Sülhaddin Arar
Yeminli Mali Müşavir
sararymm@gmail.com

Aynı Suçtan İki Kez Yargılanmama Ve Cezalandırılmama Hakkı ve Türkiye’de Uygulanabilirliği

I-GİRİŞ         

4 Kasım 1950 tarihinde Roma’da imzalanan İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşmeyi (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi) Türkiye,10 Mart 1954 tarihinde 6366 sayılı Kanunla onaylamıştır. Sözleşme Türkiye’de 18 Mayıs 1954 tarihinde yürürlüğe girmiştir. (R.G. 19 Mart 1954-8662)  Sözleşme İnsan hakları Bildirisinde bulunan hakları topluca güvence altına almak için Avrupa Konseyi üyelerinin üzerinde anlaştıkları metindir.

Sözleşme ek protokollerle değiştirilerek yeniden düzenlenmiştir. Türkiye, bu çalışmamıza konu olan 7 no.lu ek protokolü 14.03.1985 tarihinde imzalamış, 10.03.2016 tarih ve 6684 sayılı Kanunla onaylamış, 28.03.2016 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararıyla 08.04.2016 tarih ve 29678 sayılı Resmi Gazetede yayımlamıştır.

Bu makalemizde, 7 no.lu Ek Protokolün 4. Maddesinin Türkçe çevirisinde ‘’Aynı suçtan iki kez yargılanmama ve cezalandırılmama hakkı’’ anlamına gelen ilkesinin, VUK da yer alan vergi suç ve cezaları bakımından Türkiye’de etkileri ve uygulanabilirliği tartışılacaktır.

II- AYNI SUÇTAN İKİ KEZ YARGILANMAMA VE CEZALANDIRILMAMA HAKKI

Aynı suçtan iki kez yargılanmama ve cezalandırılmama hakkı/ilkesi (Non bis in idem) evrensel hukukun en önemli ilkelerinden biridir. İlke, hukuk dallarının cezalandırılmaya ilişkin hükümlerine uygulanabilir durumdadır. 7 no.lu Ek Protokolün 4. Maddesinin Türkçe çevirisi aşağıda verilmiştir.

‘’Madde 4 - Aynı suçtan iki kez yargılanmama ve cezalandırılmama hakkı

1   Hiç kimse bir devletin ceza yargılaması usulüne ve yasaya uygun olarak kesin bir hükümle mahkum edildiği ya da beraat ettiği bir suçtan dolayı aynı devletin yargısal yetkisi altındaki yargılama usulleri çerçevesinde yeniden yargılanamaz veya mahkum edilemez. 

2  Yukarıdaki fıkra hükümleri, yeni veya yakın zamanda ortaya çıkarılan delillerin veya önceki muamelelerde davanın sonucunu etkileyebilecek esaslı bir kusurun varlığı durumunda, ilgili devletin ceza yargılaması usulü ve yasasına uygun olarak davanın yeniden açılmasını engellemez.

Sözleşmenin 15. Maddesi çerçevesinde bu Madde ile öngörülen yükümlülüklere aykırı hiçbir tedbir alınamaz.’’

Devletin aynı kişi hakkında çifte yargılama veya cezalandırma yapamayacağı anlamına gelen ‘’Non Bis İn İdem’’ İlkesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 7 No.lu Ek Protokolünün yukarıdaki 4. Maddesi ile güvence altına alınmıştır.

Bu maddenin uygulanışı ile ilgili olarak yakın tarihte Avrupa İnsan Hakları Mahkemesince kararlar verilmiştir. Finlandiya aleyhine açılan davalarda, Mahkeme davacıların başvurularını kabul ederek, davalara konu vergi yargılaması ile ceza yargılamasının aynı olaydan kaynaklandığını, eksik beyan edilen gelirin tarhı sonucu vergi ziyaı cezası kesildiğini ve hapis cezasına hüküm verildiğini belirtmiştir. AİHM olaylarda mükerrer yargılama ve cezalandırmanın olduğunu ve ‘’non bis in idem’’ İlkesinin ihlal edildiğine karar vermiştir.

Finlandiya Hükümeti de bu karardan sonra vergi mevzuatında değişiklikler yapmış, vergi kaçakçılığı suçunun işlenmesi halinde, vergi ziayı cezası kesilmesi durumunda ceza soruşturması yapılmayacağını veya ceza soruşturması yapılması halinde vergi ziayı cezası kesilmeyeceğini kabul etmiştir.

III- HAKKIN/İLKENİN TÜRKİYE’DE UYGULANABİLİRLİĞİ

Finlandiya vergi mevzuatının değişmeden önceki hükümleri ile Türk Vergi mevzuatı benzerlikler taşımaktadır. Her iki Devletin vergi kaçakçılığına yönelik hem idari anlamdaki para cezalarına atıf yapan kanun hükümleri hem de hürriyeti bağlayıcı cezaya yönelik kanun hükümleri örtüşür niteliktedir. Türkiye Ek 7 no.lu Protokolü imzalayıp onayladığına göre, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılacak bir başvuruda Finlandiya Hükümeti hakkında verilen kararlara benzer kararlarla karşı karşıya kalacaktır. Zira VUK un 340. 344. 359 ve 367. maddelerinin içerdiği hükümler Ek 7 no.lu Protokolün 4. Maddesiyle çelişen niteliktedir. Bu maddelerde vergi kaçakçılığı işleyen mükellefler hakkında vergi ziyaı cezası kesilmesinin ceza soruşturmasına engel olmayacağına ilişkin hükümler yer almaktadır. Türkiye’de işlenen vergi kaçakçılığı suçu için hem para cezası kesilmekte hem de hürriyeti bağlayıcı ceza için Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusu yapılmaktadır.

Anayasamızın 90/5. Maddesi ”Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümleri esas alınır”

"Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz" hükmüne yer verilmiş bulunmaktadır.

Ek 7 no.lu Protokol "Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar’’ niteliğindedir. Bu nedenle VUK unda yer alan ve Ek 7 no.lu Protokolün 4. Maddesine aykırı olan hükümlerin yeniden düzenlenerek Protokolle kabul edilen ‘’İlke’’ ile (Aynı suçtan iki kez yargılanmama ve cezalandırılmama hakkı/ilkesi) uyumlu hale getirilmesi gerektiği açıktır.

Türkiye’de Ek 7 no.lu Protokolün 4. Maddesine aykırı uygulamalar için, iç hukuk yolları tüketildikten yani birinci derece mahkemeler ile temyiz mahkemeleri ve nihayetinde bireysel başvuru ile Anayasa Mahkemesi kararından sonra, AİHM’ ne gitmek mümkün bulunmaktadır.

IV- SONUÇ

Türkiye Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Ek 7 no.lu Protokolünü onayarak önemli bir uluslararası hukuk normunu kendi iç hukuk sisteminde uygulanabilir duruma getirmiştir. Protokolün 4. Maddesiyle aynı suçtan iki kez yargılanmama ve cezalandırılmama hakkı Türk hukuk sistemine girmiştir. İleriki tarihlerde bu konudaki yargı kararlarını görmeye başlayacağız.

KAYNAKÇA:

1-Resmi Gazete
2-Mustafa ÖZEN- ‘’Non Bis İn İdem (Aynı fiilden dolayı İki Kez Yargılama Olmaz) İlkesi’’ GÜHF Dergisi 2010
3-Emre Burak Onat- Vergi Kaçakçılığında ‘’Hem Para Cezası Hem Hapis Cezası’’ Uygulamasından ‘’Ya Para Cezası Ya Hapis Cezası’’ Uygulamasına Geçiş. Yaklaşım Dergisi 2016

28.04.2017

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.