Turgay Özen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
tturgayozen@gmail.com

Ramazan Erzak Yardımlarının Muhasebeleştirilmesi

GİRİŞ

İşyerlerinin, gerek toplu iş sözleşmesi hükümleri gereğince, gerekse bayram, yılbaşı gibi özel günlerde personele yaptığı ayni yardımlar, vergi mevzuatı ve sosyal güvenlik mevzuatı uygulamalarına göre farklılıklar göstermektedir. Bu çerçevede işyerlerinin hangi mevzuata göre nasıl bir uygulama yapacağı ile ilgili hem yasal boyutunun hem de muhasebe kaydının nasıl uygulanacağı ile ilgili açıklamalar yazımızın konusunu oluşturmaktadır.

VERGİ MEVZUATINA GÖRE AYNİ YARDIMLAR

A) Gelir Vergisi Kanununa Göre Ayni Yardımlar

GVK 61. maddede, “ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir” diye tanımlanırken, 63.maddede,  “hizmet erbabına verilen ayınlar, verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlarına göre; konut tedariki ve sair suretle sağlanan menfaatler, konutun emsal kirasına veya menfaatin emsal bedeline göre değerlenir” diye ifade edilmektedir.

Yani işçiye ayın olarak verilen ekonomik değerlerin ücret sayılacağı, ücretin değer tespitinin hesaplanmasında ise bulunulan yerdeki  ortalama perakende fiyatların dikkate alınarak  yapılacağı ifade edilmektedir.

GVK’nun 61. maddesine göre yapılan ücret ödemeleri ile ilgili 104.maddeye göre yapılacak Gelir Vergisi tevkifatı, 103.maddedeki vergi tarifesi dikkate alınarak yapılacaktır.

b) KDV Kanununa Göre Ayni Yardımlar

KDVK 3/a’ya göre,” Vergiye tabi malların her ne suretle olursa olsun, vergiye tabi işlemler dışındaki amaçlarla işletmeden çekilmesi, vergiye tabi malların işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesi” teslim sayılan koşullar arasında sayılmıştır. Ancak bu ayni yardımların KDV’nin konusuna girebilmesi için, 9 Seri nolu KDV Genel Tebliğinin 8 nolu başlığında  aşağıda sayılan haller dışında olması gerekmektedir.

Katma değer vergisi uygulamasında personele sağlanan menfaatlerden aşağıda sayılanlar KDV’ne tabi tutulmayacak, bunların dışında personele sağlanacak menfaatler KDV’ne tabi olacaktır. 

a) Personele işyerinde veya müştemilatında yemek verilmesi,

b) Personele yatacak yer veya konut tahsisi,

c) Personelin toplu olarak işyerine gidip gelmesini sağlamak amacıyla yapılan taşıma hizmetleri,

d) Demirbaş olarak verilen giyim eşyası.

İşletmenin iktisadi faaliyetini yürütebilmesi için yapılan ve işletmede yaratılan katma değerin bir unsuru olan bu masraflar maliyetin bir parçası olduğundan, personele tahsis sırasında vergiye tabi tutulmayacak, bu mal ve hizmetlerin iktisabında yüklenilen vergiler ise genel hükümlere göre indirim konusu yapılabilecektir.

c) Damga Vergisi Kanununa Göre Ayni Yardımlar

Damga Vergisi Kanunu’nda ücretlerle ilgili bir istisnaya yer verilmemiştir. Bu nedenle, GVK’nda istisna kapsamına girmeyen personele ödenen her türlü ayni ve nakti değerler damga vergisine tabi tutulacağı sonucuna varabiliriz.

Damga Vergisi Kanunu’na ekli (I) sayılı tablo IV-1/b maddesinde;  “maaş, ücret, gündelik, huzur hakkı, aidat, ihtisas zammı, ikramiye, yemek ve mesken bedeli, harcırah, tazminat  ve benzeri her ne adla olursa olsun hizmet karşılığı alınan paralar (Ek: 5766/10-ç md.) (Yürürlük: 6.6.2008) (avans olarak ödenenler dahil) için verilen makbuzlar ile bu paraların nakden ödenmeyerek kişiler adına açılmış veya açılacak cari hesaplara nakledildiği veya emir ve havalelerine tediye olunduğu takdirde nakli veya tediyeyi temin eden kağıtlar  binde 6,6 damga vergisine tabidir” diye ifade edilmekte ayrıca bir istisnadan söz edilmemektedir.

SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATINA GÖRE AYNİ YARDIMLAR

Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu İle İşsizlik Sigortası Kanununa Göre Ayni Yardımlar

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80/b maddesinde; “ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz” diyerek, ayni yardımların hem sigorta primlerinin hem de işsizlik sigortası primlerinin hesaplanmasında brüt ücrete dahil edilmeyeceği açıkça ifade edilmiştir. Ancak, 80/c maddesinde; “(b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz”  diyerek ayni yardım amacıyla bile olsa yapılacak nakdi ödemelerin, prime esas kazanca tabi tutulacağı ifade edilmiştir.

AYNİ YARDIMLARIN MUHASEBE KAYDI

%15 Gelir Vergisi dilimine ve %0,66 Damga Vergisi kesintisine göre, 1.000,00 TL + 180,00 (%18 KDV) hesaplanarak yapılan ayni yardımın muhasebe kaydı aşağıdaki şekilde olacaktır.

Not: Gider hesabı olarak personelin çalıştığı departmanın gider hesabı seçilecektir.

KDV dahil tutar 1.180,00 TL net ücret olarak kabul edilip aşağıdaki formüle göre Gelir Vergisi ve Damga Vergisi’nin hesaplanması ile ilgili önce brüt ücreti hesaplayacağız.

Brüt Ücret        = Net Ücret / (1 – (Gelir Vergisi Oranı + Damga Vergisi Oranı)

Brüt Ücret        = 1.180,00 /  (1 – (0,15 + 0,0066) = 1.399,10

Gelir Vergisi     = 1.399,10 * 0,15     =209,86

Damga Vergisi = 1.399,10 * 0,0066 =    9,23

 

I.YÖNTEM: Ayın yardımı ile ilgili alınan fatura birebir işçiye ayın olarak verilecek ise;

Faturanın Muhasebe Kaydı

----------------------------------------------------------- / -----------------------------------------------------------

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ                  1.180,00

         Brüt Ücretler                                                                              

                        320 SATICILAR                                                            1.180,00

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Hesaplanan Gelir Vergisi ve Damga Vergisinin Muhasebe Kaydı

----------------------------------------------------------- / -----------------------------------------------------------

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ                  219,10

         Brüt Ücretler

                        360 ÖDENECEK VERGİLER                                         219,10

                                 Gelir Vergisi      209,86

                                 Damga Vergisi      9,23 

----------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------

 

II. YÖNTEM: Ayın işletmenin stoklarından verilecek ise;

İşletme önceden stoklarına %18 KDV hariç 10.000,00 TL alım yapmış, bu alımın 1.000,00 + %18 KDV tutarını ayın olarak personele vermiştir.

Faturanın Muhasebe Kaydı

----------------------------------------------------------- ./. -----------------------------------------------------------

157 DİĞER STOKLAR                                    10.000,00

191 İNDİRİLECEK KDV                                    1.800,00

                        320 SATICILAR                                                            11.800,00

----------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------

Stoktan Verilen Ayın’ın Muhasebe Kaydı

----------------------------------------------------------- ./. -----------------------------------------------------------

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ                  1.399,10

          Brüt Ücretler

                        157 DİĞER STOKLAR                                                  1.000,00

                        391HESAPLANAN KDV                                                   180,00

                              İlave Edilecek KDV

                        360 ÖDENECEK VERGİLER                                            219,10

                               Gelir Vergisi      209,86

                               Damga Vergisi      9,23 

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

SONUÇ

Vergi mevzuatına göre özel günlerde personele yapılan ayni yardımlar KDV dahil tutar, net ücret olarak kabul edilip, bu tutar üzerinden hem Gelir Vergisi hem de Damga Vergisi hesaplanacaktır. Diğer bir ifade ile işçinin kümülatif Gelir Vergisi matrahı ayni yardıma ilave olarak Gelir Vergisi ve Damga Vergisi toplamı kadar artacaktır. Demek ki,  işverenin verdiği ayni yardım nedeniyle işçilik maliyeti, yukarıda yapılan hesaplamalar doğrultusunda; ayni yardım, Gelir ve Damga Vergileri toplamı kadar artmış olacaktır. Sosyal güvenlik mevzuatı açısından baktığımızda ise, ayni olarak yapılan yardımların hem sigorta primlerinin hem de işsizlik sigortası primlerinin hesaplanmasında dikkate alınmamakta fakat ayni yardım amacıyla yapılan nakti yardımların ise hem sigorta primlerinin hem de işsizlik sigortası primlerinin hesaplanmasında dikkate alınması gerektiği sonucuna ulaşıyoruz.

 

30.07.2012

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.