Turgay Özen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
tturgayozen@gmail.com

Asıl Ücretin İçinde Fazla Çalışma Ücretinin Belirlenmesi ve Üst Düzey Yöneticilerin Fazla Mesaisi

I – GİRİŞ

4857 sayılı İş Kanunu’nun 41.maddesinde fazla çalışma; Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan çalışma olarak tanımlanmıştır. Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekirken, fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz denilmektedir. Bu açıklamaların yanısıra fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmaların ne şekilde uygulanacağı çıkarılacak yönetmelikte gösterileceği ifade edilmiştir.

Buradan yola çıkarak ne Kanunda ne de Yönetmeliklerde asıl ücretin içerisinde fazla mesai ücretinin belirlenebileceği yönünde herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak konunun işçi aleyhine kullanılabileceği düşüncesiyle benim katılmadığımız ama İş Hukuku uygulamalarında, doktrinde ve yargı kararlarında asıl ücretin içerisinde fazla mesai ücretinin belirlenebileceği yönünde uygulamalar görmekteyiz. Bu bağlamda fazla mesainin ücretin içerisinde belirlenmesi ve üst düzey yöneticilerin fazla mesai ücretleri ile ilgili yargı kararlarından örnekler ile açıklamalar yapacağım.

II – FAZLA MESAİNİN ÜCRETİN İÇİNDE BELİRLENMESİ

Yargıtay kararlarında, fazla çalışma ücretini asıl ücretin içerisinde belirlenebilmesi için genel olarak dört kriter ortaya koymuştur.

1) Sözleşmede fazla çalışma ücretinin asıl ücretin içerisinde olduğu ifade edilmesi,

2) Fazla çalışma süresinin günlük 3, yıllık 270 saati aşmaması,

3) İş görme ve ücret ödeme arasında makul oranın olması,

4) Fazla çalışma ücreti ile birlikte asıl ücretin asgari ücretin üzerinde olmasıgerekmektedir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 7.3.2013 tarihli E. 2010/51262, K. 2013/8019 ve 13.7.2011 tarihli, E. 2009/32873, K. 2011/23974 sayılı kararlarında fazla çalışma ücretinin, iş sözleşmelerinde yıllık 270 saate kadar olan yasal fazla çalışma ücretlerinin asıl ücrete dahil edilebileceği ifade edilmiştir. Ancak 270 saatin üzerince yapılan fazla çalışmaların kanıtlanması durumunda fazla kısmın  ödenmesi gerektiği yönünde görüş bildirmiştir. Diğer bir anlatımla Yargıtay, yıllık 270 saate kadar olan fazla mesaileri ücretin içerisinde kabul ederken, 270 saat sınırının aşılması durumunda ayrıca fazla mesai ücretinin ödenmesi gerektiğini görüşüne yer vermiştir.

Yargıtay 9.HD. 18.11.2008 tarih 2007/32717 E, 2008/31210 K. Kararında; Fazla çalışma yönünden diğer bir yasal sınırlama da, İş Kanununun 41. maddesindeki, fazla çalışma süresinin toplamının bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamayacağı şeklindeki hükümdür. Ancak bu sınırlamaya rağmen işçinin daha fazla çalıştırılması halinde, bu çalışmalarının karşılığı olan fazla mesai ücretinin de ödenmesi gerektiği açıktır.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 24.01.2002 tarihli E.2001/16225, K.2002/731 kararında; yazılı belge bulunmadığı sürece fazla mesainin ücretin içinde olduğu kabul edilemez denilerek fazla mesainin ücretin içerisinde olduğunun sözleşmeye bağlanması gerektiği ifade edilmiştir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 01.04.2008  tarihli E.2007/33244, K.2008/7135 kararında; İş sözleşmelerinde fazla çalışma ücretinin aylık ücrete dâhil olduğu yönünde kurallara sınırlı olarak değer verilmelidir. Dairemiz, yılda 90 gün ve 270 saatle sınırlı olarak söz konusu hükümlerin geçerli olduğunu kabul etmektedir. Bu durumda işçinin anılan sınırlamaların ötesinde fazla çalışmayı kanıtlaması durumunda

fark fazla çalışma ücretinin ödenmesi gerekir denilmektedir.

Yargıtay 9. H.D. 27.02.2013 tarihli E. 2010/42421, K. 2013/7129 ve Yargıtay 9. H.D. 03.05.2012 tarihli, E. 2010/7792, K. 2012/15535 kararlarında; sözleşme yapılırken, fazla çalışma ücretinin hak edilen esas  ücrete dahil olduğuna dair sözleşmelerde açık hüküm bulunması, ve dahil olan ücretin esas  ücretin üzerinde olması, fazla çalışma süresinin; günlük en çok çalışma süresi olan 11 saati ve yıllık en çok fazla çalışma süresi olan 270 saati geçmemesine dikkat edilmemesi gerektiği ifade edilmiştir.

Ancak iş müfettişleri yapmış oldukları denetimlerde günlük 11, gece 7,5 ve haftalık 45 saati aşan çalışmaları fazla çalışma olarak kabul etmekte aksine yapılan uygulamalarda idari para cezası kesmektedirler.

III– ÜST DÜZEY YÖNETİCİNİN FAZLA MESAİSİ

İşyerinde üst düzey yönetici konumda çalışan işçi, görev ve sorumluluklarının gerektirdiği ücretinin ödenmesi durumunda, ayrıca fazla çalışma ücretine hak kazanamaz. Bununla birlikte üst düzey yönetici konumunda olan işçiye aynı yerde görev ve talimat veren bir başka yönetici ya da şirket ortağı bulunması halinde, işçinin çalışma gün ve saatlerini kendisinin belirlediğinden söz edilemeyeceğinden, yasal sınırlamaları aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti talep hakkı doğar. O halde üst düzey yönetici bakımından şirketin yöneticisi ya da yönetim kurulu üyesi tarafından fazla çalışma yapması yönünde bir talimatın verilip verilmediğinin de araştırılması gerekir. İşyerinde yüksek ücret alarak görev yapan üst düzey yöneticiye işveren tarafından fazla çalışma yapması yönünde açık bir talimat verilmemişse, görevinin gereği gibi yerine getirilmesi noktasında kendisinin belirlediği çalışma saatleri nedeniyle fazla çalışma ücreti talep edemeyeceği kabul edilmelidir

Yargıtay 9. H.D. 25.09.2003 tarihli, E. 2003/2312, K. 2003/15347 sayılı kararında; Davacı işçinin aylık ücret ve hedeflenen satış miktarına göre prim karşılığı çalışan distribütör ve bölge yöneticisi olduğu ve bu durumda da çalışma saatleri ve gününü kendi ayarlayan bir üst yönetici olduğu halde fazla mesai ve genel tatil alacakları isteğinin kabulüne karar verilmesi isabetsizdir

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 09.10.2003 tarihli, 2003/3737 E. 2003/16432 K. Kararında; Üretim müdürü olarak üst düzey yönetici konumunda çalışan davacının ücreti bilirkişi raporunda da belirtildiği gibi bu nedenle yüksektir. Kendi mesaisini kendi ayarlayacak konumda olması, yöneticilik görevinin gereği olarak normal çalışma saatleri dışında işyerinde bulunması halinde bu süreler fazla çalışma kabul edilemez. Bu nedenle fazla mesai isteğinin reddi gerekir denilmektedir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 20.09.2005 tarihli, 2005/4729 E. 2005/3016 K. Kararı uyarınca; Davacının iş sözleşmesiyle Kastamonu Saha Müdürü olarak çalıştığı 18.02.2003 tarihli dilekçesi içeriğinden anlaşılmaktadır. Bu çalışma şekline göre davacı işçi, bulunduğu yerde en yüksek yetkiye haiz konumda ve yüksek ücretle çalışmış ve mesaisini kendi belirlemiştir. O halde davacının fazla çalışma ücreti ile hafta tatili ücretine hak kazanması söz konusu olamaz denilmektedir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 02.02.2006 tarihli, 2005/38748 E. 2006/2076 K Kararında; Davacı saha müdürü olarak çalışmakta asgari ücretin 11-14 katı ücret ve performans primi almaktadır. Bulunduğu iş sahasında en yüksek yetki ile çalışan ve mesaisini kendi belirleyen davacının fazla mesai ücretine hak kazanması mümkün değildir denilmektedir.

Sonuç olarak; yüksek ücret alan, çalışma saatlerini kendisi belirleyenÜST DÜZEY YÖNETİCİLERİN fazla mesai alma hakları yoktur.

IV– SONUÇ

Yargıtay, iş sözleşmesinde açık hüküm olması, yıllık 270 saati geçmeyen, fazla mesai ile birlikte asıl ücretin asgari ücretin üzerinde olması ve asıl ücretin fazla çalışmaları da kapsayacak şekilde yüksek oranda belirlenmesi koşulu ile fazla mesainin ücretin içerisinde belirlenebileceği yönünde karar verirken, uygulamada iş müfettişleri her ne durumda olursa olsun günlük 11, gece 7,5 ve yıllık 270 saati aşan .alışmaları fazla mesai olarak kabul etmektedir. Yargıtayçalışma saatleri ve gününü kendi ayarlayanüst düzey yöneticilerin de fazla mesai alma hakları olmadığı,ancak üst düzey yöneticininşirketin yöneticisi ya da yönetim kurulu üyesi tarafından fazla çalışma yapması yönünde talimatı doğrultusunda fazla mesai yaparsa fazla mesai ücreti almaya hak kazanacağı yönünde kararlar vermiştir.

28.05.2014

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.