Turgay Dönmez
Yeminli Mali Müşavir
E.Vergi Müfettişi
Bağımsız Denetçi
turgaydonmez@magymm.com.tr

Vergi Davalarında Kanun Yolundan Vazgeçme Müessesi Nedir?

Vergi sistemimizde re’sen, ikmalen ve idarece yapılan vergi tarhiyatları ile kesilen vergi cezalarına ilişkin ihbarnamelerin tebliğ edilmesini müteakip mükellefler sahip oldukları yasal hakları çerçevesinde çeşitli mekanizmaları kullanabilmektedir. Bunlardan, uzlaşma ve cezada indirim müesseseleri yargılama sürecine gerek kalmaksızın durumun çözümlenmesini sağlayan idari mekanizmalar iken mükellefler bu tarhiyat ve cezalara dava açmak suretiyle ihtilafın yargı birimlerince çözümlenmesi yoluna da gidebilmektedir.

Ülkemizde yargılama süreçlerinin uzun yıllar alması yargılama bittiğinde mükelleflerin davayı kaybetmeleri durumunda vergi ziyaı cezalarını indirimsiz ödemek durumunda kalmaları ve çok yüksek gecikme faizleri ile karşılaştığından yargılama sürecinin sonuçlanmasını beklemeksizin tarhiyat ve cezalara ilişkin uyuşmazlıkların yargılama aşamasında da çözümlenmesini ve böylece İdare ile mükellefler arasında tarhiyat ve cezalara ilişkin çözüm ve uyumu her aşamaya yaymayı sağlayacak bir müesseseye ihtiyaç duyulmuştur.

Bu anlamda, İdare ile mükellefler arasında vergi ve cezalara ilişkin olarak ortaya çıkan ihtilafların yargı aşamasında da mükelleflerin tercihlerine bağlı olarak sonlandırılması, yargı mercilerinin iş yüklerinin azaltılması ile uyuşmazlık konusu vergi ve cezaların müessese kapsamında tahakkuku ve tahsilinin sağlanması amacıyla 7/12/2019 tarihli ve 30971 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 7194 sayılı Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 27 nci maddesi ile 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 379 uncu maddesi başlığıyla birlikte yeniden düzenlenmek suretiyle vergi sistemimizde “Kanun yolundan vazgeçme” müessesesi ihdas edilmiştir.

Kanun yolundan vazgeçilmesi hâlinde, tahakkuk edecek vergi ve/veya cezaların hesaplanmasında istinaf veya temyiz yolu kullanılmayan yargı kararı dikkate alınacaktır. Örneğin, vergi mahkemesince verilen karara karşı bölge idare mahkemesine istinaf başvurusunda bulunulmuş ve bunun üzerine bölge idare mahkemesince verilen temyiz yolu açık olan karara karşı kanun yolundan vazgeçilmiş olması hâlinde, kaldırılan ve/veya tasdik edilen vergi ve/veya ceza tutarı üzerinden tahakkuk edecek vergi ve cezaların hesaplanmasında, vergi mahkemesince verilen karar değil bölge idare mahkemesince verilen karar esas alınacaktır.

Kanun yolundan vazgeçilmesi hâlinde, istinaf veya temyiz yolu kullanılmayan yargı kararına göre;

- Konusu sadece vergi olan davalarda, bu verginin kaldırılması durumunda verginin %60’ı tahakkuk edecek, verginin kalan %40’ı terkin edilecek, bu verginin tasdik edilmesi durumunda ise verginin tamamı tahakkuk edecek,

- Vergi ve buna bağlı vergi ziyaı cezasının kaldırılması durumunda, verginin %60’ı tahakkuk edecek, verginin kalan %40’ı ve vergi ziyaı cezasının tamamı terkin edilecek,

- Vergi ve buna bağlı vergi ziyaı cezasının tasdik edilmesi durumunda, verginin tamamı ve vergi ziyaı cezasının %75’i tahakkuk edecek, vergi ziyaı cezasının kalan %25’i terkin edilecek,

- Bağlı olduğu vergi aslı dava konusu yapılmayan veya 213 sayılı Kanunun 359 uncu maddesinde yazılı fiillere iştirak nedeniyle kesilen vergi ziyaı cezaları ile usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının kaldırılması durumunda, bu cezaların %25’i tahakkuk edecek, kalan %75’i terkin edilecek, bu kapsamdaki cezaların tasdik edilmesi hâlinde ise cezaların %75’i tahakkuk edecek, kalan %25’i terkin edilecektir.

Yargı mercilerince vergi ve/veya cezaların kısmen tasdik edilmesi kısmen kaldırılması durumunda da vergi ve/veya cezalar, tasdik edilen ve kaldırılan kısmına göre yukarıda yer verilen oranlarda tahakkuk edeceğinden tahakkuk edecek kısımlar dışında kalan tutarlar terkin edilecektir.

DEĞERLEMDİRME

2020 yılında uygulaması başlanan bu uygulama neden yeterince ilgi görmemiştir. Bunun sebeplerinden ilki 2020 yılından bu güne çıkan 7326 sayılı  ve 7440 sayılı yapılandırma kanunlarının çıkması ve bu kanunlara göre davalardan vazgeçilmesi durumlarında kanun yolundan vazgeçme müessesinden faydalanmasından daha avantajlı olmasından kaynaklanmış olmasıdır. Bir diğer sebebi ise müessesenin yeterince bilinmemiş olmasıdır.

Kanun yolundan vazgeçme müessesine getirilen eleştirilerden en önemlisi müessenin yeterince avantajlı olmadığı mahkemelerce kaldırılan vergi aslı için neden vergi aslının %60 ını ödeyelim şeklindeki eleştiridir. Bu eleştirinin haklılık payı olmakla birlikte ilk derece mahkemelerinde kazanılan davaların istinaf aşamasında ve temyiz aşamasında kaybedilebilen davaların gözardı edilemeyecek kadar çok olduğu düşünüldüğünde her bir olay ve dava için ayrıca değerlendirme yapılmasının çok daha faydalı olacağını değerlendiriyorum. Uygulama da bu durum oldukça fazla yaşanmaktadır. Vergi davaları sadece emsal davalar üzerinden karara bağlanabilecek ve öngörülebilecek davalar değildir. Çünkü vergi salınması vergi tahsil aşamasına gelene kadar tarh ,tebliğ, tahakkuk aşamalarını geçmeli ve her bir aşama kanuna şekli ve esas yönünden  uygun olmalıdır. Bu aşamaların uygulanmasında her bir aşamada eksiklikler olabilmektedir. Vergi mahkemeleri ise davalarda her bir aşamayı şekil ve esas yönünden incelemekte ve bazı durumlarda yorum farklılıklarından yada şekil ve esas unsuru bakımından farklı değerlendirmekte ve aynı konuda farklı kararlar bile verebilmektedir. İlk derece mahkemelerinde gözden kaçan bir unsur istinaf veya temyiz aşamasında ortaya çıkmakta ve lehe olan sonucu aleyhe çevirebilmektedir. Mahkemeler arası bu yorum farklılıklarının idare açısından da olduğunu düşündüğümüzde aynı gibi görülen olayların aslında birbirinin emsali olmadığı ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle her aşamada dosyanın içeriğine göre kanun yolundan vazgeçme müessesini gözden geçirip değerlendirmekte fayda bulunmaktadır.

SONUÇ

Kanun yolundan vazgeçme müessesi matrah artırımı kanunlarının olmadığı dönemlerde vergi davaları için vergi ihtilaflarında mutlaka göz önünde bulundurulması gereken bir müessesedir.

KAYNAKLAR:

213 sayılı Vergi Usul Kanunu

517 Nolu VUK tebliği

29.04.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.