tabi kazançların tespitinde, isterlerse vadesi gelmemiş senede bağlı borç ve alacaklarını değerleme gününün kıymetine getirebileceklerdir.

Herhangi bir geçici vergi döneminde matrah tespiti sırasında reeskont yapılması halinde izleyen dönemlerde veya hesap dönemi sonu itibariyle reeskont yapılması zorunlu değildir.

Geçici vergi uygulamasında da, alacak senetlerini reeskonta tabi tutanlar borç senetleri için de aynı uygulamayı yapmak zorundadırlar.

Şüpheli hale gelen alacaklar için değerleme günü itibariyle karşılık ayırma şartlarının bulunup bulunmadığına bakılarak, şartların gerçekleşmesi halinde karşılık ayrılabilecektir. Şüpheli hale gelen alacağın içinde bulunduğu hesap dönemini aşmamak üzere geçici vergi dönemlerinden herhangi birinde karşılık ayırmak mümkündür.

Mükellefler yıllık olarak hesaplayacakları amortisman tutarının ilgili döneme isabet eden kısmını geçici vergiye ilişkin kazançlarının tespitinde dikkate alabileceklerdir. Yıl içinde iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler için yıllık olarak ayrılabilecek amortisman tutarından kazancın ilgili olduğu döneme isabet eden kısım dikkate alınacaktır.

Geçici vergi döneminin son gününde aktifte bulunan kıymetler için yıllık amortisman hesaplanacak ve bu tutarın ilgili geçici vergi dönemine ait kısmı vergi matrahından indirilebilecektir.

Amortisman uygulamasında yıllık olarak seçilen usul geçici vergi dönemlerinde de geçerli olup, değiştirilmeyecektir.

Binek otomobillerin kıst amortismana tabi tutulmasına ilişkin hüküm geçici vergiye ilişkin kazancın tespitinde de dikkate alınacaktır.

Yapılan incelemeler sonucunda, geçmiş dönemlere ait geçici verginin % 10'u aşan tutarda eksik beyan edildiğinin tespiti halinde, eksik beyan edilen bu kısım için re'sen veya ikmalen geçici vergi tarh edilir. Mahsup süresi geçtikten sonra, kesinleşen geçici vergiler terkin edilir, ancak gecikme faizi ve ceza tahsil edilir.

Dönemler halinde tahakkuk ettirilerek tahsil edilen geçici vergi, yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden veya kurumlar vergisinden mahsup edilir. Mahsup edilemeyen tutar, mükellefin diğer vergi borçlarına mahsup edilir. Bu mahsuplara rağmen kalan geçici vergi tutarı, o yılın sonuna kadar yazılı olarak talep edilmesi halinde mükellefe red ve iade edilir.

 

GEÇİCİ VERGİ İLE İLGİLİ MUHASEBE SÜRECİ  

1.     GİRDİ

• Verilerin tanımlanması
• Verilerin derlenmesi ve ilk kayıt işlemi
   

2.     BİLGİ İŞLEME

• Kayıt
• Sınıflama

3.     Özetleme

 

ÇIKTI

V.U.K. Göre Değerleme İktisadi Kıymetin Türü Ve Maliyetine göre aşağıdaki ölçülerden biri ile Yapılır. 

1)    MALİYET BEDELİ : Maliyet bedeli bir varlığın edinilmesi veya değerlerinin arttırılması nedeniyle yapılan ödemeler ile değer ve değer arttırılması olarak katlanılan giderlerin toplamından oluşur. 

2)    BORSA RAYİCİ : Borsa rayici gerek menkul kıymetler ve kambiyo borsasına, gerekse ticaret borsasına kayıtlı olan kıymetlerin değerlemeden evvelki son muamele günündeki borsada ki muamelelerin ortalama değerini ifade eder. 

3)   TASARRUF DEĞERİ : Tasarruf değeri bir iktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arz ettiği gerçek değeridir. 

4)   MUKAYYET DEĞER : Kayıtlı değer bir iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında gösterilen hesap değeridir.  

5)    İTİBARİ DEĞER ; Uygulamada nominal değer olarak adlandırılan itibari değer, her nevi senetlerle, esham ve tahvillerin üzerinde yazılı olan değerdir. 

6)    RAYİÇ BEDEL : Rayiç bedel, bir iktisadi kıymetin değerleme günündeki normal alım satım değeridir. 

7)    EMSAL BEDELİ VE EMSAL ÜCRETİ; Emsal bedel gerçek bedeli belli olmayan veya bilinmeyen veyahut doğru olarak tespit edilemeyen bir malın değerleme günündeki satılması halinde emsaline nazaran haiz olacağı değerdir. 

8)    VERGİ DEĞERİ : Vergi değeri, bina ve arazinin rayiç bedelidir. Bu bedel emlak vergisi kanunun 29. maddesi ile aynı maddede belirtilen tüzük hükümlerine uygun olarak tespit olunur.

     

 DÖNEM SONU İŞLEMLERİ

1.     MİKTARIN BELİRLENMESİNE YÖNELİK İŞLEMLER

2.     DEĞERLEME İŞLEMLERİ

3.     AMORTİSMANLARIN HESAPLANMASI

4.     DÖNEMSELLİK KAVRAMI GEREĞİ YAPILAN İŞLEMLER

5.     GELİR GİDER HESAPLARININ DÖNEM SONU İŞLEMLERİ

6.     MALİ TABLOLARIN DÜZENLENMESİ

7.     TİCARİ KARDAN MALİ KARA GEÇİŞ

8.     DÖNEM SONU İŞLEMLERİNE YÖNELİK HESAPLARIN KAYITLARA YANSITILMASI

 SONUÇ HESAPLARI (GELİR GİDER HESAPLARI)

İşletmeler amaçlarına ulaşmak için ana faaliyetlerini yürütebilmek için çeşitli işlemler yaparlar. Bu işlemlerden bazıları, işletme sahiplerinin haklarında (sermaye) azalışlar, bazıları ise artışlar meydana getirir.

İşletme sahiplerinin haklarını azaltan işlemlere "Giderler" arttıran işlemlere de "Gelirler" adı verilir. Burada söz konusu edilen hak arttırıcı ya da hak azaltıcı işlemler, işletmenin faaliyetler sonucu doğal olarak meydana gelen değişmelerdir. Yoksa, işletme sahibinin faaliyet dönemi içinde, sermayesini arttırması ya da azaltması işlemleri gelir ya da gider olarak nitelendirilmez:

Gelir ve gider hesapları aynı zamanda sonuç hesapları da olarak isimlendirilirler. Sonuç hesapları, işletmenin "Gelir Tablosu" nun düzenlenmesinde gerekli bilgileri sağlarlar. Bu nedenle, gelir tablosunun istenen bilgileri verecek şekilde  düzenlenebilmesi için belirli özellikleri olan gelir ve gider hesaplarının açılması gerekir.

İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin brüt satışları, satış indirimleri satışların maliyeti, faaliyet giderleri, diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar, finansman giderleri, olağandışı gelir ve kârlar ve olağandışı gider ve zararlardan oluşur.

Gelir ve gider hesapları bilançoda yer almazlar. Dönem sonunda bütün gelir ve giderler  ( Dönem Kâr veya Zararına aktarılarak, gelir giderler arasındaki fark o dönemin kârı (Dönem Net Kârı) ya da zararı (Dönem Net Zararı) olarak bilançoda yer alır.


GİDER HESAPLARI 

Gider, bir işletmenin belirli bir dönemde kullandığı ve tükettiği mal ve hizmetlerin değer olarak tutarıdır. Diğer bir tanıma göre hasılat sağlamak amacıyla yapılan aktif tükenmeleri giderdir.Giderler, işletme büyüklüğüne, faaliyet türüne ve varlıklara sahip olma şekline göre çeşitlilik gösterir. Gider hesaplarının işleyişi aktif karakterli hesaplara benzer. Gider yapıldığında, ilgili hesap borçlanır.

Tekdüzen muhasebe sistemine göre; Mal alım satımıyla ilgili olan giderler daha önce açıklanmıştı. (Satılan Malın Maliyeti, Satış Giderleri, Satış İskontoları, İade Giderleri, Alış Giderleri, gibi).İşletmenin mal ve hizmet maliyeti dışında kalan giderler ise aşağıdaki şekilde sınıflanır:       

63 - Faaliyet Giderleri

        630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri

        631 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri

        632 Genel Yönetim Giderleri
 

65 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar

653 Komisyon Giderleri

654 Karşılık Giderleri

655 Menkul Kıymet Satış Zararları

656 Kambiyo Zararları

657 Reeskont Faiz Giderleri

659 Dİğer Gİder ve Zararlar

66    Finansman Giderleri

660 Kısa vadeli Borçlanma Giderleri

661 Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri

68    Olağan Dışı Gider ve Zararlar

680 Çalışılmayan Kısım Gider ve Zararları

681 Önceki Dönem Gider ve Zararları

689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar

Dört grup halinde sınıflandırılan gider hesapları gelir tablosunda yer alan büyük defter gider hesaplarıdır. "63" ve "66" nolu gruplarda yer alan büyük defter gider hesaplarına  kayıtlar  "7- Maliyet Hesapları" grubundaki ilgili gider ve yansıtma hesapları aracılığı ile yapılır.

MALİYET HESAPLARI 

Maliyet hesapları mal ve hizmetlerin planlanması biçim ve niteliğe getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına dönüştürülerek izlendiği hesaplardır.

Tekdüzen hesap planı içinde verilen maliyet hesapları iki seçenek halinde halinde sunulmuştur. Bu seçenekler 7/A seçeneği ve 7/B seçeneğidir. İşletmeler büyüklüklerine ve muhasebe sisteminden beklemiş oldukları bilgi miktarına göre bu seçeneklerden birini seçerek uygularlar.

7/A seçeneğinde işletmenin giderleri fonksiyon esasına göre sınıflandırılmıştır. Giderlerin yer ve çeşit bakımından kaydı yardımcı defterler aracılığıyla olmaktadır. Üretim ve hizmet işletmelerinden belli bir faaliyet hacmini aşanlar zorunlu olarak ve ayrıca işletmeler bu seçeneği kullanmaktadırlar.  

 

7/A seçeneğindeki maliyet hesapları aşağıdaki gibidir. 

70	MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESAPLARI
	700 MALİYET MUHASEBESİ BAĞLANTI HESABI
	701 MALİYET MUHASEBESİ YANSITMA HESABI
71	DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ
	710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ
	711 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME YANSITMA HESABI
	712 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME FİYAT FARKI
	713 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME MİKTAR FARKI
72	DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ
	720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI
	721 DİREKT İŞÇİLİK ÜCRET FARKLARI
	722 DİREKT İŞÇİLİK SÜRE (ZAMAN) FARKLI
	773 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ
73	GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
	730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ BÜTÇE FARKLARI
	731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ VERİMLİLİK FARKLARI
	732 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ KAPASİTE FARKLARI
	733 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
	734 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI
74	HİZMET ÜRETİM MALİYETİ FARK HESABI
	740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ
	741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI
	742 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ FARK HESAPLARI
75	ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
	750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
	751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI
	752 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ GİDER FARKLARI
76	PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ
	760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ
	761 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
	762 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ FARK HESABI
77	GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
	770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
	771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
	772 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ FARK HESABI
78	FİNANSMAN GİDERLERİ
	780 FİNANSMAN GİDERLERİ
	781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI
	782 FİNANSMAN GİDERLERİ FARKLARI HESABI
	742 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ FARK HESAPLARI
75	ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
	750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
	751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI
	752 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ GİDER FARKLARI
76	PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ
	760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ
	761 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
	762 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ FARK HESABI
77	GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
	770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
	771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI
	772 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ FARK HESABI
78	FİNANSMAN GİDERLERİ
	780 FİNANSMAN GİDERLERİ
	781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI

7/B seçeneğinde giderler gider çeşidi esas alınarak sınıflandırılmışlardır. Bu seçenekte giderlerin fonksiyon ve yer bakımından izlenmesi yardımcı hesaplar aracılığıyla olmaktadır. Ticari alım satım yapanlar ile küçük hizmet ve küçük üretim işletmelerinden isteyenler bu seçeneği kullanabilmektedir.

7/B seçeneğinde aşağıdaki hesaplar bulunmaktadır: 

79	GİDER ÇEŞİTLERİ (7/B SEÇENEĞİ)
	790 İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ
	791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ
	792 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ
	793 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER
	794 çEŞİTLİ GİDERLER
	795 VERGİ, RESİM VE HARçLAR
	796 AMORTİSMANLAR VE TÜKENME PAYLARI
	797 FİNANSMAN GİDERLERİ
	798 GİDER çEŞİTLERİ YANSITMA HESABI
	799 ÜRETİM MALİYET HESABI

7/B seçeneğini seçen işletmeler maliyet çıkarma dönemlerinde bu hesaplarda biriken giderleri maliyet dağıtım tablosu aracılığıyla fonksiyonlarına dönüştürerek ilgili hesaplarına aktarırlar.

GELİR HESAPLARI 

İşletme faaliyetleri sırasında, işletme sahiplerinin haklarını artış yönünde etkileyen işlemler yapılır. Bu işlemlere Gelir İşlemleri adı verilir. Elde edilen gelir karşılığında, işletmeye nakden ya da hesaben bir varlık girmesine rağmen herhangi bir varlık unsurunda azalış olmaz.

Gelir hesaplarının işleyişi pasif karakterli hesapların işleyişine benzer. Gelir gerçekleştiğinde, ilgili gelir hesabının alacağına kaydedilir. Gelirlerde herhangi bir nedenden meydana gelen azalışlar da hesabın borç tarafına yazılır.

İşletmelerin mal veya hizmet satışları dışındaki gelirlerini aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz:

64 Diğer Faaliyetlerden olan Gelir ve Kârlar      

       640 İştiraklerden Temettü Gelirleri

       641 Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri

       642 Faiz Gelirleri

       643 Komisyon Gelirleri

       644 Konusu Kalmayan Karşılıklar

       645 Menkul Kıymet Satış Kârları

       646 Kambiyo Kârları

       647 Reeskont Faiz Gelirleri

       649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar

       67 Olağan Dışı Gelir Ve Kârlar      

       671 Önceki Dönem Gelir ve Kârları

       679 Diğer Olağan Dışı Gelir ve Kârlar

GEÇİCİ VERGİ İÇİN  GEÇİCİ  MİZAN

İşletmeler yevmiye defteri kayıtlarını defteri kebire geçirdikten sonra genellikle ay sonlarında defteri kebir hesaplarının borç ve ala­cak tutarları ile borç ve alacak bakiyelerini bir cetvel halinde düzen­lerler. İşletmeler hesapları görmek ve kontrol etmek istedikleri anda da mizan düzenleyebilirler.

Mizanlar defteri kebire aktarılmış yevmiye defteri kayıtlarını kapsadığın­dan Mizan Cetvelinin başına mizanın düzenleniş tarihi ve mizana da­hil edilmiş en son yevmiye maddesi numarası kaydedilir.

Yevmiye defteri borç ve alacak sütunları toplamı ile mizanın borç ve alacak tutarları toplamı birbirine eşit olması gerekmektedir.

Yev­miye defteri toplamı ile mizan toplamının birbirine eşit olmaması du­rumunda, yevmiye kayıtlarından bazılarının defteri kebire geçirilmemiş olması veya yanlış geçirilmiş olması veyahut defteri kebirden mizana hatalı aktarılmış olması söz konusu olabilir.Mizanın borç ve alacak tutarlar sütunlarının birbirine eşit olma­ması da, yevmiyede hatalı kaydın olduğunu, yevmiyedeki bir kaydın defteri kebire geçirilmediğini veya defteri kebirden mizana hatalı ak­tarıldığını ifade eder.Böylece mizanlar yevmiye kayıtlarının doğruluğunu (borç ve ala­cak eşitliğini) kontrol ettiği gibi yevmiye defterinden defteri kebire ve oradan mizana aktarmaların doğru yapılıp yapılmadığını da kontrol eder.

Aşağıda geçici vergi için düzenlenen  eylül ayı itibariyle 9 aylık mizan gösterilmiştir.Mizanda, hesapların bakiyesi yer aldığından aktif hesapların ve giderlerin borç bakiye vererek, pasif hesapların ve gelirlerin alacak bakiye vererek yer alması gerekir.

 Ayrıca, bakiyelerin borç ve alacak toplamlarının da birbirine eşit olması gerekecektir. Böylece, hem he­sapların doğru kaydedilip kaydedilmediği, hem de hesapların ba­kiyelerinin doğru hesaplanıp hesaplanmadığı kontrol edilmiş olur.

31 Aralık tarihinde düzenlenen Aralık ayı mizanı diğer aylık mi­zanlardan farklı olmamakla beraber bütün muhasebe dönemini kap­sadığından "Genel Geçici mizan" adını alır.


GEÇİCİ VERGİ HESAPLAMA UYGULAMASINA  ÖRNEK

Aşağıdaki mizan ile geçici vergi için yapılması gerekenler, 

MİZAN CETVELİ
DÖNEMİ : EYLÜL / 2009
HESAP	HESAP ADI	BORÇ	ALACAK	BORÇ	ALACAK
KODU				BAKİYE	BAKİYE
100	KASA	232.140,00	89.000,00	143.140,00
101	ALINAN ÇEKLER	340.000,00	235.000,00	105.000,00
102	BANKALAR	524.000,00	240.000,00	284.000,00
103	VERİLEN ÇEKLER	120.000,00	335.000,00		215.000,00
120	ALICILAR	2.400.000,00	1.675.000,00	725.000,00
121	ALACAK SENETLERİ	250.000,00	200.000,00	50.000,00
128	ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR	25.000,00		25.000,00
129	ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI		25.000,00		25.000,00
153	TİCARİ MALLAR	5.860.000,00	5.454.282,00	405.718,00
159	VEİLEN AVANSLAR	50.000,00		50.000,00
180	GELECEK AYLARA AİT GİDERLER	150.000,00		150.000,00
191	İNDİRİLECEK KDV	205.000,00	205.000,00
193	PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR	30.000,00		30.000,00
253	TESİS MAKİNA VE CİHAZLAR	700.000,00		700.000,00
255	DEMİRBAŞLAR	1.930.000,00		1.930.000,00
257	BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR		535.000,00		535.000,00
300	BANKA KREDİLERİ		130.000,00		130.000,00
320	SATICILAR	257.000,00	850.000,00		593.000,00
360	ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR	50.000,00	125.000,00		75.000,00
361	ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ	64.000,00	198.000,00		134.000,00
381	GİDER TAHAKKUKLARI	150.000,00	187.000,00		37.000,00
391	HESAPLANAN KDV	201.000,00	201.000,00
500	SERMAYE		2.000.000,00		2.000.000,00
540	YENİLEME FONU		120.000,00		120.000,00
570	GEÇMİŞ YIL KARLARI		330.834,00		330.834,00
600	YURT İÇİ SATIŞLAR		6.740.000,00		6.740.000,00
602	DİĞER GELİRLER		230.000,00		230.000,00
621	SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ	5.454.282,00		5.454.282,00
631	PAZARLAMA SATIŞ DAĞITIM GİDERLERİ	55.000,00		55.000,00
632	GENEL YÖNETİM GİDERERİ	703.694,00		703.694,00
642	FAİZ GELİRLERİ		24.000,00		24.000,00
654	KARŞILIK GİDERLERİ	25.000,00		25.000,00
659	FAALİYETLE İLGİLİ GİDER VE ZARAR	275.000,00		275.000,00
660	KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR	38.000,00		38.000,00
689	DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR	40.000,00		40.000,00
760	PAZARLAMA SATIŞ DAĞITIM GİDERLERİ	55.000,00	55.000,00
770	GENEL YÖNETİM GİDERLERİ	703.694,00	703.694,00
780	FİNANSMAN GİDERLERİ	38.000,00	38.000,00
		20.925.810,00	20.925.810,00	11.188.834,00	11.188.834,00

*Öncelikli olarak ara dönem ile ilgili amortismanın kayıt edildiğini ve giderleştiğini kabul ediyoruz. Yoksa amortisman dönemsellik ilkesine göre 9 aylık ayırıp  giderlere yansıtmalıyız.Yenileme fonu da dikkat edilmesi gereken başka bir husus.Yenileme fonu bir vergi erteleme müessesesidir. İktisadi kıymetin satıldığı veya kısmen veya tamamen ziyaa uğrayıp sigorta tazminatı alındığı anda doğan ve beyan edilip üzerinden vergi hesaplanması gereken kâr pasifte 3 yıl süre ile bekletilmektedir.

Şüpheli alacaktan karşılık gideri ayrılmıştır,eğer tahsilat olursa sonraki geçici vergi döneminde konusu kalmayan karşılık olarak ,tahsil edilen tutarları gelir tablosuna ve geçici vergi matrahına dahil etmeyi unutmayın.

Örneğimizde 2.yıl ve yenileme fonuna konu bir amortismana tabii iktisadi kıymet alımı yok kabul ediyoruz.

*Geçici vergi hesaplamasına giden süreçte kayıtlarla ilgili uygulamada üç şekil vardır, bunlardan biri sene sonu hesap envanterlerini kayıtlarda yaparsınız öyle kalır, diğer tercih sene sonu hesap envanterleri kayıtlarını yaparsınız,gelir tablosunu hazırladıktan sonra bu envanter kayıtlarını silersiniz.üçüncü olarak aşağıda yaptığımız gibi yukarıdaki mizandan giderek gelir tablosunu hazırlarsınız,envanter çalışmalarını da çalışma kağıtlarında gösterirsiniz. 

 

*Biz üçüncü yöntemle çalışmamızı devam edelim, gider hesapları sene sonu hesap envanterleri yapılsaydı ;

760----761---631- =   55.000

770—771---632--  = 703.694

780—781—660--   =   38.000

hemen gelir tablomuzu hazırlayalım,

   AKTİF LTD.ŞTİ.

01-09/2009 GELİR TABLOSU

BRÜT SATIŞLAR  6.970.000

   YURT İÇI SATIŞLAR     6.740.000

   DİĞER GELİRLER 230.000

SATIŞ İNDİRİMLERİ (-)

   SATIŞTAN İADELER       -

   SATIŞ İSKONTOLARI .    -

NET SATIŞLAR    6.970.000   

SATIŞLARIN MALİYETİ (-)        5.454.282   

   SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ  5.454.282  

BRÜT SATIŞ KARI VEYA ZARARI1.515.718

FAALİYET GİDERLERİ (-)  758.694

   ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ  -

   PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ 55.000   

   GENEL YONETİM GİDERLERİ     703.694

FAALİYET KARI VEYA ZARARI    757.024

OLAĞAN GELİR VE KARLAR  24.000

   FAİZ GELİRLERİ    24.000 

OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-)300.000

   KARŞILIK GİDERLERİ      25.000

   DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR275.000  

FİNANSMAN GİDERLERİ (-) 38.000

   KISA VADELİ BORLANMA GİDERLERİ 38.000       

OLAĞAN KAR VEYA ZARAR 443.024

OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR      _

   DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR   -

OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-)      40.000   

   DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR       40.000  

DÖNEM KARI VEYA ZARARI 403.024

 

 

TICARI KARI = 403.024

KAN.KAB.ED.GID  =   40.000

MALİ KAR   = 443.024

 

GEÇİCİ VERGİ MATRAHI  =  443.024

GEÇİCİ VERGİ.% 20 =   88.604

ÖNCEKİ DÖNEM ÖD.G.VERGİ   =   30.000

ÖDEME =   58.604

 

 

ÖRNEK 2: Bu örneğimizi de 7/B’ye göre yapalım:

AKTİF LTD.ŞTİ.

01-03/2009 KEBİR   MİZAN 

HESAPLARIN ADI	B.KALANI	A.KALANI
100-KASA	10.000,00
101-ALINAN ÇEKLER	22.000,00
102-BANKALAR	10.000,00
108-DİĞER HAZIR DEĞERLER	300.000,00
103-VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-)		53.000,00
120-ALICILAR	10.000,00
121-ALACAK SENETLERİ	2.000,00
153-TİCARİ MALLAR	90.000,00	50.000,00
193-PEŞİN ÖEDNEN VERGİ VE FONLAR	3.000,00
255-DEMİRBAŞLAR	1.500,00
257-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR(-)		1.500,00
320- SATICILAR		8.800,00
321- BORÇ SENETLERİ		21.500,00
500-SERMAYE		238.200,00
501- ÖDENMEMİŞ SERMAYE (-)	3.000,00
600-YURT İÇİ SATIŞLAR		75.000,00
621-SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ(-)	50.000,00
689-DİĞ.OLAĞANDIŞI GİDER	2.000,00
632-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ(-)	5.500,00
679- DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR		1.000,00
793-PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ	2.000,00	2.000,00
642-FAİZ GELİRLERİ		60.000,00
794-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ	3.500,00	3.500,00
798-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI	5.500,00	5.500,00
TOPLAM	520.000,00	520.000,00

793-----798= 2.000,00

794-----798= 3.500,00

798-----632= 5.500,00

    AKTİF LTD.ŞTİ.  01-03/2009

  GELİR TABLOSU

BRÜT SATIŞLAR   75.000,00

   YURT İÇI SATIŞLAR  75.000,00

   DİĞER GELİRLER       

SATIŞ İNDİRİMLERİ (-)

   SATIŞTAN İADELER       -

   SATIŞ İSKONTOLARI .    -

NET SATIŞLAR       75.000,00   

SATIŞLARIN MALİYETİ (-) 50.000,00   

   SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ   50.000,00  

BRÜT SATIŞ KARI VEYA ZARARI 25.000,00

FAALİYET GİDERLERİ (-)   5.500,00

   ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ  -

   PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ       -  

   GENEL YONETİM GİDERLERİ    5.500,00

FAALİYET KARI VEYA ZARARI19.500,00

OLAĞAN GELİR VE KARLAR     60.000,00

   FAİZ GELİRLERİ  60.000,00 

OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-) 

   KARŞILIK GİDERLERİ    -

   DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR   

FİNANSMAN GİDERLERİ (-) 

   KISA VADELİ BORLANMA GİDERLERİ

OLAĞAN KAR VEYA ZARAR       79.500,00

OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR1.000,00

   DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 1.000,00

OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-)   2.000,00   

   DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR       2.000,00  

DÖNEM KARI VEYA ZARARI  8.500,00

 

İşletmemiz, banka faiz geliri ile ilgili stopaj kesintisi  3.000,00 YTL dir.

TICARI KARI        = 78.500,00

KAN.KAB.ED.GID =  2.000,00

MALİ KAR  = 80.500,00

GEÇİCİ VERGİ MATRAHI=  80.500,00

GEÇİCİ VERGİ.% 20        =  16.100,00

BANKA STOPAJ KESNTS.  =   3.000,00

ÖDENECEK GEÇİCİ VERGİ       = 13.100,00     

Muhasebe kaydı:  

 31.03.2009 BORÇ ALACAK 

193- PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR      360-  ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER      YÜKÜMLÜLÜKLER

13.100,00

13.100,00

 

Sevgili meslektaşlarım,sonraki dönem geçici vergiyi yaparken aman dikkat,banka stopaj kesintisini mükerrer  düşmeyelim.

Geçici vergilerin muhasebe kayıt zamanında iki görüş mevcuttur,ilki  beyan dönemlerinde veya ödeme dönemlerinde değil İlgili döneminin son ayında geçici vergi tahakkuku yapılmalıdır.

Diğer  görüşe  göre; Muhasebe  sistemi  uygulama  genel  tebliğinde  193  numaralı hesabın işleyişi açıkça belirtilmiştir. Ödeme yapıldıkça bu hesap borçlandırılır. Dolayısıyla ödeme yapmadan 193 numaralı hesabı borçlandırmak tebliğe  aykırı olacaktır,Peşin ödenen ve bir yıl içinde indirim konusu yapılabilecek gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonlar, bu hesaba borç yazılır. 

Muhasebede "gerçekleşme" ya da "tahakkuk" terimleri geçmiş zaman ve şimdiki zamanı ilgilendirir. Gelecek zamanı esas alan olaylar bu terimlere konu edilemez. Muhasebedeki "tahakkuk ilkesinde  tahsilatın  ve  ödemelerin  yapılıp  yapılmamasına bakılmaksızın gelirin hak edildiği, giderinin ise katlanıldığı, başka bir ifadeyle gelir ve giderin gerçekleştiği muhasebe döneminde meydana geldiği kabul edilir. Bu sebeple, tahakkuk ilkesinin özü,  dönemin  gelir  ve  giderlerinin  karşılaştırılmasıdır, bu karşılaştırmada nakit hareketlerinin ne zaman ve nasıl olduğu önem taşımamaktadır.

Peşin ödenmese de yıl içinde indirim yapılacak olması,özün önceliği ve tahakkuk  ilkesine göre,  ilk görüş daha mantıklı gelmektedir.

Geçici verginin bankadan ödenmesinin muhasebe kaydı: 

                                               18.05.2009

360 - ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER        102 - BANKALAR

13.100,00

13.100,00

Dönem sonunda tahakkuk edecek gelir veya kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından yapılacak olan indirimi teminen "37- BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI" grubunda bulunan "371- DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ" hesabının borcuna aktarılır. Ancak aktarılacak tutar "370- DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI" hesabının tutarından fazla olamaz. Aktarılamayan tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır.

ÖRNEK 3:

Birde işletme defteri için örnek yapalım: Mehmet UFUK şahıs işletme sinin hesap özeti aşağıdaki gibi olsun:

İŞLETME HESAP ÖZETİ
31 /03 /09
FIRMA: Mehmet UFUK
Devir Envanter	2000			Dönem İçi Satışlar	6000
Dönem İçi Alışlar	3000			Dönem İçi Gelirler	2000
Dönem İçi Masraflar	1000			Dönem Sonu Envanter	1500
Toplam	6000			Toplam	9500
Kar	3500			Zarar
Genel Toplam	9500			Genel Toplam	9500

İlgili işletmemizin 3.500,00  Geçici vergi matrahı mevcut, o zaman ;

3.500,00 x  % 15 =     525,00  Geçici Vergi ödeyecektir.

03.08.2010

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.