Turgay Özen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
tturgayozen@gmail.com

Çek Düzenlemeyle İlgili Bilinmesi Gerekenler

Ticari yaşamımızda sıklıkla ödeme aracı olarak kullanılan çekle ilgili yeni düzenlemeler yapılmıştır. Gerek çekin düzenlenmesi ile şekli esaslar, gerek çekin ödenmemesi ile ilgili yaptırımlar ve bu yaptırımların uygulanışı ile ilgili işleyişler, gerekse bankaların ödenmeyen çeklerle ilgili yükümlülükleri ticari yaşam içerisinde bulunan herkesin mutlaka bilmesi gereken konulardır. Bu yazımda çekle ilgili bilinmesi gerekenleri genel hatları ile anlatacağım.
 

I – ÇEK YAPRAĞINDA BULUNMASI GEREKEN BİLGİLER

Çek defterinin her yaprağında;

· Çek numarası,

· Çekin basıldığı tarih (ay ibaresi yazıyla olacak biçimde gün, ay, yıl şeklinde yer alır),

· Çek hesap numarası,

· Çek hesabının bulunduğu banka şubesinin adı,

· Çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve soyadı/çek hesabı sahibi tüzel kişinin adı,

· Çek hesabı sahibi gerçek ya da tüzel kişinin Vergi Kimlik Numarası,

· Tüzel kişi adına çek düzenleyen kişinin adı ve soyadının yazılmasına ve imzaya imkan verecek ibareler bulunması zorunlu şekli unsurlardır.
 

II- ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI İLE BU YASAĞIN KALDIRILMASI

Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı ile bu yasağın kaldırılmasına ilişkin kararlara ait bilgiler, güvenli elektronik imza ile imzalandıktan sonra Adalet Bakanlığı Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası İdare Merkezi’ne elektronik ortamda bir hafta içinde bildirilir.

Bu kararlara ilişkin bildirimlerde;

a) Kararın türü (çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı/çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılması kararı),

b) Yargı merciinin adı,

c) Karar tarihi,

ç) Karar numarası,

d) Kararın kesinleşme tarihi,

e) Kararın esas tarihi ve numarası,

f) Dosya Türü (3-Mahkeme Esas, 4-Mahkeme Değişik İş, 16-Savcılık Soruşturma, 109-Savcılık Kabahat dosyalarını tanımlayan kodlar bulunmaktadır.)

g) Yasaklılık süresi,

ğ) Çek yasaklısı;

   -Gerçek kişi ise

 - Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası,
 - Adı ve soyadı,
 - Baba adı,
 - Anne adı,
 - Doğum yeri,
 - Doğum tarihi,
 - Nüfusa kayıtlı olduğu il/ilçe/mah./köy bilgileri.
  
  -Tüzel kişi ise;

 - Unvanı,
 - Vergi Kimlik Numarası yer alır.

Bu düzenlemeler ile çek yasağı ve çek yasağının kaldırılmasına ilişkin kararların daha açık ve net olarak bildirilmesi sağlanmış ve hak kayıplarının önlenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na bildirim yapılması ile ilgili Adalet Bakanlığı’na bir hafta  kesin süre sınırı konularak hak kayıplarının önüne geçilmek istenmiştir.

Karşılıksız çek işlemi yapılmasına neden olan  kişilerin kayıtları yalnızca Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından tutulacaktır.Yapılan değişikliklerle üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre, yasal ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılmasına neden olan kişi hakkında halen uygulanmakta olan adli nitelikteki yaptırım, Cumhuriyet Savcısı tarafından uygulanacak idari nitelikteki bir yaptırıma dönüştürülmüştür. Bu nedenle kanunun yayım tarihi olan 03.02.2012 tarihinden itibaren karşılıksız çek verenlerin kayıtları hukuken adli sicilde bulunmayacak yalnızca Türkiye Merkez Bankası tarafından tutulacaktır. Bu nedenle Çek kanununun 2. maddesinde yer alan “adli sicil” ibaresi “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası olarak değiştirilmiştir.
 

III – YENİ ÇEK KANUNU’NA GÖRE BANKALARIN YÜKÜMLÜLÜĞÜ

a) Bankalar, 03.02.2012 tarihinden itibaren bir ay içinde Türkiye Cumhuriyet Merkez bankasınca tebliğde belirlenen esaslara göre bankalar yeni çek defterleri bastıracaklardır.

b) Bankalar, 31.12.2012 tarihine kadar bastıracakları yeni çek defterlerini müşterilerine verecekler müşterilerin ellerindeki eski çek defterlerini imha edeceklerdir.

c) Çek kanununda değişiklik yapılmadan önceki hükümlere göre düzenlenmiş eski çekler hukuken geçerlidir.

d) Üzerinde basıldığı tarih yer almayan eski çeklerin 30.06.2018 tarihine kadar bankaya ibraz edilmemesi halinde, muhatap bankanın kanun 3. maddesindeki sorumluluğu sona erecektir.

Kanunun 3. maddesinin üçüncü fıkrasındaki sorumluluk aşağıdaki gibidir.

Çek karşılığının hiç bulunmaması halinde;

· Çek bedeli bin Türk Lirası veya üzerinde ise bin Türk Lirası,

· Çek bedeli bin Türk Lirasının altında ise çek bedelini,

Çek karşılığının kısmen bulunması halinde;

· Çek bedeli bin Türk Lirası ya da altında ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmi karşılığı bin Türk Lirasına tamamlayacak bir miktarı,

· Çek bedeli bin Türk Lirasının üzerinde ise, çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmi karşılığa ilave olarak bin Türk Lirasını,

ödemekle yükümlüdür.

e) 31.12.2017 tarihine kadar, çekin üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir.

f) Kanunun  yayımı tarihinden önce verilmiş olan çek düzenleme çek hesabı açma yasağı karalarına ilişkin kayıtlar getirilen şartlar oluşuncaya kadar, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca tutulmaya devam edilecektir.

g) Mevcut çek düzenleme çek hesabı açma yasağı kararları hakkında soruşturma evresinde bulunan dosyalar için Cumhuriyet Başsavcılığınca; kovuşturma evresinde bulunan dosyalar hakkında mahkemece idari yaptırım kararı verilecektir.

h) Yargıtay’da bulunan dosyalar ise, yeni çek kanununa göre işlem yapılmak üzere hükmü veren mahkemeye gönderilir, mahkeme duruşma yapmaksızın karar verir.

IV – ÇEKTE ZAMANAŞIMI

Eski Türk Ticaret Kanununda yapılan değişiklik;

a) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 726. maddesinin birinci fıkrasında;

Hamilin cirantalarla, keşideci ve diğer çek borçlularına karşı haiz olduğu müracaat hakları çekin ibraz müddetinin bitiminden itibaren altı aya geçmekle zamanaşımına uğrayacağı hükmündeki zamanaşımı süresi üç yıla çıkarılmıştır.

b) Aynı maddenin ikinci fıkrasında ise; çek borçlularından birinin diğerine karşı haiz olduğu müracaat hakları bu çek borçlusunun çeki ödediği ya da çekin dava yolu ile kendisine karşı ileri sürüldüğü tarihten itibaren altı ayı geçmekle zaman aşımına uğramaktadır hükmü yapılan değişiklik ile zamanaşımı süresini üç yıla çıkartmıştır.

6102  sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunun 814. maddesinin 1. ve 2. fıkralarında eski Türk Ticaret Kanununun yukarıda belirtilen hükmüne aynen yer verilmiş olduğundan bu maddedeki altı aylık zamanaşımı süresi de üç yıla çıkarılmıştır.

Çekin, üzerinde yazılı baskı tarihinden itibaren beş yıl içinde ibraz edilmemesi halinde, muhatap bankanın ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu sona erecektir.

V – ÇEKİN ÖDENMESİNDE İBRAZ SÜRESİ

Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun 796.maddesinde çekin ödenmesindeki ibraz süresini aşağıdaki şekilde hüküm altına almıştır.

· Bir çek, düzenlendiği yerde ödenecekse on gün;

· Düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.

Ödeneceği ülkeden başka bir ülkede düzenlenen çek,

-Düzenlenme yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay
-Ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.

Bu bakımdan, bir Avrupa ülkesinde düzenlenip de Akdeniz’e sahili bulunan bir ülkede ödenecek olan ve aynı şekilde Akdeniz’e sahili olan bir ülkede düzenlenip bir Avrupa ülkesinde ödenmesi gereken çekler aynı kıtada düzenlenmiş ve ödenmesi şart kılınmış sayılır.

23.04.2012

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> YIL SONU KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV
     Ayrıntılar için tıklayın.

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.